Q. Horatii Flacci

Carminum

libri quatuor

Liber Primus

I

Maecenas atauis edite regibus,
o et praesidium et dulce decus meum,
sunt quos curriculo puluerem Olympicum
collegisse iuuat metaque feruidis

5

euitata rotis palmaque nobilis
terrarum dominos euehit ad deos;
hunc, si mobilium turba Quiritium
certat tergeminis tollere honoribus;
illum, si proprio condidit horreo

10

quicquid de Libycis uerritur areis.
Gaudentem patrios findere sarculo
agros Attalicis condicionibus
numquam demoueas, ut trabe Cypria
Myrtoum pauidus nauta secet mare.

15

Luctantem Icariis fluctibus Africum
mercator metuens otium et oppidi
laudat rura sui; mox reficit rates
quassas, indocilis pauperiem pati.
Est qui nec ueteris pocula Massici

20

nec partem solido demere de die
spernit, nunc uiridi membra sub arbuto
stratus, nunc ad aquae lene caput sacrae.
Multos castra iuuant et lituo tubae
permixtus sonitus bellaque matribus

25

detestata. Manet sub Ioue frigido
uenator tenerae coniugis inmemor,
seu uisa est catulis cerua fidelibus,
seu rupit teretis Marsus aper plagas.
Me doctarum hederae praemia frontium

30

dis miscent superis, me gelidum nemus
Nympharumque leues cum Satyris chori
secernunt populo, si neque tibias
Euterpe cohibet nec Polyhymnia
Lesboum refugit tendere barbiton.

35

Quod si me lyricis uatibus inseres,
sublimi feriam sidera uertice.

 

II
Iam satis terris niuis atque dirae
grandinis misit Pater et rubente
dextera sacras iaculatus arces
 erruit Vrbem,

5

terruit gentis, graue ne rediret
saeculum Pyrrhae noua monstra questae,
omne cum Proteus pecus egit altos
 isere montis,
piscium et summa genus haesit ulmo,

10

nota quae sedes fuerat columbis,
et superiecto pauidae natarunt
 aequore dammae.
Vidimus flauom Tiberim retortis
litore Etrusco uiolenter undis

15

ire deiectum monumenta regis
 emplaque Vestae,
Iliae dum se nimium querenti
iactat ultorem, uagus et sinistra
labitur ripa Ioue non probante

20

 xorius amnis.
Audiet ciuis acuisse ferrum,
quo graues Persae melius perirent,
audiet pugnas uitio parentum
 ara iuuentus.

25

Quem uocet diuum populus ruentis
imperi rebus? Prece qua fatigent
uirgines sanctae minus audientem
 armina Vestam?
Cui dabit partis scelus expiandi

30

Iuppiter? Tandem uenias precamur,
nube candentis umeros amictus,
 ugur Apollo,
siue tu mauis, Erycina ridens,
quam Iocus circumuolat et Cupido,

35

siue neglectum genus et nepotes
 espicis, auctor,
heu nimis longo satiate ludo,
quem iuuat clamor galeaeque leues,
acer et Mauri peditis cruentum

40

 uoltus in hostem,
siue mutata iuuenem figura
ales in terris imitaris, almae
filius Maiae, patiens uocari
 aesaris ultor.

45

Serus in caelum redeas diuque
laetus intersis populo Quirini,
neue te nostris nitiis iniquum
 cior aura
tollat; hic magnos potius triumphos,

50

hic ames dici pater atque princeps,
neu sinas Medos equitare inultos
 e duce, Caesar.

 

III
 ic te diua potens Cypri,
sic fratres Helenae, lucida sidera,
 entorumque regat pater
obstrictis aliis praeter Iapyga,

5

 nauis, quae tibi creditum
debes Vergilium; finibus Atticis
 eddas incolumem precor
et serues animae dimidium meae.
 lli robur et aes triplex

10

circa pectus erat, qui fragilem truci
 ommisit pelago ratem
primus, nec timuit praecipitem Africum
 ecertantem Aquilonibus
nec tristis Hyadas nec rabiem Noti,

15

 quo non arbiter Hadriae
maior, tollere seu ponere uolt freta.
 uem mortis timuit gradum
qui siccis oculis monstra natantia,
 ui uidit mare turbidum et

20

infamis scopulos Acroceraunia?
 equicquam deus abscidit
prudens Oceano dissociabili
 erras, si tamen impiae
non tangenda rates transiliunt uada.

25

 Audax omnia perpeti
gens humana ruit per uetitum nefas;
 udax Iapeti genus
ignem fraude mala gentibus intulit;
 ost ignem aetheria domo

30

subductum macies et noua febrium
 erris incubuit cohors
semotique prius tarda necessitas
 eti corripuit gradum.
Expertus uacuum Daedalus aera

35

 pennis non homini datis;
perrupit Acheronta Herculeus labor.
 il mortalibus ardui est;
caelum ipsum petimus stultitia neque
 er nostrum patimur scelus

40

iracunda Iouem ponere fulmina.

 

IV
Soluitur acris hiems grata uice ueris et Fauoni
 rahuntque siccas machinae carinas,
ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igni
 ec prata canis albicant pruinis.

5

Iam Cytherea choros ducit Venus imminente luna
 unctaeque Nymphis Gratiae decentes
alterno terram quatiunt pede, dum grauis Cyclopum
 olcanus ardens uisit officinas.
Nunc decet aut uiridi nitidum caput impedire myrto

10

 aut flore, terrae quem ferunt solutae;
nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,
 eu poscat agna siue malit haedo.
Pallida Mors aequo pulsat pede pauperum tabernas
 egumque turris. O beate Sesti,

15

uitae summa breuis spem nos uetat inchoare longam.
 am te premet nox fabulaeque Manes
et domus exilis Plutonia, quo simul mearis,
 ec regna uini sortiere talis
nec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuuentus

20

 nunc omnis et mox uirgines tepebunt.

 

V
Quis multa gracilis te puer in rosa
perfusus liquidis urget odoribus
 rato, Pyrrha, sub antro?
 ui flauam religas comam,

5

simplex munditiis? Heu quotiens fidem
mutatosque deos flebit et aspera
 igra aequora uentis
 mirabitur insolens,
qui nunc te fruitur credulus aurea,

10

qui semper uacuam, semper amabilem
 perat, nescius aurae
 allacis. Miseri, quibus
intemptata nites. Me tabula sacer
uotiua paries indicat uuida

15

 suspendisse potenti
 estimenta maris deo.

 

VI
Scriberis Vario fortis et hostium
uictor, Maeonii carminis alite,
quam rem cumque ferox nauibus aut equis
 iles te duce gesserit.

5

Nos, Agrippa, neque haec dicere nec grauem
Pelidae stomachum cedere nescii,
nec cursus duplicis per mare Vlixei
 ec saeuam Pelops domum
conamur, tenues grandia, dum pudor

10

inbellisque lyrae Musa potens uetat
laudes egregii Caesaris et tuas
 ulpa deterere ingeni.
Quis Martem tunica tectum adamantina
digne scripserit aut puluere Troico

15

nigrum Merionen aut ope Palladis
 ydiden superis parem?
Nos conuiuia, nos proelia uirginum
sectis in iuuenes unguibus acrium
cantamus, uacui siue quid urimur

20

 non praeter solitum leues.

 

VII
Laudabunt alii claram Rhodon aut Mytilenen
 ut Ephesum bimarisue Corinthi
moenia uel Baccho Thebas uel Apolline Delphos
 nsignis aut Thessala Tempe;

5

sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbem
 armine perpetuo celebrare et
undique decerptam fronti praeponere oliuam;
 lurimus in Iunonis honorem
aptum dicet equis Argos ditesque Mycenas:

10

 me nec tam patiens Lacedaemon
nec tam Larisae percussit campus opimae
 uam domus Albuneae resonantis
et praeceps Anio ac Tiburni lucus et uda
 obilibus pomaria riuis.

15

Albus ut obscuro deterget nubila caelo
 aepe Notus neque parturit imbris
perpetuo, sic tu sapiens finire memento
 ristitiam uitaeque labores
molli, Plance, mero, seu te fulgentia signis

20

 castra tenent seu densa tenebit
Tiburis umbra tui. Teucer Salamina patremque
 um fugeret, tamen uda Lyaeo
tempora populea fertur uinxisse corona,
 ic tristis affatus amicos:

25

'Quo nos cumque feret melior fortuna parente,
 bimus, o socii comitesque.
Nil desperandum Teucro duce et auspice Teucro:
 ertus enim promisit Apollo
ambiguam tellure noua Salamina futuram.

30

 O fortes peioraque passi
mecum saepe uiri, nunc uino pellite curas;
 ras ingens iterabimus aequor.'

 

VIII
 ydia, dic, per omnis
te deos oro, Sybarin cur properes amando
 erdere, cur apricum
oderit Campum, patiens pulueris atque solis,

5

 cur neque militaris
inter aequalis equitet, Gallica nec lupatis
 emperet ora frenis.
Cur timet flauum Tiberim tangere? Cur oliuum
 anguine uiperino

10

cautius uitat neque iam liuida gestat armis
 racchia, saepe disco
saepe trans finem iaculo nobilis expedito?
 uid latet, ut marinae
filium dicunt Thetidis sub lacrimosa Troia

15

 funera, ne uirilis
cultus in caedem et Lycias proriperet cateruas?

 

IX
Vides ut alta stet niue candidum
Soracte nec iam sustineant onus
 iluae laborantes geluque
 lumina constiterint acuto?

5

Dissolue frigus ligna super foco
large reponens atque benignius
 eprome quadrimum Sabina,
  Thaliarche, merum diota.
Permitte diuis cetera, qui simul

10

strauere uentos aequore feruido
 eproeliantis, nec cupressi
 ec ueteres agitantur orni.
Quid si futurum cras, fuge quaerere, et
quem fors dierum cumque dabit, lucro

15

 adpone nec dulcis amores
 perne, puer, neque tu choreas,
donec uirenti canities abest
morosa. Nunc et Campus et areae
 enesque sub noctem susurri

20

 composita repetantur hora,
nunc et latentis proditor intumo
gratus puellae risus ab angulo
 ignusque dereptum lacertis
 ut digito male pertinaci.

 

X
Mercuri, facunde nepos Atlantis,
qui feros cultus hominum recentum
uoce formasti catus et decorae
 ore palaestrae,

5

te canam, magni Iouis et deorum
nuntium curuaeque lyrae parentem,
callidum quicquid placuit iocoso
 ondere furto.
Te, boues olim nisi reddidisses

10

per dolum amotas, puerum minaci
uoce dum terret, uiduus pharetra
 isit Apollo.
Quin et Atridas duce te superbos
Ilio diues Priamus relicto

15

Thessalosque ignis et iniqua Troiae
 astra fefellit.
Tu pias laetis animas reponis
sedibus uirgaque leuem coerces
aurea turbam, superis deorum

20

 gratus et imis.

 

XI
Tu ne quaesieris (scire nefas) quem mihi, quem tibi
finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios
temptaris numeros. Vt melius quicquid erit pati!
Seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,

5

quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare
Tyrrhenum, sapias, uina liques et spatio breui
spem longam reseces. Dum loquimur, fugerit inuida
aetas: carpe diem, quam minimum credula postero.

 

XII
Quem uirum aut heroa lyra uel acri
tibia sumis celebrare, Clio?
Quem deum? Cuius recinet iocosa
 omen imago

5

aut in umbrosis Heliconis oris
aut super Pindo gelidoue in Haemo?
Vnde uocalem temere insecutae
 rphea siluae
arte materna rapidos morantem

10

fluminum lapsus celerisque uentos,
blandum et auritas fidibus canoris
 ucere quercus.
Quid prius dicam solitis parentis
laudibus, qui res hominum ac deorum,

15

qui mare ac terras uariisque mundum
 emperat horis?
Vnde nil maius generatur ipso
nec uiget quicquam simile aut secundum;
proximos illi tamen occupabit

20

 Pallas honores.
Proeliis audax, neque te silebo,
Liber, et saeuis inimica uirgo
beluis, nec te, metuende certa
 hoebe sagitta.

25

Dicam et Alciden puerosque Ledae,
hunc equis, illum superare pugnis
nobilem; quorum simul alba nautis
 tella refulsit,
defluit saxis agitatus umor,

30

concidunt uenti fugiuntque nubes
et minax, quod sic uoluere, ponto
 nda recumbit.
Romulum post hos prius an quietum
Pompili regnum memorem, an superbos

35

Tarquini fasces, dubito, an Catonis
 obile letum.
Regulum et Scauros animaeque magnae
prodigum Paulum superante Poeno
gratus insigni referam Camena

40

 Fabriciumque.
Hunc et incomptis Curium capillis
utilem bello tulit et Camillum
saeua paupertas et auitus apto
 um lare fundus.

45

Crescit occulto uelut arbor aeuo
fama Marcelli; micat inter omnis
Iulium sidus, uelut inter ignis
 una minores.
Gentis humanae pater atque custos,

50

orte Saturno, tibi cura magni
Caesaris fatis data: tu secundo
 aesare regnes.
Ille seu Parthos Latio imminentis
egerit iusto domitos triumpho

55

siue subiectos Orientis orae
 eras et Indos,
te minor laetum reget aequus orbem:
tu graui curru quaties Olympum,
tu parum castis inimica mittes

60

 fulmina lucis.

 

XIII
 um tu, Lydia, Telephi
ceruicem roseam, cerea Telephi
 audas bracchia, uae, meum
feruens difficili bile tumet iecur.

5

 Tunc nec mens mihi nec color
certa sede manet, umor et in genas
 urtim labitur, arguens
quam lentis penitus macerer ignibus.
 ror, seu tibi candidos

10

turparunt umeros inmodicae mero
 ixae, siue puer furens
inpressit memorem dente labris notam.
 on, si me satis audias,
speres perpetuum dulcia barbare

15

 laedentem oscula, quae Venus
quinta parte sui nectaris imbuit.
 elices ter et amplius
quos inrupta tenet copula nec malis
 iuolsus querimoniis

20

suprema citius soluet amor die.

 

XIV
O nauis, referent in mare te noui
fluctus. O quid agis? Fortiter occupa
 ortum. Nonne uides ut
 udum remigio latus,

5

et malus celeri saucius Africo
antemnaque gemant ac sine funibus
 ix durare carinae
 ossint imperiosius
aequor? Non tibi sunt integra lintea,

10

non di, quos iterum pressa uoces malo.
 uamuis Pontica pinus,
 iluae filia nobilis,
iactes et genus et nomen inutile:
nil pictis timidus nauita puppibus

15

 fidit. Tu, nisi uentis
 ebes ludibrium, caue.
Nuper sollicitum quae mihi taedium,
nunc desiderium curaque non leuis,
 nterfusa nitentis

20

 uites aequora Cycladas.

 

XV
Pastor cum traheret per freta nauibus
Idaeis Helenen perfidus hospitam,
ingrato celeris obruit otio
 entos ut caneret fera

5

Nereus fata: 'Mala ducis aui domum
quam multo repetet Graecia milite,
coniurata tuas rumpere nuptias
 t regnum Priami uetus.
Heu, heu, quantus equis, quantus adest uiris

10

sudor! Quanta moues funera Dardanae
genti! Iam galeam Pallas et aegida
 urrusque et rabiem parat.
Nequicquam Veneris praesidio ferox
pectes caesariem grataque feminis

15

inbelli cithara carmina diuides;
 equicquam thalamo grauis
hastas et calami spicula Cnosii
uitabis strepitumque et celerem sequi
Aiacem: tamen, heu serus, adulteros

20

 crines puluere collines.
Non Laertiaden, exitium tuae
gentis, non Pylium Nestora respicis?
Vrgent inpauidi te Salaminius
 eucer, te Sthenelus sciens

25

pugnae, siue opus est imperitare equis,
non auriga piger; Merionen quoque
nosces. Ecce furit te reperire atrox
 ydides melior patre,
quem tu, ceruus uti uallis in altera

30

uisum parte lupum graminis inmemor,
sublimi fugies mollis anhelitu,
 on hoc pollicitus tuae.
Iracunda diem proferet Ilio
matronisque Phrygum classis Achillei;

35

post certas hiemes uret Achaicus
 gnis Iliacas domos.'

 

XVI
O matre pulchra filia pulchrior,
quem criminosis cumque uoles modum
 ones iambis, siue flamma
 iue mari libet Hadriano.

5

Non Dindymene, non adytis quatit
mentem sacerdotum incola Pythius,
 on Liber aeque, non acuta
 ic geminant Corybantes aera,
tristes ut irae, quas neque Noricus

10

deterret ensis nec mare naufragum
 ec saeuus ignis nec tremendo
 uppiter ipse ruens tumultu.
Fertur Prometheus addere principi
limo coactus particulam undique

15

 desectam et insani leonis
 im stomacho apposuisse nostro.
Irae Thyesten exitio graui
strauere et altis urbibus ultimae
 tetere causae, cur perirent

20

 funditus inprimeretque muris
hostile aratrum exercitus insolens.
Conpesce mentem: me quoque pectoris
 emptauit in dulci iuuenta
 eruor et in celeres iambos

25

misit furentem. Nunc ego mitibus
mutare quaero tristia, dum mihi
 ias recantatis amica
 pprobriis animumque reddas.

 

XVII
Velox amoenum saepe Lucretilem
mutat Lycaeo Faunus et igneam
 efendit aestatem capellis
 sque meis pluuiosque uentos.

5

Inpune tutum per nemus arbutos
quaerunt latentis et thyma deuiae
 lentis uxores mariti
 ec uiridis metuunt colubras
nec Martialis haediliae lupos,

10

utcumque dulci, Tyndari, fistula
 alles et Vsticae cubantis
 euia personuere saxa.
Di me tuentur, dis pietas mea
et Musa cordi est. Hic tibi copia

15

 manabit ad plenum benigno
 uris honorum opulenta cornu;
hic in reducta ualle Caniculae
uitabis aestus et fide Teia
 ices laborantis in uno

20

 Penelopen uitreamque Circen;
hic innocentis pocula Lesbii
duces sub umbra nec Semeleius
 um Marte confundet Thyoneus
 roelia nec metues proteruum

25

suspecta Cyrum, ne male dispari
incontinentis iniciat manus
 t scindat haerentem coronam
 rinibus inmeritamque uestem.

 

XVIII
Nullam, Vare, sacra uite prius seueris arborem
circa mite solum Tiburis et moenia Catili;
siccis omnia nam dura deus proposuit neque
mordaces aliter diffugiunt sollicitudines.

5

Quis post uina grauem militiam aut pauperiem crepat?
Quis non te potius, Bacche pater, teque decens Venus?
Ac ne quis modici transiliat munera Liberi,
Centaurea monet cum Lapithis rixa super mero
debellata, monet Sithoniis non leuis Euhius,

10

cum fas atque nefas exiguo fine libidinum
discernunt auidi. Non ego te, candide Bassareu,
inuitum quatiam nec uariis obsita frondibus
sub diuum rapiam. Saeua tene cum Berecyntio
cornu tympana, quae subsequitur caecus amor sui

15

et tollens uacuum plus nimio gloria uerticem
arcanique fides prodiga, perlucidior uitro.

 

XIX
 ater saeua Cupidinum
Thebanaeque iubet me Semelae puer
 t lasciua Licentia
finitis animum reddere amoribus.

5

 Vrit me Glycerae nitor
splendentis Pario marmore purius;
 rit grata proteruitas
et uoltus nimium lubricus aspici.
 n me tota ruens Venus

10

Cyprum deseruit, nec patitur Scythas
 ut uersis animosum equis
Parthum dicere nec quae nihil attinent.
 ic uiuum mihi caespitem, hic
uerbenas, pueri, ponite turaque

15

 bimi cum patera meri:
mactata ueniet lenior hostia.

 

XX
Vile potabis modicis Sabinum
cantharis, Graeca quod ego ipse testa
conditum leui, datus in theatro
 um tibi plausus,

5

care Maecenas eques, ut paterni
fluminis ripae simul et iocosa
redderet laudes tibi Vaticani
 ontis imago.
Caecubum et prelo domitam Caleno

10

tu bibes uuam; mea nec Falernae
temperant uites neque Formiani
 ocula colles.

 

XXI
Dianam tenerae dicite uirgines,
intonsum, pueri, dicite Cynthium
 atonamque supremo
 ilectam penitus Ioui;

5

uos laetam fluuiis et nemorum coma,
quaecumque aut gelido prominet Algido,
 igris aut Erymanthi
 iluis aut uiridis Gragi;
uos Tempe totidem tollite laudibus

10

natalemque, mares, Delon Apollinis
 nsignemque pharetra
 raternaque umerum lyra.
Hic bellum lacrimosum, hic miseram famem
pestemque a populo et principe Caesare in

15

 Persas atque Britannos
 estra motus aget prece.

 

XXII
Integer uitae scelerisque purus
non eget Mauris iaculis neque arcu
nec uenenatis grauida sagittis,
 usce, pharetra,

5

siue per Syrtis iter aestuosas
siue facturus per inhospitalem
Caucasum uel quae loca fabulosus
 ambit Hydaspes.
Namque me silua lupus in Sabina,

10

dum meam canto Lalagem et ultra
terminum curis uagor expeditis,
 ugit inermem,
quale portentum neque militaris
Daunias latis alit aesculetis

15

nec Iubae tellus generat, leonum
 rida nutrix.
Pone me pigris ubi nulla campis
arbor aestiua recreatur aura,
quod latus mundi nebulae malusque

20

 Iuppiter urget;
pone sub curru nimium propinqui
solis in terra domibus negata:
dulce ridentem Lalagen amabo,
 ulce loquentem.

 

XXIII
Vitas inuleo me similis, Chloe,
quaerenti pauidam montibus auiis
 atrem non sine uano
 urarum et silua metu.

5

Nam seu mobilibus ueris inhorruit
aduentus folliis, seu uirides rubum
 imouere lacertae,
 t corde et genibus tremit.
Atqui non ego te, tigris ut aspera

10

Gaetulusue leo, frangere persequor:
 andem desine matrem
 empestiua sequi uiro.

 

XXIV
Quis desiderio sit pudor aut modus
tam cari capitis? Praecipe lububris
cantus, Melpomene, cui liquidam pater
 ocem cum cithara dedit.

5

Ergo Quintilium perpetuus sopor
urget? Cui Pudor et Iustitiae soror,
incorrupta Fides, nudaque Veritas
 uando ullum inueniet parem?
Multis ille bonis flebilis occidit,

10

nulli flebilior quam tibi, Vergili.
Tu frustra pius, heu, non ita creditum
 oscis Quintilium deos.
Quid si Threicio blandius Orpheo
auditam moderere arboribus fidem?

15

Num uanae redeat sanguis imagini,
 uam uirga semel horrida,
non lenis precibus fata recludere,
nigro compulerit Mercurius gregi?
durum: sed leuius fit patientia

20

 quicquid corrigere est nefas.

 

XXV
Parcius iunctas quatiunt fenestras
iactibus crebris iuuenes proterui
nec tibi somnos adimunt amatque
 anua limen,

5

quae prius multum facilis mouebat
cardines. Audis minus et minus iam:
'Me tuo longas pereunte noctes,
 ydia, dormis?'
Inuicem moechos anus arrogantis

10

flebis in solo leuis angiportu
Thracio bacchante magis sub
 nterlunia uento,
cum tibi flagrans amor et libido,
quae solet matres furiare equorum,

15

saeuiet circa iecur ulcerosum
 on sine questu,
laeta quod pubes hedera uirenti
gaudeat pulla magis atque myrto,
aridas frondes hiemis sodali

20

 dedicet Euro.

 

XXVI
Musis amicus tristitiam et metus
tradam proteruis in mare Creticum
 ortare uentis, quis sub Arcto
 ex gelidae metuatur orae,

5

quid Tiridaten terreat, unice
securus. O quae fontibus integris
 audes, apricos necte flores,
 ecte meo Lamiae coronam,
Piplea dulcis. Nil sine te mei

10

prosunt honores; hunc fidibus nouis,
 unc Lesbio sacrare plectro
 eque tuasque decet sorores.

 

XXVII
Natis in usum laetitiae scyphis
pugnare Thracum est; tollite barbarum
 orem uerecundumque Bacchum
 anguineis prohibete rixis.

5

Vino et lucernis Medus acinaces
immane quantum discrepat; impium
 enite clamorem, sodales,
 t cubito remanete presso.
Voltis seueri me quoque sumere

10

partem Falerni? Dicat Opuntiae
 rater Megyllae quo beatus
 olnere, qua pereat sagitta.
Cessat uoluntas? Non alia bibam
mercede. Quae te cumque domat Venus

15

 non erubescendis adurit
 gnibus ingenuoque semper
amore peccas. Quicquid habes, age,
depone tutis auribus. A! miser,
 uanta laborabas Charybdi,

20

 digne puer meliore flamma.
Quae saga, quis te soluere Thessalis
magus uenenis, quis poterit deus?
 ix inligatum te triformi
 egasus expediet Chimaera.

 

XXVIII
Te maris et terrae numeroque carentis harenae
 ensorem cohibent, Archyta,
pulueris exigui prope latum parua Matinum
 unera nec quicquam tibi prodest

5

aerias temptasse domos animoque rotundum
 ercurrisse polum morituro.
Occidit et Pelopis genitor, conuiua deorum,
 ithonusque remotus in auras
et Iouis arcanis Minos admissus habentque

10

 Tartara Panthoiden iterum Orco
demissum, quamuis clipeo Troiana refixo
 empora testatus nihil ultra
neruos atque cutem morti concesserat atrae,
 udice te non sordidus auctor

15

naturae uerique. Sed omnis una manet nox
 t calcanda semel uia leti.
Dant alios Furiae toruo spectacula Marti,
 xitio est auidum mare nautis;
mixta senum ac iuuenum densentur funera, nullum

20

 saeua caput Proserpina fugit.
Me quoque deuexi rapidus comes Orionis
 llyricis Notus obruit undis.
At tu, nauta, uagae ne parce malignus harenae
 ssibus et capiti inhumato

25

particulam dare: sic, quodcumque minabitur Eurus
 luctibus Hesperiis, Venusinae
plectantur siluae te sospite multaque merces,
 nde potest, tibi defluat aequo
ab Ioue Neptunoque sacri custode Tarenti.

30

 Neglegis inmeritis nocituram
postmodo te natis fraudem committere? Fors et
 ebita iura uicesque superbae
te maneant ipsum: precibus non linquar inultis
 eque piacula nulla resoluent.

35

Quamquam festinas, non est mora longa; licebit
 niecto ter puluere curras.

 

XXIX
Icci, beatis nunc Arabum inuides
gazis et acrem militiam paras
 on ante deuictis Sabaeae
 egibus horribilique Medo

5

nectis catenas? Quae tibi uirginum
sponso necato barbara seruiet?
 uer quis ex aula capillis
 d cyathum statuetur unctis,
doctus sagittas tendere Sericas

10

arcu paterno? Quis neget arduis
 ronos relabi posse riuos
 ontibus et Tiberim reuerti,
cum tu coemptos undique nobilis
libros Panaeti Socraticam et domum

15

 mutare loricis Hiberis,
 ollicitus meliora, tendis?

 

XXX
O Venus regina Cnidi Paphique,
sperne dilectam Cypron et uocantis
ture te multo Glycerae decoram
 ransfer in aedem.

5

Feruidus tecum puer et solutis
Gratiae zonis properentque Nymphae
et parum comis sine te Iuuentas
 ercuriusque.

 

XXXI
Quid dedicatum poscit Apollinem
uates? Quid orat, de patera nouum
 undens liquorem? Non opimae
 ardiniae segetes feraces,

5

non aestuosae grata Calabriae
armenta, non aurum aut ebur Indicum,
 on rura, quae Liris quieta
 ordet aqua taciturnus amnis.
Premant Calena falce quibus dedit

10

Fortuna uitem, diues et aureis
 ercator exsiccet culillis
 ina Syra reparata merce,
dis carus ipsis, quippe ter et quater
anno reuisens aequor Atlanticum

15

 inpune: me pascust oliuae,
 e cichorea leuesque maluae.
Frui paratis et ualido mihi,
Latoe, dones, at, precor, integra
 um mente, nec turpem senectam

20

 degere nec cithara carentem.

 

XXXII
Poscimur. Si quid uacui sub umbra
lusimus tecum, quod et hunc in annum
uiuat et pluris, age, dic Latinum,
 arbite, carmen,

5

Lesbio primum modulate ciui,
qui, ferox bello, tamen inter arma,
siue iactatam religarat udo
 itore nauem,
Liberum et Musas Veneremque et illi

10

semper haerentem puerum canebat
et Lycum nigris oculis nigroque
 rine decorum.
O decus Phoebi et dapibus supremi
grata testudo Iouis, o laborum

15

dulce lenimen, mihi cumque salue
 ite uocanti.

 

XXXIII
Albi, ne doleas plus nimio memor
inmitis Glycerae neu miserabilis
descantes elegos, cur tibi iunior
 aesa praeniteat fide.

5

Insignem tenui fronte Lycorida
Cyri torret amor, Cyrus in asperam
declinat Pholoen: sed prius Apulis
 ungentur capreae lupis
quam turpi Pholoe peccet adultero.

10

Sic uisum Veneri, cui placet imparis
formas atque animos sub iuga aenea
 aeuo mittere cum ioco.
Ipsum me melior cum peteret Venus,
grata detinuit compede Myrtale

15

libertina, fretis acrior Hadriae
 uruantis Calabros sinus.

 

XXXIV
Parcus deorum cultor et infrequens,
insanientis dum sapientiae
 onsultus erro, nunc retrorsum
 ela dare atque iterare cursus

5

cogor relictos: namque Diespiter
igni corusco nubila diuidens
 lerumque, per purum tonantis
 git equos uolucremque currum,
quo bruta tellus et uaga flumina,

10

quo Styx et inuisi horrida Taenari
 edes Atlanteusque finis
 oncutitur. Valet ima summis
mutare et insignem attenuat deus,
obscura promens; hinc apicem rapax

15

 Fortuna cum stridore acuto
 ustulit, hic posuisse gaudet.

 

XXXV
O diua, gratum quae regis Antium,
praesens uel imo tollere de gradu
 ortale corpus uel superbos
 ertere funeribus triumphos,

5

te pauper ambit sollicita prece
ruris colonus, te dominam aequoris
 uicumque Bythyna lacessit
 arpathium pelagus carina.
Te Dacus asper, te profugi Scythae,

10

urbesque gentesque et Latium ferox
 egumque matres barbarorum et
 urpurei metuunt tyranni,
iniurioso ne pede proruas
stantem columnam, neu populus frequens

15

 ad arma cessantis, ad arma
 oncitet imperiumque frangat.
Te semper anteit serua Necessitas,
clauos trabalis et cuneos manu
 estans aena nec seuerus

20

 uncus abest liquidumque plumbum;
te Spes et albo rara Fides colit
uelata panno nec comitem abnegat,
 tcumque mutata potentis
 este domos inimica linquis;

25

at uolgus infidum et meretrix retro
periura cedit, diffugiunt cadis
 um faece siccatis amici,
 erre iugum pariter dolosi.
Serues iturum Caesarem in ultimos

30

orbis Britannos et iuuenum recens
 xamen Eois timendum
 artibus Oceanoque rubro.
Heu heu, cicatricum et sceleris pudet
fratrumque. Quid nos dura refugimus

35

 aetas, quid intactum nefasti
 iquimus? Vnde manum iuuentus
metu deorum continuit? Quibus
pepercit aris? O utinam noua
 ncude diffingas retusum in

40

 Massagetas Arabasque ferrum!

 

XXXVI
 t ture et fidibus iuuat
placare et uituli sanguini debito
 ustodes Numidae deos,
qui nunc Hesperia sospes ab ultima

5

 caris multa sodalibus,
nulli plura tamen diuidit oscula
 uam dulci Lamiae, memor
actae non alio rege puertiae
 utataeque simul togae.

10

Cressa ne careat pulchra dies nota
 eu promptae modus amphorae
neu morem in Salium sit requies pedum
 eu multi Damalis meri
Bassum Threicia uincat amystide

15

 neu desint epulis rosae
neu uiuax apium neu breue lilium.
 mnes in Damalin putres
deponent oculos nec Damalis nouo
 iuelletur adultero

20

lasciuis hederis ambitiosior.

 

XXXVII
Nunc est bibendum, nunc pede libero
pulsanda tellus, nunc Saliaribus
 rnare puluinar deorum
 empus erat dapibus, sodales.

5

Antehac nefas depromere Caecubum
cellis auitis, dum Capitolio
 egina dementis ruinas
 unus et imperio parabat
contaminato cum grege turpium

10

morbo uirorum, quidlibet impotens
 perare fortunaque dulci
 bria. Sed minuit furorem
uix una sospes nauis ab ignibus,
mentemque lymphatam Mareotico

15

redegit in ueros timores
 aesar, ab Italia uolantem
remis adurgens, accipiter uelut
mollis columbas aut leporem citus
 enator in campis niualis

20

 Haemoniae, daret ut catenis
fatale monstrum. Quae generosius
perire quaerens nec muliebriter
 xpauit ensem nec latentis
 lasse cita reparauit oras,

25

ausa et iacentem uisere regiam
uoltu sereno, fortis et asperas
 ractare serpentes, ut atrum
 orpore conbiberet uenenum,
deliberata morte ferocior:

30

saeuis Liburnis scilicet inuidens
 riuata deduci superbo,
 on humilis mulier, triumpho.

 

XXXVIII
Persicos odi, puer, apparatus,
displicent nexae philyra coronae,
mitte sectari, rosa quo locorum
 era moretur.

5

Simplici myrto nihil adlabores
sedulus, curo: neque te ministrum
dedecet myrtus neque me sub arta
 ite bibentem.

Liber Secundus

 

I
Motum ex Metello consule ciuicum
bellique causas et uitia et modos
 udumque Fortunae grauisque
 rincipium amicitias et arma

5

nondum expiatis uncta cruoribus,
periculosae plenum opus aleae,
 ractas et incedis per ignis
 uppositos cineri doloso.
Paulum seuerae Musa tragoediae

10

desit theatris; mox, ubi publicas
 es ordinaris, grande munus
 ecropio repetes coturno,
insigne maestis praesidium reis
et consulenti, Pollio, curiae,

15

 ui laurus aeternos honores
 elmatico peperit triumpho.
Iam nunc minaci murmure cornuum
perstringis auris, iam litui strepunt,
 am fulgor armorum fugacis

20

 erret equos equitumque uoltus.
Audire magnos iam uideor duces
non indecoro puluere sordidos
 t cuncta terrarum subacta
 raeter atrocem animum Catonis.

25

Iuno et deorum quisquis amicior
Afris inulta cesserat impotens
 ellure, uictorum nepotes
 ettulit inferias Iugurthae.
Quis non Latino sanguine pinguior

30

campus sepulcris impia proelia
 estatur auditumque Medis
 esperiae sonitum ruinae?
Qui gurges aut quae flumina lugubris
ignara belli? Quod mare Dauniae

35

 on decolorauere caedes?
 uae caret ora cruore nostro?
Sed ne relictis, Musa procax, iocis
Ceae retractes munera Neniae,
 ecum Dionaeo sub antro

40

 uaere modos leuiore plectro.

 

II
Nullus argento color est auaris
abdito terris, inimice lamnae
Crispe Sallusti, nisi temperato
 plendeat usu.

5

Viuet extento Proculeius aeuo,
notus in fratres animi paterni;
illum aget pinna metuente solui
 ama superstes.
Latius regnes auidum domando

10

spiritum quam si Libyam remotis
Gadibus iungas et uterque Poenus
 eruiat uni.
Crescit indulgens sibi dirus hydrops
nec sitim pellit, nisi causa morbi

15

fugerit uenis et aquosus albo
 orpore languor.
Redditum Cyri solio Prahaten
dissidens plebi numero beatorum
eximit Virtus populumque falsis

20

 edocet uti
uocibus, regnum et diadema tutum
deferens uni propriamque laurum
quisquis ingentis oculo inretorto
 pectat aceruos.

 

III
Aequam memento rebus in arduis
seruare mentem, non secus in bonis
 b insolenti temperatam
 aetitia, moriture Delli,

5

seu maestus omni tempore uixeris
seu te in remoto gramine per dies
 estos reclinatum bearis
 nteriore nota Falerni.
Quo pinus ingens albaque populus

10

umbram hospitalem consociare amant
 amis? Quid obliquo laborat
 ympha fugax trepidare riuo?
Huc uina et unguenta et nimium breuis
flores amoenae ferre iube rosae,

15

 um res et aetas et Sororum
 ila trium patiuntur atra.
Cedes coemptis saltibus et domo
uillaque, flauus quam Tiberis lauit,
 edes, et exstructis in altum

20

 iuitiis potietur heres.
Diuesne prisco natus ab Inacho
nil interest an pauper et infima
 e gente sub diuo moreris,
 ictima nil miserantis Orci;

25

omnes eodem cogimur, omnium
uersatur urna serius ocius
 ors exitura et nos in aeternum
 xilium impositura cumbae.

 

IV
Ne sit ancillae tibi amor pudori,
Xanthia Phoceu: prius insolentem
serua Briseis niueo colore
 ouit Anchillem;

5

mouit Aiacem Telamone natum
forma captiuae dominum Tecmessae;
arsit Atrides medio in triumpho
 irgine rapta,
barbarae postquam cecidere turmae

10

Thessalo uictore et ademptus Hector
tradidit fessis leuiora tolli
 ergama Grais.
Nescias an te generum beati
Phyllidis flauae decorent parentes;

15

regium certe genus et penatis
 aeret iniquos.
Crede non illam tibi de scelesta
plebe delectam, neque sic fidelem,
sic lucro auersam potuisse nasci

20

 atre pudenda.
Bracchia et uoltum teretisque suras
integer laudo: fuge suspicari
cuius octauum trepidauit aetas
 laudere lustrum.

 

V
Nondum subacta ferre iugum ualet
ceruice, nondum munia comparis
 equare nec tauri ruentis
 n uenerem tolerare pondus.

5

Circa uirentis est animus tuae
campos iuuencae, nunc fluuiis grauem
 olantis aestum, nunc in udo
 udere cum uitulis salicto
praegestientis. Tolle cupidinem

10

immitis uuae: iam tibi liuidos
 istinguet autumnus racemos
 urpureo uarius colore;
iam te sequetur; currit enim ferox
aetas et illi quos tibi dempserit

15

 dponet annos; iam proterua
 ronte petet Lalage maritum,
dilecta, quantum non Pholoe fugax,
non Chloris albo sic umero nitens
 t pura nocturno renidet

20

 una mari Cnidiusue Gyges,
quem si puellarum insereres choro,
mire sagacis falleret hospites
 iscrimen obscurum solutis
 rinibus ambiguoque uoltu.

 

VI
Septimi, Gadis aditure mecum et
Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et
barbaras Syrtis, ubi Maura semper
 estuat unda,

5

Tibur Argeo positum colono
sit meae sedes utinam senectae,
sit modus lasso maris et uiarum
 ilitiaeque.
Vnde si Parcae prohibent iniquae,

10

dulce pellitis ouibus Galaesi
flumen et regnata petam Laconi
 ura Phalantho.
Ille terrarum mihi praeter omnis
angulus ridet, ubi non Hymetto

15

mella decedunt uiridique certat
 aca Venafro,
uer ubi longum tepidasque praebet
Iuppiter brumas et amicus Aulon
fertili Baccho minimum Falernis

20

 nuidet uuis.
Ille te mecum locus et beatae
postulant arces; ibi tu calentem
debita sparges lacrima fauillam
 atis amici.

 

VII
O saepe mecum tempus in ultimum
deducte Bruto militiae duce,
 uis te redonauit Quiritem
 is patriis Italoque caelo,

5

Pompei, meorum prime sodalium,
cum quo morantem saepe diem mero
 regi, coronatus nitentis
 alobathro Syrio capillos?
Tecum Philippos et celerem fugam

10

sensi relicta non bene parmula,
 um fracta uirtus et minaces
 urpe solum tetigere mento;
sed me per hostis Mercurius celer
denso pauentem sustulit aere,

15

 e rursus in bellum resorbens
 nda fretis tulit aestuosis.
Ergo obligatam redde Ioui dapem
longaque fessum militia latus
 epone sub lauru mea, nec

20

 arce cadis tibi destinatis.
Obliuioso leuia Massico
ciboria exple, funde capacibus
 nguenta de conchis. Quis udo
 eproperare apio coronas

25

curatue myrto? Quem Venus arbitrum
dicet bibendi? Non ego sanius
 acchabor Edonis: recepto
 ulce mihi furere est amico.

 

VIII
Vlla si iuris tibi peierati
poena, Barine, nocuisset umquam,
dente si nigro fieres uel uno
 urpior ungui,

5

crederem; sed tu simul obligasti
perfidum uotis caput, enitescis
pulchrior multo iuuenumque prodis
 ublica cura.
Expedit matris cineres opertos

10

fallere et toto taciturna noctis
signa cum caelo gelidaque diuos
 orte carentis.
Ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident
simplices Nymphae, ferus et Cupido

15

semper ardentis acuens sagittas
 ote cruenta.
Adde quod pubes tibi crescit omnis,
seruitus crescit noua nec priores
impiae tectum dominae relinquont

20

 aepe minati.
Te suis matres metuunt iuuencis,
te senes parci miseraeque nuper
uirgines nuptae, tua ne retardet
 ura maritos.

 

IX
Non semper imbres nubibus hispidos
manant in agros aut mare Caspium
 exant inaequales procellae
 sque, nec Armeniis in oris,

5

amice Valgi, stat glacies iners
mensis per omnis aut Aquilonibus
 uerqueta Gargani laborant
 t foliis uiduantur orni:
tu semper urges flebilibus modis

10

Mysten ademptum, nec tibi Vespero
 urgente decedunt amores
 ec rapidum fugiente solem.
At non ter aeuo functus amabilem
plorauit omnis Antilochum senex

15

 nnos nec inpubem parentes
 roilon aut Phrygiae sorores
fleuere semper. Desine mollium
tandem querellarum et potius noua
 antemus Augusti tropaea

20

 aesaris et rigidum Niphaten
Medumque flumen gentibus additum
uictis minores uoluere uertices
 ntraque praescriptum Gelonos
 xiguis equitare campis.

 

X
Rectius uiues, Licini, neque altum
semper urgendo neque, dum procellas
cautus horrescis, nimium premendo
 itus iniquom.

5

Auream quisquis mediocritatem
diligit, tutus caret obsoleti
sordibus tecti, caret inuidenda
 obrius aula.
Saepius uentis agitatur ingens

10

pinus et celsae grauiore casu
decidunt turres feriuntque summos
 ulgura montis.
Sperat infestis, metuit secundis
alteram sortem bene praeparatum

15

pectus. Informis hiemes reducit
 uppiter, idem
summouet. Non, si male nunc, et olim
sic erit: quondam cithara tacentem
suscitat Musam neque semper arcum

20

 endit Apollo.
Rebus angustis animosus atque
fortis appare; sapienter idem
contrahes uento nimium secundo
 urgida uela.

 

XI
Quid bellicosus Cantaber et Scythes,
Hirpine Quincti, cogitet Hadria
 iuisus obiecto, remittas
 uaerere nec trepides in usum

5

poscentis aeui pauca: fugit retro
leuis iuuentas et decor, arida
 ellente lasciuos amores
 anitie facilemque somnum.
Non semper idem floribus est honor

10

uernis neque uno luna rubens nitet
 oltu: quid aeternis minorem
 onsiliis animum fatigas?
Cur non sub alta uel platano uel hac
pinu iacentes sic temere et rosa

15

 anos odorati capillos,
 um licet, Assyriaque nardo
potamus uncti? dissipat Euhius
curas edacis. Quis puer ocius
 estinguet ardentis Falerni

20

 ocula praetereunte lympha?
Quis deuium scortum eliciet domo
Lyden? Eburna dic, age, cum lyra
 aturet, in comptum Lacaenae
 ore comas religata nodum.

 

XII
Nolis longa ferae bella Numantiae,
nec durum Hannibalem nec Siculum mare
Poeno purpureum sanguine mollibus
 ptari citharae modis,

5

nec saeuos Lapithas et nimium mero
Hylaeum domitosque Herculea manu
Telluris iuuenes, unde periculum
 ulgens contremuit domus
Saturni ueteris; tuque pedestribus

10

dices historiis proelia Caesaris,
Maecenas, melius ductaque per uias
 egum colla minacium.
Me dulcis dominae Musa Licymniae
cantus, me uoluit dicere lucidum

15

fulgentis oculos et bene mutuis
 idum pectus amoribus;
quam nec ferre pedem dedecuit choris
nec certare ioco nec dare bracchia
ludentem nitidis uirginibus sacro

20

 ianae celebris die.
Num tu quae tenuit diues Achaemenes
aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes
permutare uelis crine Licymniae,
 lenas aut Arabum domos

25

cum flagrantia detorquet ad oscula
ceruicem aut facili saeuitia negat
quae poscente magis gaudeat eripi,
 nterdum rapere occupet?

 

XIII
Ille et nefasto te posuit die,
quicumque primum, et sacrilega manu
 roduxit, arbos, in nepotum
 erniciem obprobriumque pagi;

5

illum et parentis crediderim sui
fregisse ceruicem et penetralia
 parsisse nocturno cruore
 ospitis, ille uenena Colcha
et quidquid usquam concipitur nefas

10

tractauit, agro qui statuit meo
 e, triste lignum, te, caducum
 n domini caput inmerentis.
Quid quisque uitet, nunquam homini satis
cautum est in horas: nauita Bosphorum

15

 oenus perhorrescit neque ultra
 aeca timet aliunde fata,
miles sagittas et celerem fugam
Parthi, catenas Parthus et Italum
 obur; sed inprouisa leti

20

 is rapuit rapietque gentis.
Quam paene furuae regna Proserpinae
et iudicantem uidimus Aeacum
 edesque discriptas piorum et
 eoliis fidibus querentem

25

Sappho puellis de popularibus
et te sonantem plenius aureo,
 lcaee, plectro dura nauis,
 ura fugae mala, dura belli.
Vtrumque sacro digna silentio

30

mirantur umbrae dicere, sed magis
 ugnas et exactos tyrannos
 ensum umeris bibit aure uolgus.
Quid mirum, ubi illis carminibus stupens
demittit atras belua centiceps

35

 uris et intorti capillis
 umenidum recreantur angues?
Quin et Prometheus et Pelopis parens
dulci laborum decipitur sono
 ec curat Orion leones

40

 ut timidos agitare lyncas.

 

XIV
Eheu fugaces, Postume, Postume,
labuntur anni nec pietas moram
 ugis et instanti senectae
 dferet indomitaeque morti,

5

non, si trecenis quotquot eunt dies,
amice, places inlacrimabilem
 lutona tauris, qui ter amplum
 eryonen Tityonque tristi
compescit unda, scilicet omnibus

10

quicumque terrae munere uescimur
 nauiganda, siue reges
 iue inopes erimus coloni.
Frustra cruento Marte carebimus
fractisque rauci fluctibus Hadriae,

15

 rustra per autumnos nocentem
 orporibus metuemus Austrum:
uisendus ater flumine languido
Cocytos errans et Danai genus
 nfame damnatusque longi

20

 isyphus Aeolides laboris.
Linquenda tellus et domus et placens
uxor, neque harum quas colis arborum
 e praeter inuisas cupressos
 lla breuem dominum sequetur;

25

absumet heres Caecuba dignior
seruata centum clauibus et mero
 inguet pauimentum superbo,
 ontificum potiore cenis.

 

XV
Iam pauca aratro iugera regiae
moles relinquent, undique latius
 xtenta uisentur Lucrino
 tagna lacu platanusque caelebs

5

euincet ulmos; tum uiolaria et
myrtus et omnis copia narium
 pargent oliuetis odorem
 ertilibus domino priori;
tum spissa ramis laurea feruidos

10

excludet ictus. Non ita Romuli
 raescriptum et intonsi Catonis
 uspiciis ueterumque norma.
Priuatus illis census erat breuis,
commune magnum; nulla decempedis

15

 etata priuatis opacam
 orticus excipiebat Arcton,
nec fortuitum spernere caespitem
leges sinebant, oppida publico
 umptu iubentes et deorum

20

 empla nouo decorare saxo.

 

XVI
Otium diuos rogat in patenti
prensus Aegaeo, simul atra nubes
condidit lunam neque certa fulgent
 idera nautis;

5

otium bello furiosa Thrace,
otium Medi pharetra decori,
Grosphe, non gemmis neque purpura
 enale neque auro.
Non enim gazae neque consularis

10

summouet lictor miseros tumultus
mentis et curas laqueata circum
 ecta uolantis.
Viuitur paruo bene, cui paternum
splendet in mensa tenui salinum

15

nec leuis somnos timor aut cupido
 ordidus aufert.
Quid breui fortes iaculamur aeuo
multa? Quid terras alio calentis
sole mutamus? Patriae quis exul

20

 e quoque fugit?
Scandit aeratas uitiosa nauis
cura nec turmas equitum relinquit,
ocior ceruis et agente nimbos
 cior Euro.

25

Laetus in praesens animus quod ultra est
oderit curare et amara lento
temperet risu: nihil est ab omni
 arte beatum.
Abstulit clarum cita mors Achillem,

30

longa Tithonum minuit senectus,
et mihi forsan, tibi quod negarit,
 orriget hora.
Te greges centum Siculaeque circum
mugiunt uaccae, tibi tollit hinnitum

35

apta quadrigis equa, te bis Afro
 urice tinctae
uestiunt lanae; mihi parua rura et
spiritum Graiae tenuem Camenae
Parca non mendax dedit et malignum

40

 pernere uolgus.

 

XVII
Cur me querellis exanimas tuis?
Nec dis amicum est nec mihi te prius
 bire, Maecenas, mearum
 rande decus columenque rerum.

5

A! te meae si partem animae rapit
maturior uis, quid moror altera,
 ec carus aeque nec superstes
 nteger? Ille dies utramque
ducet ruinam. Non ego perfidum

10

dixit sacramentum: ibimus, ibimus,
 tcumque praecedes, supremum
 arpere iter comites parati.
Me nec Chimaerae spiritus igneae
nec, si resurgat centimanus gigas,

15

 iuellet umquam: sic potenti
 ustitiae placitumque Parcis.
Seu Libra seu me Scorpios aspicit
formidolosus, pars uiolentior
 atalis horae, seu tyrannus

20

 esperiae Capricornus undae,
utrumque nostrum incredibili modo
consentit astrum; te Iouis impio
 utela Saturno refulgens
 ripuit uolucrisque Fati

25

tardauit alas, cum populus frequens
laetum theatris ter crepuit sonum;
 e truncus inlapsus cerebro
 ustulerat, nisi Faunus ictum
dextra lauasset, Mercurialium

30

custos uirorum. Reddere uictimas
 edemque uotiuam memento;
 on humilem feriemus agnam.

 

XVIII
 on ebur neque aureum
mea renidet in domo lacunar;
 on trabes Hymettiae
premunt columnas ultima recisas

5

 frica, neque Attali
ignotus heres regiam occupaui,
 ec Laconicas mihi
trahunt honestae purpuras clientae.
 t fides et ingeni

10

benigna uena est pauperemque diues
 e petit; nihil supra
deos lacesso nec potentem amicum
 argiora flagito,
satis beatus unicis Sabinis.

15

 ruditur dies die
nouaeque pergunt interire lunae;
 u secanda marmora
locas sub ipsum funus et sepulcri
 nmemor struis domos

20

marisque Bais obstrepentis urges
 ummouere litora,
parum locuples continente ripa.
 uid quod usque proximos
reuellis agri terminos et ultra

25

 imites clientium
salis auarus? Pellitur paternos
 n sinu ferens deos
et uxor et uir sordidosque natos.
 ulla certior tamen

30

rapacis Orci fine destinata
 ula diuitem manet
erum. Quid ultra tendis? Aequa tellus
 auperi recluditur
regumque pueris, nec satelles Orci

35

 allidum Promethea
reuexit auro captus. Hic superbum
 antalum atque Tantali
genus coercet, hic leuare functum
 auperem laboribus

40

uocatus atque non uocatus audit.

 

XIX
Bacchum in remotis carmina rupibus
uidi docentem, credite posteri,
 ymphasque discentis et auris
 apripedum Satyrorum acutas.

5

Euhoe, recenti mens trepidat metu
plenoque Bacchi pectore turbidum
 aetatur. Euhoe, parce Liber,
 arce, graui metuende thyrso.
Fas peruicacis est mihi Thyiadas

10

uinique fontem lactis et uberes
 antare riuos atque truncis
 apsa cauis iterare mella;
fas et beatae coniugis additum
stellis honorem tectaque Penthei

15

 isiecta non leni ruina,
 hracis et exitium Lycurgi.
Tu flectis amnes, tu mare barbarum,
tu separatis uuidus in iugis
 odo coerces uiperino

20

 istonidum sine fraude crinis.
Tu, cum parentis regna per arduum
cohors Gigantum scanderet inpia,
 hoetum retorsisti leonis
 nguibus horribilique mala;

25

quamquam, choreis aptior et iocis
ludoque dictus, non sat idoneus
 ugnae ferebaris; sed idem
 acis eras mediusque belli.
Te uidit insons Cerberus aureo

30

cornu decorum leniter atterens
 audam et recedentis trilingui
 re pedes tetigitque crura.

 

XX
Non usitata nec tenui ferar
penna biformis per liquidum aethera
 ates neque in terris morabor
 ongius inuidiaque maior

5

urbis relinquam. Non ego pauperum
sanguis parentum, non ego quem uocas,
 ilecte Maecenas, obibo
 ec Stygia cohibebor unda.
Iam iam residunt cruribus asperae

10

pelles et album mutor in alitem
 uperne nascunturque leues
 er digitos umerosque plumae.
Iam Daedaleo ocior Icaro
uisam gementis litora Bosphori

15

 yrtisque Gaetulas canorus
 les Hyperboreosque campos.
Me Colchus et qui dissimulat metum
Marsae cohortis Dacus et ultimi
 oscent Geloni, me peritus

20

 iscet Hiber Rhodanique potor.
Absint inani funere neniae
luctusque turpes et querimoniae;
 onpesce clamorem ac sepulcri
 itte superuacuos honores.

Liber Tertius

 

I
Odi profanum uolgus et arceo.
Fauete linguis: carmina non prius
 udita Musarum sacerdos
 irginibus puerisque canto.

5

Regum timendorum in proprios greges,
reges in ipsos imperium est Iouis,
 lari Giganteo triumpho,
 uncta supercilio mouentis.
Est ut uiro uir latius ordinet

10

arbusta sulcis, hic generosior
 escendat in campum petitor,
 oribus hic meliorque fama
contendat, illi turba clientium
sit maior: aequa lege Necessitas

15

 ortitur insignis et imos,
 mne capax mouet urna nomen.
Destrictus ensis cui super impia
ceruice pendet, non Siculae dapes
 ulcem elaboratum saporem,

20

 on auium citharaeque cantus
Somnum reducent: somnus agrestium
lenis uirorum non humilis domos
 astidit umbrosamque ripam,
 on Zephyris agitata tempe.

25

Desiderantem quod satis est neque
tumultuosum sollicitat mare,
 ec saeuus Arcturi cadentis
 mpetus aut orientis Haedi,
non uerberatae grandine uineae

30

fundusque mendax, arbore nunc aquas
 ulpante, nunc torrentia agros
 idera, nunc hiemes iniquas.
Contracta pisces aequora sentiunt
iactis in altum molibus: huc frequens

35

 aementa demittit redemptor
 um famulis dominusque terrae
fastidiosus: sed Timor et Minae
scandunt eodem quo dominus, neque
 ecedit aerata triremi et

40

 ost equitem sedet atra Cura.
Quod si dolentem nec Phrygius lapis
nec purpurarum sidere clarior
 elenit usus nec Falerna
 itis Achaemeniumque costum,

45

cur inuidendis postibus et nouo
sublime ritu moliar atrium?
 ur ualle permutem Sabina
 iuitias operosiores?

 

II
Angustam amice pauperiem pati
robustus acri militia puer
 ondiscat et Parthos ferocis
 exet eques metuendus hasta

5

uitamque sub diuo et trepidis agat
in rebus. Illum ex moenibus hosticis
 atrona bellantis tyranni
 rospiciens et adulta uirgo
suspiret, eheu, ne rudis agminum

10

sponsus lacessat regius asperum
 actu leonem, quem cruenta
 er medias rapit ira caedes.
Dulce et decorum est pro patria mori:
mors et fugacem persequitur uirum

15

 ec parcit inbellis iuuentae
 oplitibus timidoue tergo.
Virtus, repulsae nescia sordidae,
intaminatis fulget honoribus
 ec sumit aut ponit securis

20

 rbitrio popularis aurae.
Virtus, recludens inmeritis mori
caelum, negata temptat iter uia
 oetusque uolgaris et udam
 pernit humum fugiente pinna.

25

Est et fideli tuta silentio
merces: uetabo, qui Cereris sacrum
 olgarit arcanae, sub isdem
 it trabibus fragilemque mecum
soluat phaselon; saepe Diespiter

30

neglectus incesto addidit integrum,
 aro antecedentem scelestum
 eseruit pede Poena claudo.

 

III
Iustum et tenacem propositi uirum
non ciuium ardor praua iubentium,
 on uoltus instantis tyranni
 ente quatit solida neque Auster,

5

dux inquieti turbidus Hadriae,
nec fulminantis magna manus Iouis:
 i fractus inlabatur orbis,
 npauidum ferient ruinae.
Hac arte Pollux et uagus Hercules

10

ensius arces attigit igneas,
 uos inter Augustus recumbens
 urpureo bibet ore nectar;
hac te merentem, Bacche pater, tuae
uexere tigres indocili iugum

15

 ollo trahentes; hac Quirinus
 artis equis Acheronta fugit,
gratum elocuta consiliantibus
Ionone diuis: 'Ilion, Ilion
 atalis incestusque iudex

20

 t mulier peregrina uertit
in puluerem, ex quo destituit deos
mercede pacta Laomedon, mihi
 astaeque damnatum Mineruae
 um populo et duce fraudulento.

25

Iam nec Lacaenae splendet adulterae
famosus hospes nec Priami domus
 eriura pugnaces Achiuos
 ectoreis opibus refringit
nostrisque ductum seditionibus

30

bellum resedit. Protinus et grauis
 rae et inuisum nepotem,
 roica quem peperit sacerdos,
Marti redonabo; illum ego lucidas
inire sedes, discere nectaris

35

 ucos et adscribi quietis
 rdinibus patiar deorum.
Dum longus inter saeuiat Ilion
Romamque pontus, qualibet exules
 n parte regnato beati;

40

 um Priami Paridisque busto
insultet armentum et catulos ferae
celae inultae, stet Capitolium
 ulgens triumphatisque possit
 oma ferox dare iura Medis.

45

Horrenda late nomen in ultimas
extendat oras, qua medius liquor
 ecernit Europen ab Afro,
 ua tumidus rigat arua Nilus;
aurum inrepertum et sic melius situm,

50

cum terra celat, spernere fortior
 uam cogere humanos in usus
 mne sacrum rapiente dextra,
quicumque mundo terminus obstitit,
hunc tanget armis, uisere gestiens,

55

 ua parte debacchentur ignes,
 ua nebulae pluuiique rores.
Sed bellicosis fata Quiritibus
hac lege dico, ne nimium pii
 ebusque fidentes auitae

60

 ecta uelint reparare Troiae.
Troiae renascens alite lugubri
fortuna tristi clade iterabitur,
 ucente uictrices cateruas
 oniuge me Iouis et sorore.

65

Ter si resurgat murus aeneus
auctore Phoebo, ter pereat meis
 xcisus Argiuis, ter uxor
 apta uirum puerosque ploret.'
Non hoc iocosae conueniet lyrae;

70

quo, Musa, tendis? Desine peruicax
 eferre sermones deorum et
 agna modis tenuare paruis.

 

IV
Descende caelo et dic age tibia
regina longum Calliope melos,
 eu uoce nunc mauis acuta
 eu fidibus citharaue Phoebi.

5

Auditis? An me ludit amabilis
insania? Audire et uideor pios
 rrare per lucos, amoenae
 uos et aquae subeunt et aurae.
Me fabulosae Volture in Apulo

10

nutricis extra limina Pulliae
 udo fatigatumque somno
 ronde noua puerum palumbes
texere, mirum quod foret omnibus
quicumque celsae nidum Aceruntiae

15

 altusque Bantinos et aruum
 ingue tenent humilis Forenti,
ut tuto ab atris corpore uiperis
dormirem et ursis, ut premerer sacra
 auroque conlataque myrto,

20

 on sine dis animosus infans.
Vester, Camenae, uester in arduos
tollor Sabinos, seu mihi frigidum
 raeneste seu Tibur supinum
 eu liquidae placuere Baiae;

25

uestris amicum fontibus et choris
non me Philippis uersa acies retro,
 euota non extinxit arbor
 ec Sicula Palinurus unda.
Vtcumque mecum uos eritis, libens

30

insanientem nauita Bosphorum
 emptabo et urentis harenas
 itoris Assyrii uiator,
uisam Britannos hospitibus feros
et laetum equino sanguine Concanum,

35

 isam pharetratos Gelonos
 t Scythicum inuiolatus amnem.
Vos Caesarem altum, militia simul
fessas cohortes abdidit oppidis,
 inire quaerentem labores

40

 ierio recreatis antro;
uos lene consilium et datis et dato
gaudetis, almae. Scimus ut impios
 itanas imnanemque turbam
 ulmine sustulerit caduco,

45

qui terram inertem, qui mare temperat
uentosum et urbes regnaque tristia
 iuosque mortalisque turmas
 mperio regit unus aequo.
Magnum illa terrorem intulerat Ioui

50

fidens iuuentus horrida bracchiis
 ratresque tendentes opaco
 elion imposuisse Olympo.
Sed quid Typhoeus et ualidus Mimas
aut quid minaci Porphyrion statu,

55

 uid Rhoetus euolsisque truncis
 nceladus iaculator audax
contra sonantem Palladis aegida
possent ruentes? Hinc auidus stetit
 olcanus, hinc matrona Iuno et

60

 unquam umeris positurus arcum,
qui rore puro Castaliae lauit
crinis solutos, qui Lyciae tenet
 umeta natalemque siluam,
 elius et Patareus Apollo.

65

Vis consili expers mole ruit sua;
uim temperatam di quoque prouehunt
 n maius; idem odere uires
 mne nefas animo mouentis.
Testis mearum centimanus gigas

70

sententiarum, notus et integrae
 emptator Orion Dianae,
 irginea domitus sagitta.
Iniecta monstris Terra dolet suis
maeretque partus fulmine luridum

75

 issos ad Orcum; nec peredit
 mpositam celer ignis Aetnen,
incontinentis nec Tityi iecur
reliquit ales, nequitiae additus
 ustos; amatorem trecentae

80

 irithoum cohibent catenae.

 

V
Caelo tonantem credidimus Iouem
regnare: praesens diuus habebitur
 ugustus adiectis Britannis
 mperio grauibusque Persis.

5

Milesne Crassi coniuge barbara
turpis maritus uixit et hostium,
 ro curia inuersique mores!
 onsenuit socerorum in armis
sub rege Medo Marsus et Apulus

10

anciliorum et nominis et togae
 blitus aeternaeque Vestae,
 ncolumi Ioue et urbe Roma?
Hoc cauerat mens prouida Reguli
dissentientis condicionibus

15

 oedis et exemplo trahenti
 erniciem ueniens in aeuum,
si non periret inmiserabilis
captius pubes: 'Signa ego Punicis
 dfixa delubris et arma

20

 ilitibus sine caede' dixit
'derepta uidi; uidi ego ciuium
retorta tergo bracchia libero
 ortasque non clausas et arua
 arte coli populata nostro.

25

Auro repensus scilicet acrior
miles redibit. Flagitio additis
 amnum. Neque amissos colores
 ana refert medicata fuco,
nec uera uirtus, cum semel excidit,

30

curat reponi deterioribus.
 i pugnat extricata densis
 erua plagis, erit ille fortis,
qui perfidis se credidit hostibus,
et Marte Poenos proteret altero,

35

 ui lora restrictis lacertis
 ensit iners timuitque mortem.
Hic, unde uitam sumeret inscius,
pacem duello miscuit. O pudor!
  magna Carthago, probrosis

40

 ltior Italiae ruinis!'
Fertur pudicae coniugis osculum
paruosque natos ut capitis minor
 b se remouisse et uirilem
 oruus humi posuisse uoltum,

45

donec labantis consilio patres
firmaret auctor nunquam alias dato
 nterque maerentis amicos
 gregius properaret exul.
Atqui sciebat quae sibi barbarus

50

tortor pararet; non aliter tamen
 imouit obstantis propinquos
 t populum reditus morantem
quam si clientum longa negotia
diiudicata lite relinqueret,

55

 endens Venafranos in agros
 ut Lacedaemonium Tarentum.

 

VI
Delicta maiorum inmeritus lues,
Romane, donec templa refeceris
 edisque labentis deorum et
 oeda nigro simulacra fumo.

5

Dis te minorem quod geris, imperas:
hinc omne principium, huc refer exitum.
 i multa neglecti dederunt
 esperiae mala luctuosae.
Iam bis Monaeses et Pacori manus

10

non auspicatos contudit impetus
 ostros et adiecisse praedam
 orquibus exiguis renidet.
Paene occupatam seditionibus
deleuit urbem Dacus et Aethiops,

15

 ic classe formidatus, ille
 issilibus melior sagittis.
Fecunda culpae saecula nuptias
primum inquinauere et genus et domos:
 oc fonte deriuata clades

20

 n patriam populumque fluxit.
Motus doceri gaudet Ionicos
matura uirgo et fingitur artibus,
 am nunc et incestos amores
 e tenero meditatur ungui.

25

Mox iuniores quaerit adulteros
inter mariti uina, neque eligit
 ui donet inpermissa raptim
 audia luminibus remotis,
sed iussa coram non sine conscio

30

surgit marito, seu uocat institor
 eu nauis Hispanae magister,
 edecorum pretiosus emptor.
Non his iuuentus orta parentibus
infecit aequor sanguine Punico

35

 yrrhumque et ingentem cecidit
 ntiochum Hannibalemque dirum;
sed rusticorum mascula militum
proles, Sabellis docta ligonibus
 ersare glaebas et seuerae

40

 atris ad arbitrium recisos
portare fustis, sol ubi montium
mutaret umbras et iuga demeret
 obus fatigatis, amicum
 empus agens abeunte curru.

45

Damnosa quid non inminuit dies?
aetas parentum, peior auis, tulit
 os nequiores, mox daturos
 rogeniem uitiosiorem.

 

VII
Quid fles, Asterie, quem tibi candidi
primo restituent uere Fauonii
 hyna merce beatum,
 onstantis iuuenem fide

5

Gygen? Ille Notis actus ad Oricum
post insana Caprae sidera frigidas
 octes non sine multis
 nsomnis lacrimis agit.
Atqui sollicitae nuntius hospitae,

10

suspirare Chloen et miseram tuis
 icens ignibus uri,
 emptat mille uafer modis.
Vt Proetum mulier perfida credulum
falsis inpulerit criminibus nimis

15

 asto Bellerophontae
 aturare necem, refert;
narrat paene datum Pelea Tartaro,
Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens,
 t peccare docentis

20

 allax historias monet.
Frustra: nam scopulis surdior Icari
uocis audit adhuc integer. At tibi
 e uicinus Enipeus
 lus iusto placeat caue;

25

quamuis non alius flectere equum sciens
aeque conspicitur gramine Martio,
 ec quisquam citus aeque
 usco denatat alueo,
prima nocte domum claude neque in uias

30

sub cantu querulae despice tibiae
 t te saepe uocanti
 uram difficilis mane.

 

VIII
Martis caelebs quid agam Kalendis,
quid uelint flores et acerra turis
plena miratis positusque carbo in
 aepite uiuo,

5

docte sermones utriusque linguae.
Voueram dulcis epulas et album
Libero caprum prope funeratus
 rboris ictu.
Hic dies anno redeunte festus

10

corticem adstrictum pice dimouebit
amphorae fumum bibere institutae
 onsule Tullo.
Sume, Maecenas, cyathos amici
sospitis centum et uigilis lucernas

15

perfer in lucem; procul omnis esto
 lamor et ira.
Mitte ciuilis super urbe curas.
Occidit Daci Cotisonis agmen,
Medus infestus sibi luctuosis

20

 issidet armis,
seruit Hispanae uetus hostis orae
Cantaber sera domitus catena,
iam Scythae laxo meditantur arcu
 edere campis.

25

Neglegens ne qua populus laboret,
parce priuatus nimium cauere et
dona praesentis cape laetus horae,
 inque serera.

 

IX
 Donec gratus eram tibi
nec quisquam potior bracchia candidae
 eruici iuuenis dabat,
Persarum uigui rege beatior.'

5

 Donec non alia magis
arsisti neque erat Lydia post Chloen,
 ulti Lydia nominis,
Romana uigui clarior Ilia.'
 Me nunc Thressa Chloe regit,

10

dulcis docta modos et citharae sciens,
 ro qua non metuam mori,
si parcent animae fata superstiti.'
 Me torret face mutua
Thurini Calais filius Ornyti,

15

 ro quo bis patiar mori,
si parcent puero fata superstiti.'
 Quid si prisca redit Venus
diductosque iugo cogit aeneo,
 i flaua excutitur Chloe

20

reiectaeque patet ianua Lydiae?'
 Quamquam sidere pulchrior
ille est, tu leuior cortice et inprobo
 racundior Hadria,
tecum uiuere amem, tecum obeam lubens.'

 

X
Extremum Tanain si biberes, Lyce,
saeuo nupta uiro, me tamen asperas
porrectum ante foris obicere incolis
 lorares Aquilonibus.

5

Audis quo strepitu ianua, quo nemus
inter pulchra satum tecta remugiat
uentis, et positas ut glaciet niues
 uro numine Iuppiter?
Ingratam Veneri pone superbiam,

10

ne currente retro funis eat rota:
non te Penelopen difficilem procis
 yrrhenus genuit parens.
O quamuis neque te munera nec preces
nec tinctus uiola pallor amantium

15

nec uir Pieria paelice saucius
 uruat, supplicibus tuis
parcas, nec rigida mollior aesculo
nec Mauris animum mitior anguibus:
non hoc semper erit liminis aut aquae

20

 aelestis patiens latus.

 

XI
Mercuri, -- nam te docilis magistro
mouit Amphion lapides canendo, --
tuque testudo resonare septem
 allida neruis,

5

nec loquax olim neque grata, nunc et
diuitum mensis et amica templis,
dic modos, Lyde quibus obstinatas
 pplicet auris,
quae uelut latis equa trima campis

10

ludit exultim metuitque tangi,
nuptiarum expers et adhuc proteruo
 ruda marito.
Tu potes tigris comitesque siluas
ducere et riuos celeres morari;

15

cessit inmanis tibi blandienti
 anitor aulae
Cerberus, quamuis furiale centum
muniant angues caput eius atque
spiritus taeter saniesque manet

20

 re trilingui.
Quin et Ixion Tityosque uoltu
risit inuito, stetit urna paulum
sicca, dum grato Danai puellas
 armine mulces.

25

Audiat Lyde scelus atque notas
uirginum poenas et inane lymphae
dolium fundo pereuntis imo
 eraque fata,
quae manent culpas etiam sub Orco.

30

Impiae (nam quid potuere maius?)
impiae sponsos potuere duro
 erdere ferro.
Vna de multis face nuptiali
digna periurum fuit in parentem

35

splendide mendax et in omne uirgo
 obilis aeuom,
'Surge', quae dixit iuueni marito,
'surge, ne longus tibi somnus, unde
non times, detur; socerum et scelestas

40

 alle sorores,
quae uelut nactae uitulos leaenae
singulos eheu lacerant. Ego illis
mollior nec te feriam neque intra
 laustra tenebo.

45

Me pater saeuis oneret catenis,
quod uiro clemens misero peperci,
me uel extremos Numidarum in agros
 lasse releget.
I, pedes quo te rapiunt et aurae,

50

dum fauet Nox et Venus, i secundo
omine et nostri memorem sepulcro
 calpe querellam.'

 

XII
Miserarum est neque amori dare ludum neque dulci
 ala uino lauere aut exanimari
 etuentis patruae uerbera linguae.
Tibi qualum Cythereae puer ales, tibi telas

5

 perosaeque Mineruae studium aufert,
 eobule, Liparaei nitor Hebri,
simul unctos Tiberinis umeros lauit in undis,
 ques ipso melior Bellerophonte,
 eque pugno neque segni pede uictus;

10

catus idem per apertum fugientis agitato
 rege ceruos iaculari et celer arto
 atitantem fruticeto excipere aprum.

 

XIII
O fons Bandusiae splendidior uitro,
dulci digne mero non sine floribus,
 ras donaberis haedo,
 ui frons turgida cornibus

5

primis et uenerem et proelia destinat.
Frustra: nam gelidos inficiet tibi
 ubro sanguine riuos
 asciui suboles gregis.
Te flagrantis atrox hora Caniculae

10

nescit tangere, tu frigus amabile
 essis uomere tauris
 raebes et pecori uago.
Fies nobilium tu quoque fontium
me dicente cauis impositam ilicem

15

 axis, unde loquaces
 ymphae desiliunt tuae.

 

XIV
Herculis ritu modo dictus, o plebs,
morte uenalem petiisse laurum,
Caesar Hispana repetit penatis
 ictor ab ora.

5

Vnico gaudens mulier marito
prodeat iustis operata sacris
et soror clari ducis et decorae
 upplice uitta
uirginum matres iuuenumque nuper

10

sospitum. Vos, o pueri et puellae ac
iam uirum expertae, male + ominatis
 arcite uerbis.
Hic dies uere mihi festus atras
eximet curas; ego nec tumultum

15

nec mori per uim metuam tenente
 aesare terras.
I, pete unguentum, puer, et coronas
et cadum Marsi memorem duelli,
Spartacum si qua potuit uagantem

20

 allere testa.
Dic et argutae properet Neaerae
murreum nodo cohibere crinem;
si per inuisum mora ianitorem
 iet, abito.

25

Lenit albescens animos capillus
litium et rixae cupidos proteruae;
non ego hoc ferrem calidus iuuenta
 onsule Planco.

 

XV
 xor pauperis Ibyci,
tandem nequitiae fige modum tuae
 amosisque laboribus;
maturo propior desine funeri

5

 nter ludere uirgines
et stellis nebulam spargere candidis.
 on, si quid Pholoen satis,
et te, Chlori, decet. Filia rectius
 xpugnat iuuenum domos,

10

pulso Thyias uti concita tympano.
 llam cogit amor Nothi
lasciua similem ludere capreae:
 e lanae prope nobilem
tonsae Luceriam, non citharae decent

15

 ec flos purpureus rosae
nec poti uetulam faece tenus cadi.

 

XVI
Inclusam Danaen turris aenea
robustaeque fores et uigilum canum
tristes excubiae munierant satis
 octurnis ab adulteris,

5

si non Acrisium, uirginis abditae
custodem pauidum, Iuppiter et Venus
risissent: fore enim tutum iter et patens
 onuerso in pretium deo.
Aurum per medios ire satellites

10

et perrumpere amat saxa potentius
ictu fulmineo; concidit auguris
 rgiui domus ob lucrum
demersa exitio; diffidit urbium
portas uir Macedo et subruit aemulos

15

reges muneribus; munera nauium
 aeuos inlaqueant duces.
Crescentem sequitur cura pecuniam
maiorumque fames. Iure perhorrui
late conspicuum tollere uerticem,

20

 aecenas, equitum decus.
Quanto quisque sibi plura negauerit,
ab dis plura feret; nil cupientium
nudus castra peto et transfuga diuitum
 artis linquere gestio,

25

contemptae dominus splendidior rei,
quam si quicquid arat inpiger Apulus
occultare meis dicerer horreis,
 agnas inter opes inops.
Purae riuus aquae siluaque iugerum

30

paucorum et segetis certa fides meae
fulgentem imperio fertilis Africae
 allit sorte beatior.
Quamquam nec Calabrae mella ferunt apes
nec Laestrygonia Bacchus in amphora

35

languescit mihi nec pinguia Gallicis
 rescunt uellera pascuis,
inportuna tamen pauperies abest,
nec, si plura uelim, tu dare deneges.
Contracto melius parua cupidine

40

 ectigalia porrigam
quam si Mygdoniis regnum Alyattei
campis continuem. Multa petentibus
desunt multa; bene est cui deus obtulit
 arca quod satis est manu.

 

XVII
Aeli uetusto nobilis ab Lamo --
quando et priores hinc Lamias ferunt
 enominatos et nepotum
 er memores genus omne fastos,

5

auctore ab illo ducis originem,
qui Formiarum moenia dicitur
 rinceps et innantem Maricae
 itoribus tenuisse Lirim,
late tyrannus, -- cras foliis nemus

10

multis et alga litus inutili
 emissa tempestas ab Euro
 ternet, aquae nisi fallit augur
annosa cornix. Dum potes, aridum
conpone lignum; cras Genium mero

15

 urabis et porco bimenstri
 um famulis operum solutis.

 

XVIII
Faune, Nympharum fugientum amator,
per meos finis et aprica rura
lenis incedas abeasque paruis
 equus alumnis,

5

si tener pleno cadit haedus anno
larga nec desunt Veneris sodali
uina craterae, uetus ara multo
 umat odore.
Ludit herboso pecus omne campo,

10

cum tibi Nonae redeunt Decembres,
festus in pratis uacat otioso
 um boue pagus;
inter audacis lupus errat agnos,
spargit agrestis tibi silua frondes,

15

gaudet inuisam pepulisse fossor
 er pede terram.

 

XIX
 uantum distet ab Inacho
Codrus, pro patria non timidus mori,
 arras, et genus Aeaci,
et pugnata sacro bella sub Ilio.

5

 uo Chium pretio cadum
mercemur, quis aquam temperet ignibus,
 uo praebente domum et quota
Paelignis caream frigoribus, taces.
 a lunae propere nouae,

10

da noctis mediae, da, puer, auguris
 urenae. Tribus aut nouem
miscentur cyathis pocula commodis?
 ui Musas amat imparis,
ternos ter cyathos attonitus petet

15

uates, tris prohibet supra
rixarum metuens tangere Gratia
 udis iuncat sororibus.
Insanire iuuat... Cur Berecyntiae
 essant flamina tibiae?

20

Cur pendet tacita fistula cum lyra?
 arcentis ego dexteras
odi: sparge rosas; audiat inuidus
 ementem strepitum Lycus,
et uicina seni non habilis Lyco.

25

 pissa te nitidum coma,
puro te similem, Telephe, Vespero
 empestiua petit Rhode:
me lentus Glycerae torret amor meae.

 

XX
Non uides quanto moueas periclo,
Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae?
Dura post paulo fugies inaudax
 roelia raptor,

5

cum per obstantis iuuenum cateruas
ibit insignem repetens Nearchum:
grande certamen tibi praeda cedat
 aior, an illi.
Interim, dum tu celeris sagittas

10

promis, haec dentes acuit timendos,
arbiter pugnae prosuisse nudo
 ub pede palmam
fertur, et leni recreare uento
sparsum odoratis umerum capillis,

15

qualis aut Nireus fuit aut aquosa
 aptus ab Ida.

 

XXI
O nata mecum consule Manlio,
seu tu querellas siue geris iocos
 eu rixam et insanos amores
 eu facilem, pia testa, somnum,

5

quocumque lectum nomine Massicum
seruas, moueri digna bono die,
 escende, Coruino iubente
 romere languidiora uina.
Non ille, quamquam Socraticis madet

10

sermonibus, te negleget horridus:
 arratur et prisci Catonis
 aepe mero caluisse uirtus.
Tu lene tormentum ingenio admoues
plerumque duro; tu sapientium

15

 uras et arcanum iocoso
 onsilium retegis Lycaeo.
Tu spem reducis mentibus anxiis
uiresque et addis cornua pauperi,
 ost te neque iratos trementi

20

 egum apices neque militum arma.
Te Liber et si laeta aderit Venus
segnesque nodum soluere Gratiae
 iuaeque procucent lucernae,
 um rediens fugat astra Phoebus.

 

XXII
Montium custos nemorumque uirgo,
quae laborantis utero puellas
ter uocata audis adimisque leto,
 iua triformis,

5

inminens uillae tua pinus esto,
quam per exactos ego laetus annos
uerris obliquom meditantis ictum
 anguine donem.

 

XXIII
Caelo supinas si tuleris manus
nascente luna, rustica Phidyle,
 i ture placaris et horna
 ruge Lares auidaque porca

5

nec pestilentem sentiet Africum
fecunda uitis nec sterilem seges
 obiginem aut dulces alumni
 omifero graue tempus anno.
Nam quae niuali pascitur Algido

10

deuota quercus inter et ilices
 ut crescit Albanis in herbis
 ictima, pontificum securis
ceruice tinguet; te nihil attinet
temptare multa caede bidentium

15

 aruos coronantem marino
 ore deos fragilique myrto.
Inmunis aram si tetigit manus,
non sumptuosa blandior hostia
 olliuit auersos Penatis

20

 arre pio et saliente mica.

 

XXIV
 ntactis opulentior
thesauris Arabum et diuitis Indiae
 aementis licet occupes
terrenum omne tuis et mare publicum:

5

 i figit adamantinos
summis uerticibus dira Necessitas
 lauos, non animum metu,
non mortis laqueis expedies caput.
 ampestres melius Scythae,

10

quorum plaustra uagas rite trahunt domos,
 iuunt et rigidi Getae
inmetata quibus iugera liberas
 ruges et Cererem ferunt
nec cultura placet longior annua

15

 efunctumque laboribus
aequali recreat sorte uicarius.
 llic matre carentibus
priuignis mulier temperat innocens
 ec dotata regit uirum

20

coniunx nec nitido fidit adultero;
 os est magna parentium
uirtus et metuens alterius uiri
 erto foedere castitas,
et peccare nefas aut pretium est mori.

25

  quisquis uolet impias
caedis et rabiem tollere ciuicam,
 i quaeret Pater Vrbium
suscribi statuis, indomitam audeat
 efrenare licentiam,

30

clarus postgenitis; quatenus, heu nefas!
 irtutem incolumem odimus,
sublatam ex oculis quaerimus inuidi.
 uid tristes querimoniae
si non supplicio culpa reciditur,

35

 uid leges sine moribus
uanae proficiunt, si neque feruidis
 ars inclusa caloribus
mundi nec Boreae finitimum latus
 urataeque solo niues

40

mercatorem abigunt, horrida callidi
 incunt aequora nauitae?
Magnum pauperies obprobrium iubet
 uiduis et facere et pati
uirtutisque uiam deserit arduae.

45

 el non in Capitolium
quo clamor uocat et turba fauentium
 el non in mare proximum
gemmas et lapides, aurum et inutile,
 ummi materiem mali,

50

mittamus, scelerum si bene paenitet.
 radenda cupidinis
praui sunt elementa et tenerae nimis
 entes asperioribus
formandae studiis. Nescit equo rudis

55

 aerere ingenuus puer
uenarique timet, ludere doctior
 eu Graeco iubeas trocho
seu malis uetita legibus alea,
 um periura patris fides

60

consortem socium fallat et hospites,
 ndignoque pecuniam
haredi properet. Scilicet inprobae
 rescunt diuitiae, tamen
curtae nescio quid semper abest rei.

 

XXV
 uo me, Bacche, rapis tui
plenum? Quae nemora aut quos agor in specus
 elox mente noua? Quibus
antrum egregii Caesaris audiar

5

 eternum meditans decus
stellis inserere et consilio Iouis?
 icam insigne, recens, adhuc
indictum ore alio. Non secus in iugis
 xsomnis stupet Euhias,

10

Hebrum prospiciens et niue candidam
 hracen ac pede barbaro
lustratam Rhodopen, ut mihi deuio
 ipas et uacuum nemus
mirari libet. O Naiadum potens

15

 accharumque ualentium
proceras manibus uertere fraxinos,
 il paruum aut humili modo,
nil mortale loquar. Dulce periculum est,
  Lenaee, sequi deum

20

cingentem uiridi tempora pampino.

 

XXVI
Vixi puellis nuper idoneus
et militaui non sine gloria;
 unc arma defunctumque bello
 arbiton hic paries habebit,

5

laeuom marinae qui Veneris latus
custodit. Hic, hic ponite lucida
 unalia et uectis et arcus
 ppositis foribus minacis.
O quae beatum diua tenes Cyprum et

10

Memphin carentem Sithonia niue
 egina, sublimi flagello
 ange Chloen semel arrogantem.

 

XXVII
Impios parrae recinentis omen
ducat et praegnans canis aut ab agro
raua decurrens lupa Lanuuino
 etaque uolpes;

5

rumpat et serpens iter institutum,
si per obliquom similis sagittae
terruit mannos: ego cui timebo
 rouidus auspex,
antequam stantis repetat paludes

10

imbrium diuina auis inminentum,
oscinem coruum prece suscitabo
 olis ab ortu.
Sis licet felix, ubicumque mauis,
et memor nostri, Galatea, uiuas,

15

teque nec laeuus uetet ire picus
 ec uaga cornix.
Sed uides quanto trepidet tumultu
pronus Orion? Ego quid sit ater
Hadriae noui sinus et quid albus

20

 eccet Iapyx.
Hostium uxores puerique caecos
sentiant motus orientis Austri et
aequoris nigri fremitum et trementis
 erbere ripas.

25

Sic et Europe niueum doloso
credidit tauro latus et scatentem
beluis pontum mediasque fraudes
 alluit audax.
Nuper in pratis studiosa florum et

30

debitae Nymphis opifex coronae
nocte sublustri nihil astra praeter
 idit et undas.
Quae simul centum tetigit potentem
oppidis Creten: 'Pater, o relictum

35

filiae nomen pietasque' dixit
 uicta furore!
Vnde quo ueni? Leuis una mors est
uirginum culpae. Vigilansne ploro
turpe commissum an uitiis carentem

40

 udit imago
uana quae porta fugiens eburna
somnium ducit? Meliusne fluctus
ire per longos fuit an recentis
 arpere flores?

45

Si quis infamen mihi nunc iuuencum
dedat iratae, lacerare ferro et
frangere enitar modo multum amati
 ornua monstri.
Impudens liqui patrios Penates,

50

impudens Orcum moror. O deorum
si quis haec audis, utinam inter errem
 uda leones.
Antequam turpis macies decentis
occupet malas teneraeque sucus

55

defluat praedae, speciosa quaero
 ascere tigris.
Vilis Europe, pater urget absens:
quid mori cessas? Potes hac ab orno
pendulum zona bene te secuta

60

 aedere collum.
Siue te rupes et acuta leto
saxa delectant, age te procellae
crede ueloci, nisi erile mauis
 arpere pensum

65

regius sanguis dominaeque tradi
barbarae paelex.' Aderat querenti
perfidum ridens Venus et remisso
 ilius arcu.
Mox, ubi lusit satis: 'Abstineto'

70

dixit 'irarum calidaeque rixae,
cum tibi inuisus laceranda reddet
 ornua taurus.
Vxor inuicti Iouis esse nescis.
Mitte singultus, bene ferre magnam

75

disce fortunam; tua sectus orbis
 omina ducet'.

 

XXVIII
 esto quid potius die
Neptuni faciam? Prome reconditum,
 yde, strenua Caecubum
munitaeque adhibe uim sapientiae.

5

 nclinare meridiem
sentis ac, ueluti stet uolucris dies,
 arcis deripere horreo
cessantem Bibuli consulis amphoram?
 os cantabimus inuicem

10

Neptunum et uiridis Nereidum comas,
 u curua recines lyra
Latonam et celeris spicula Cynthiae;
 ummo carmine, quae Cnidon
fulgentisque tenet Cycladas et Paphum

15

 unctis uisit oloribus;
dicetur merita Nox quoque nenia.

 

XXIX
Tyrrhena regum progenies, tibi
non ante uerso lene merum cado
 um flore, Maecenas, rosarum et
 ressa tuis balanus capillis

5

iamdudum apud me est: eripe te morae
nec semper udum Tibur et Aefulae
 ecliue contempleris aruom et
 elegoni iuga parricidae.
Fastidiosam desere copiam et

10

molem propinquam nubibus arduis,
 mitte mirari beatae
 umum et opes strepitumque Romae.
Plerumque gratae diuitibus uices
mundaeque paruo sub lare pauperum

15

 enae sine aulaeis et ostro
 ollicitam explicuere frontem.
Iam clarus occultum Andromedae pater
ostendit ignem, iam Procyon furit
 t stella uesani Leonis

20

 ole dies referente siccos;
iam pastor umbras cum grege languido
riuomque fessus quaerit et horridi
 umeta Siluani caretque
 ipa uagis taciturna uentis.

25

Tu ciuitatem quis deceat status
curas et urbi sollicitus times
 uid Seres et regnata Cyro
 actra parent Tanaisque discors.
Prudens futuri temporis exitum

30

caliginosa nocte premit deus
 idetque, si mortalis ultra
 as trepidat. Quod adest memento
componere aequus; cetera fluminis
ritu feruntur, nunc medio aequore

35

 um pace delabentis Etruscum
 n mare, nunc lapides adesos
stirpisque raptas et pecus et domos
uolentis una, non sine montium
 lamore uicinaeque siluae,

40

 um fera diluuies quietos
inritat amnis. Ille potens sui
laetusque deget cui licet in diem
 ixisse: 'Vixi': cras uel atra
 ube polum Pater occupato

45

uel sole puro; non tamen inritum,
quodcumque retro est, efficiet neque
 iffinget infectumque reddet
 uod fugiens semel hora uexit.
Fortuna saeuo laeta negotio et

50

ludum insolentem ludere pertinax
 ransmutat incertos honores,
 unc mihi, nunc alii benigna.
Laudo manentem; si celeris quatit
pinnas, resigno quae dedit et mea

55

 irtute me inuoluo probamque
 auperiem sine dote quaero.
Non est meum, si mugiat Africis
malus procellis, ad miseras preces
 ecurrere et uotis pacisci,

60

 e Cypriae Tyriaeque merces
addant auaro diuitias mari;
tunc me biremis praesidio scaphae
 utum per Aegaeos tumultus
 ura feret geminusque Pollux.

 

XXX
Exegi monumentum aere perennius
regalique situ pyramidum altius,
quod non imber edax, non Aquilo inpotens
possit diruere aut innumerabilis

5

annorum series et fuga temporum.
Non omnis moriar multaque pars mei
uitabit Libitinam; usque ego postera
crescam laude recens, dum Capitolium
scandet cum tacita uirgine pontifex.

10

Dicar, qua uiolens obstrepit Aufidus
et qua pauper aquae Daunus agrestium
regnauit populorum, ex humili potens
princeps Aeolium carmen ad Italos
deduxisse modos. Sume superbiam

15

quaesitam meritis et mihi Delphica
lauro cinge uolens, Melpomene, comam.

Liber Quartus

 

I
 ntermissa, Venus, diu
rursus bella moues? Parce precor, precor.
 on sum qualis eram bonae
sub regno Cinarae. Desine, dulcium

5

 ater saeua Cupidinum,
circa lustra decem flectere mollibus
 am durum imperiis: abi,
quo blandae iuuenum te reuocant preces.
 empestiuius in domum

10

Pauli purpureis ales oloribus
 omissabere Maximi,
si torrere iecur quaeris idoneum;
 amque et nobilis et decens
et pro sollicitis non tacitus reis

15

 t centum puer artium
late signa feret militiae tuae,
 t, quandoque potentior
largi muneribus riserit aemuli,
 lbanos prope te lacus

20

ponet marmoream sub trabe citrea.
 llic plurima naribus
duces tura, lyraque et Berecyntia
 electabere tibia
mixtis carminibus non sine fistula;

25

 llic bis pueri die
numen cum teneris uirginibus tuum
 audantes pede candido
in morem Salium ter quatient humum.
 e nec femina nec puer

30

iam nec spes animi credula mutui
 ec certare iuuat mero
nec uincire nouis tempora floribus.
 ed cur heu, Ligurine, cur
manat rara meas lacrima per genas?

35

 ur facunda parum decoro
inter uerba cadit lingua silentio?
 octurnis ego somniis
iam captum teneo, iam uolucrem sequor
 e per gramina Martii

40

campi, te per aquas, dure, uolubilis.

 

II
Pindarum quisquis studet aemulari,
Iulle, ceratis ope Daedalea
nititur pinnis, uitreo daturus
 omina ponto.

5

Monte decurrens uelut amnis, imbres
quem super notas aluere ripas,
feruet inmensusque ruit profundo
 indarus ore,
laurea donandus Apollinari,

10

seu per audacis noua dithyrambos
uerba deuoluit numerisque fertur
 ege solutis,
seu deos regesque canit, deorum
sanguinem, per quos cecidere iusta

15

morte Centauri, cecidit tremendae
 lamma Chimaerae,
siue quos Elea domum reducit
palma caelestis pugilemue equomue
dicit et centum potiore signis

20

 unere donat,
flebili sponsae iuuenemue raptum
plorat et uiris animumque moresque
aureos educit in astra nigroque
 nuidet Orco.

25

Multa Dircaeum leuat aura cycnum,
tendit, Antoni, quotiens in altos
nubium tractus; ego apis Matinae
 ore modoque
grata carpentis thyma per laborem

30

plurimum circa nemus uuidique
Tiburis ripas operosa paruus
 armina fingo.
Concines maiore poeta plectro
Caesarem, quandoque trahet ferocis

35

per sacrum cliuum merita decorus
 ronde Sygambros;
quo nihil maius meliusue terris
fata donauere bonique diui
nec dabunt, quamuis redeant in aurum

40

 empora priscum.
Concines laetosque dies et urbis
publicum ludum super impetrato
fortis Augusti reditu forumque
 itibus orbum.

45

Tum meae, si quid loquar audiendum,
uocis accedet bona pars, et: 'O sol
pulcher, o laudande!' canam recepto
 aesare felix;
teque, dum procedis, io Triumphe!

50

non semel dicemus, io Triumphe!
ciuitas omnis, dabimusque diuis
 ura benignis.
Te decem tauri totidemque uaccae,
me tener soluet uitulus, relicta

55

matre qui largis iuuenescit herbis
 n mea uota,
fronte curuatos imitatus ignis
tertius lunae referentis ortum,
qua notam duxit niueus uideri,

60

 etera fuluus.

 

III
 uem tu, Melpomene, semel
nascentem placido lumine uideris,
 llum non labor Isthmius
clarabit pugilem, non equus impiger

5

 urru ducet Achaico
uictorem, neque res bellica Deliis
 rnatum foliis ducem,
quod regum tumidas contuderit minas,
 stendet Capitolio;

10

sed quae Tibur aquae fertile praefluunt
 t spissae nemorum comae
fingent Aeolio carmine nobilem.
 omae principis urbium
dignatur suboles inter amabilis

15

 atum ponere me choros,
et iam dente minus mordeor inuido.
  testudinis aureae
dulcem quae strepitum, Pieri, temperas,
  mutis quoque piscibus

20

donatura cycni, si libeat, sonum,
 otum muneris hoc tui est,
quod monstror digito praetereuntium
 omanae fidicen lyrae;
quod spiro et placeo, si placeo, tuum est.

 

IV
Qualem ministrum fulminis alitem,
cui rex deorum regnum in auis uagas
 ermisit expertus fidelem
 uppiter in Ganymede flauo,

5

olim iuuentas et patrius uigor
nido laborum protulit inscium
 ernique iam nimbis remotis
 nsolitos docuere nisus
uenti pauentem, mox in ouilia

10

demisit hostem uiuidus impetus,
 unc in reluctantis dracones
 git amor dapis atque pugnae;
qualemue laetis caprea pascuis
intenta fuluae matris ab ubere

15

 am lacte depulsum leonem
 ente nouo peritura uidit:
uidere Raeti bella sub Alpibus
Drusum gerentem; Vindelici -- quibus
 os unde deductus per omne

20

 empus Amazonia securi
dextras obarmet, quaerere distuli,
nec scire fas est omnia -- sed diu
 ateque uictrices cateruae
 onsiliis iuuenis reuictae

25

sensere, quid mens rite, quid indoles
nutrita faustis sub penetralibus
 osset, quid Augusti paternus
 n pueros animus Nerones.
Fortes creantur fortibus et bonis;

30

est in iuuencis, est in equis patrum
 irtus neque inbellem feroces
 rogenerant aquilae columbam;
doctrina sed uim promouet insitam
rectique cultus pectora roborant;

35

 tcumque defecere mores,
 ndecorant bene nata culpae.
Quid debeas, o Roma, Neronibus,
testis Metaurum flumen et Hasdrubal
 euictus et pulcher fugatis

40

 lle dies Latio tenebris,
qui primus alma risit adorea,
dirus per urbes Afer ut Italas
 eu flamma per taedas uel Eurus
 er Siculas equitauit undas.

45

Post hoc secundis usque laboribus
Romana pubes creuit et impio
 astata Poenorum tumultu
 ana deos habuere rectos;
dixitque tandem perfidus Hannibal:

50

'Cerui, luporum praeda rapacium,
 ectamur ultro, quos opimus
 allere et effugere est triumphus.
Gens, quae cremato fortis ab Ilio
iactata Tuscis aequoribus sacra

55

 atosque maturosque patres
 ertulit Ausonias ad urbes,
duris ut ilex tonsa bipennibus
nigrae feraci frondis in Algido,
 er damna, per caedes ab ipso

60

 ucit opes animumque ferro.
Non hydra secto corpore firmior
uinci dolentem creuit in Herculem,
 onstrumue submisere Colchi
 aius Echioniaeue Thebae.

65

Merses profundo, pulchrior euenit;
luctere, multa proruet integrum
 um laude uictorem geretque
 roelia coniugibus loquenda.
Carthagini iam non ego nuntios

70

mittam superbos; occidit, occidit
 pes omnis et fortuna nostri
 ominis Hasdrubale interempto.
Nil Claudiae non perficient manus,
quas et benigno numine Iuppiter

75

 efendit et curae sagaces
 xpediunt per acuta belli'.

 

V
Diuis orte bonis, optume Romulae
custos gentis, abes iam nimium diu;
maturum reditum pollicitus patrum
 ancto consilio redi.

5

Lucem redde tuae, dux bone, patriae;
instar ueris enim uoltus ubi tuus
adfulsit populo, gratior it dies
 t soles melius nitent.
Vt mater iuuenem, quem Notus inuido

10

flatu Carpathii trans maris aequora
cunctantem spatio longius annuo
 ulci distinet a domo,
uotis omnibusque et precibus uocat,
curuo nec faciem litore dimouet,

15

sic desideriis icta fedelibus
 uaerit patria Caesarem.
Tutus bos etenim rura perambulat,
nutrit rura Ceres almaque Faustitas,
pacatum uolitant per mare nauitae,

20

 ulpari metuit fides,
nullis polluitur casta domus stupris,
mos et lex maculosum edomuit nefas,
laudantur simili prole puerperae,
 ulpam poena premit comes.

25

Quis Parthum paueat, quis gelidum Scythen,
quis Germania quos horrida parturit
fetus incolumi Caesare? Quis ferae
 ellum curet Hiberiae?
Condit quisque diem collibus in suis

30

et uitem uiduas ducit ad arbores;
hinc ad uina redit laetus et alteris
 e mensis adhibet deum;
te multa prece, te prosequitur mero
defuso pateris et Laribus tuum

35

miscet numen, uti Graecia Castoris
 t magni memor Herculis.
'Longas o utinam, dux bone, ferias
praestes Hesperiae!' dicimus integro
sicco mane die, dicimus uuidi,

40

 um sol Oceano subest.

 

VI
Diue, quem proles Niobea magnae
uindicem linguae Tityosque raptor
sensit et Troiae prope uictor altae
 thius Achilles,

5

ceteris maior, tibi miles impar,
filius quamuis Thetidis marinae
Dardanas turris quateret tremenda
 uspide pugnax.
Ille mordaci uelut icta ferro

10

pinus aut inpulsa cupressus Euro
procidit late posuitque collum in
 uluere Teucro;
ille non inclusus equo Mineruae
sacra mentito male feriatos

15

troas et laetam Priami choreis
 alletet aulam;
sed palam captis grauis, heu nefas, heu!
nescios fari pueros Achiuis
ureret flammis, etiam latentem

20

 atris in aluo,
ni tuis flexus Venerisque gratae
uocibus diuom pater adnuisset
rebus Aeneae potiore ductos
 lite muros.

25

Doctor argutae fidicen Thaliae,
Phoebe, qui Xantho lauis amne crinis,
Dauniae defende decus Camenae,
 euis Agyieu.
Spiritum Phoebus mihi, Phoebus artem

30

carminis nomenque dedit poetae.
Virginum primae puerique claris
 atribus orti,
Deliae tutela deae, fugacis
lyncas et ceruos cohibentis arcu,

35

Lesbium seruate pedem meique
 ollicis ictum,
rite Latonae puerum canentes,
rite crescentem face Noctilucam,
prosperam frugum celeremque pronos

40

 oluere mensis.
Nupta iam dices: 'Ego dis amicum,
saeculo festas referente luces,
reddidi carmen docilis modorum
 atis Horati.'

 

VII
Diffugere niues, redeunt iam gramina campis
 rboribus comae;
mutat terra uices et decrescentia ripas
 lumina praetereunt;

5

Gratia cum Nymphis geminisque sororibus audet
 ucere nuda chorus.
Inmortalia ne speres, monet annus et almum
 uae rapit hora diem.
Frigora mitescunt Zephyris, uer proterit aestas,

10

 nteritura simul
pomifer autumnus fruges effuderit, et mox
 ruma recurrit iners.
Damna tamen celeres reparant caelestia lunae:
 on ubi decidimus

15

quo pater Aeneas, quo diues Tullus et Ancus,
 uluis et umbra sumus.
Quis scit an adiciant hodiernae crastina summae
 empora di superi?
Cuncta manus auidas fugient heredis, amico

20

 uae dederis animo.
Cum semel occideris et de te splendida Minos
 ecerit arbitria,
non, Torquate, genus, non te facundia, non te
 estituet pietas;

25

infernis neque enim tenebris Diana pudicum
 iberat Hippolytum,
nec Lethaea ualet Theseus abrumpere caro
 incula Pirithoo.

 

VIII
Donarem pateras grataque commodus,
Censorine, meis aera sodalibus,
donarem tripodas, praemia fortium
Graiorum neque tu pessuma munerum

5

ferres, diuite me scilicet artium
quas aut Parrhasius protulit aut Scopas,
hic saxo, liquidis ille coloribus
sollers nunc hominem ponere, nunc deum.
Sed non haec mihi uis, non tibi talium

10

res est aut animus deliciarum egens.
Gaudes carminibus; carmina possumus
donare et pretium dicere muneri.
Non incisa notis marmora publicis,
per quae spiritus et uita redit bonis

15

post mortem ducibus, non celeres fugae
reiectaeque retrorsum Hannibalis minae,
non incendia Carthaginis impiae
eius, qui domita nomen ab Africa
lucratus rediit, clarius indicant

20

laudes quam Calabrae Pierides, neque,
si chartae sileant quod bene feceris,
mercedem tuleris. Quid foret Iliae
Mauortisque puer, si taciturnitas
obstaret meritis inuida Romuli?

25

Ereptum Stygiis fluctibus Aeacum
uirtus et fauor et lingua potentium
uatum diuitibus consecrat insulis.
Dignum laude irum Musa uetat mori,
caelo Musa beat. Sic Iouis interest

30

optatis epulis impiger Hercules,
clarum Tyndaridae sidus ab infimis
quassas eripiunt aequoribus rates,
ornatus uiridi tempora pampino
Liber uota bonos ducit ad exitus.

 

IX
Ne forte credas interitura quae
longe sonantem natus ad Aufidum
 on ante uolgatas per artis
 erba loquor socianda chordis:

5

non, si priores Maeonius tenet
sedes Homerus, Pindaricae latent
 eaeque et Alcaei minaces
 tesichoriue graues Camenae;
nec siquid olim lusit Anacreon,

10

deleuit aetas; spirat adhuc amor
 iuuntque commissi calores
 eoliae fidibus puellae.
Non sola comptos arsit adulteri.
crines et aurum uestibus inlitum

15

 irata regalisque cultus
 t comites Helene Lacaena
primusue Teucer tela Cydonio
direxit arcu; non semel Ilios
 exata; non pugnauit ingens

20

 domeneus Sthenelusue solus
dicenda Musis proelia; non ferox
Hector uel acer Deiphobus grauis
 xcepit ictus pro pudicis
 oniugibus puerisque primus.

25

Vixere fortes ante Agamemnona
multi; sed omnes inlacrimabiles
 rgentur ignotique longa
 octe, carent quia uate sacro.
Paulum sepultae distat inertiae

30

celata uirtus. Non ego te meis
 hartis inornatum silebo
 otue tuos patiar labores
impune, Lolli, carpere liuidas
obliuiones. Est animus tibi

35

 erumque prudens et secundis
 emporibus dubiisque rectus,
uindex auarae fraudis et abstinens
ducentis ad se cuncta pecuniae,
 onsulque non unius anni,

40

 ed quotiens bonus atque fidus
iudex honestum praetulit utili,
reiecit alto dona nocentium
 oltu, per obstantis cateruas
 xplicuit sua uictor arma.

45

Non possidentem multa uocaueris
recte beatum; rectius occupat
 omen beati, qui deorum
 uneribus sapienter uti
duramque callet pauperiem pati

50

peiusque leto flagitium timet,
 on ille pro caris amicis
 ut patria timidus perire.

 

X
O crudelis adhuc et Veneris muneribus potens,
insperata tuae cum ueniet pluma superbiae
et, quae nunc umeris inuolitant, deciderint comae,
nunc et qui color est puniceae flore prior rosae

5

mutatus Ligurinum in faciem uerterit hispidam,
dices, heu, quotiens te speculo uideris alterum:
'Quae mens est hodie, cur eadem non puero fuit,
uel cur his animis incolumes non redeunt genae?'

 

XI
Est mihi nonum superantis annum
plenus Albani cadus, est in horto,
Phylli, nectendis apium coronis,
 st hederae uis

5

multa, qua crinis religata fulges,
ridet argento domus, ara castis
uincta uerbenis auet immolato
 pargier agno;
cuncta festinat manus, huc et illuc

10

cursitant mixtae pueris puellae,
sordidum flammae trepidant rotantes
 ertice fumum.
Vt tamen noris quibus aduoceris
gaudiis, Idus tibi sunt agendae,

15

qui dies mensem Veneris marinae
 indit Aprilem,
iure sollemnis mihi sanctiorque
paene natali proprio, quod ex hac
luce Maecenas meus affluentis

20

 rdinat annos.
Telephum, quem tu petis, occupauit
non tuae sortis iuuenem puella
diues et lasciua tenetque grata
 ompede uinctum.

25

Terret ambustus Phaethon auaras
spes et exemplum graue praebet ales
Pegasus terrenum equitem grauatus
 ellerophontem,
semper ut te digna sequare et ultra

30

quam licet sperare nefas putando
disparem uites. Age iam, meorum
 inis amorum
(non enim posthac alia calebo
femina), condisce modos, amanda

35

uoce quos reddas; minuentur atrae
 armine curae.

 

XII
Iam ueris comites, quae mare temperant,
impellunt animae lintea Thraciae,
iam nec prata rigent, nec fluuii strepunt
 iberna niue turgidi.

5

Nidum ponit, Ityn flebiliter gemens,
infelix auis et Cecropiae domus
aeternum obprobrium, quod male barbaras
 egum est ulta libidines.
Dicunt in tenero gramine pinguium

10

custodes ouium carmina fistula
delectantque deum, cui pecus et nigri
 olles Arcadiae placent.
Adduxere sitim tempora, Vergili;
sed pressum Calibus ducere Liberum

15

si gestis, iuuenum nobilium cliens,
 ardo uina merebere.
Nardi paruus onyx eliciet cadum,
qui nunc Sulpiciis accubat horreis,
spes donare nouas largus amaraque

20

 urarum eluere efficax.
Ad quae si properas gaudia, cum tua
uelox merce ueni; non ego te meis
inmunem meditor tinguere poculis,
 lena diues ut in domo.

25

Verum pone moras et studium lucri,
nigrorumque memor, dum licet, ignium
misce stultitiam consiliis breuem:
 ulce est desipere in loco.

 

XIII
Audiuere, Lyce, di mea uota, di
audiuere, Lyce: fis anus, et tamen
 is formosa uideri
 udisque et bibis impudens

5

et cantu tremulo pota Cupidinem
lentum sollicitas. Ille uirentis et
 octae psallere Chiae
 ulchris excubat in genis.
Importunus enim transuolat aridas

10

quercus et refugit te quia luridi
 entes, te quia rugae
 urpant et capitis niues.
Nec Coae referunt iam tibi purpurae
nec cari lapides tempora, quae semel

15

 otis condita fastis
 nclusit uolucris dies.
Quo fugit Venus, heu, quoue color, decens
quo motus? Quid habes illius, illius,
 uae spirabat amores,

20

 uae me surpuerat mihi,
felix post Cinaram notaque et artium
gratarum facies? Sed Cinarae breuis
 nnos fata dederunt,
 eruatura diu parem

25

cornicis uetulae temporibus Lycen,
possent ut iuuenes uisere feruidi
 ulto non sine risu
 ilapsam in cineres facem.

 

XIV
Quae cura patrum quaeue Quiritium
plenis honorum muneribus tuas,
 uguste, uirtutes in aeuum
 er titulos memoresque fastus

5

aeternet, o qua sol habitabilis
inlustrat oras maxime principum?
 uem legis expertes Latinae
 indelici didicere nuper
quid Marte posses. Milite nam tuo

10

Drusus Genaunos, inplacidum genus,
 reunosque uelocis et arces
 lpibus impositas tremendis
deiecit acer plus uice simplici.
Maior Neronum mox graue proelium

15

 ommisit immanisque Raetos
 uspiciis pepulit secundis,
spectandus in certamine Martio,
deuota morti pectora liberae
 uanti fatigaret ruinis,

20

 ndomitas prope qualis undas
exercet Auster Pleiadum choro
scindente nubes, impiger hostium
 exare turmas et frementem
 ittere equum medios per ignis.

25

Sic tauriformis uoluitur Aufidus,
qui regna Dauni praefluit Apuli,
 um saeuit horrendamque cultis
 iluuiem meditatur agris,
ut barbarorum Claudius agmina

30

ferrata uasto diruit impetu
 rimosque et extremos metendo
 trauit humum sine clade uictor,
te copias, te consilium et tuos
praebente diuos. Nam tibi quo die

35

 ortus Alexandrea supplex
 t uacuam patefecit aulam,
Fortuna lustro prospera tertio
belli secundos reddidit exitus
 audemque et optatum peractis

40

 mperiis decus arrogauit.
Te Cantaber non ante domabilis
Medusque et Indus, te profugus Scythes
 iratur, o tutela praesens
 taliae dominaeque Romae;

45

te fontium qui celat origines
Nilusque et Hister, te rapidus Tigris,
 e beluosus qui remotis
 bstrepit Oceanus Britannis,
te non pauentis funera Galliae

50

duraeque tellus audit Hiberiae,
 e caede gaudentes Sygambri
 ompositis uenerantur armis.

 

XV
Phoebus uolentem proelia me loqui
uictas et urbes increpuit lyra,
 e parua Tyrrhenum per aequor
 ela darem. Tua, Caesar, aetas

5

fruges et agris rettulit uberes
et signa nostro restituit Ioui
 erepta Parthorum superbis
 ostibus et uacuum duellis
Ianum Quirini clausit et ordinem

10

rectum euaganti frena licentiae
 niecit emouitque culpas
 t ueteres reuocauit artes
per quas Latinum nomen et Italae
creuere uires famaque et imperi

15

 orrecta maiestas ad ortus
 olis ab Hesperio cubili.
Custode rerum Caesare non furor
ciuilis aut uis exiget otium,
 on ira, quae procudit enses

20

 t miseras inimicat urbes.
Non qui profundum Danuuium bibunt
edicta rumpent Iulia, non Getae,
 on Seres infidique Persae,
 on Tanain prope flumen orti.

25

Nosque et profestis lucibus et sacris
inter iocosi munera Liberi
 um prole matronisque nostris
 ite deos prius adprecati,
uirtute functos more patrum duces

30

Lydis remixto carmine tibiis
 roiamque et Anchisen et almae
 rogeniem Veneris canemus.