|
|
|
|
Atto 1
Scena 1
|
Bacchis.
|
|
|
35
|
Quid si
hoc potis est ut tu taceas, ego loquar? Soror. Lepide,
licet.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Vbi me
fugiet memoria, ibi tu facito ut subvenias, soror.
|
|
|
Sor.
|
|
|
Pol
magis metuo, ne defuerit mi in monendo oratio.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Pol ego
metuo, lusciniolae ne defuerit cantio.
|
|
|
sequere
hac. Pistoclervs. Quid agunt duae germanae
meretrices cognomines?
|
|
40
|
quid in
consilio consuluistis? Bacch. Bene. Pist. Pol
haud meretricium est.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Miserius
nihil est quam mulier. Pist. Quid esse
dices dignius?
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Haec
ita me orat, sibi qui caveat aliquem ut hominem reperiam,
|
|
|
ut
istunc militem--ut, ubi emeritum sibi sit, se revehat domum.
|
|
|
id,
amabo te, huic caveas. Pist. Quid isti
caveam? B. Vt revehatur domum,
|
|
45
|
ubi ei
dediderit operas, ne hanc ille habeat pro ancilla sibi;
|
|
|
nam si
haec habeat aurum quod illi renumeret, faciat lubens.
|
|
|
P.
|
|
|
Vbi
nunc is homost? B. Iam hic credo aderit.
sed hoc idem apud nos rectius
|
|
|
poteris
agere; atque is dum veniat, sedens ibi opperibere.
|
|
|
eadem
biberis, eadem dedero tibi, ubi biberis, savium.
|
|
|
P.
|
|
50
|
Viscus
merus vostrast blanditia. B. Quid
iam? P. Quia enim intellego,
|
|
|
duae
unum expetitis palumbem, perii harundo alas verberat.
|
|
|
non ego
istuc facinus mihi, mulier, conducibile esse arbitror.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Qui,
amabo? Pist. Quia, Bacchis, bacchas metuo
et bacchanal tuom.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Quid
est? quid metuis? ne tibi lectus malitiam apud me suadeat?
|
|
|
Pist.
|
|
55
|
Magis
illectum tuom quam lectum metuo. mala tu es bestia.
|
|
|
nam
huic aetati non conducit, mulier, latebrosus locus.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Egomet,
apud me <si> quid stulte facere cupias, prohibeam.
|
|
|
sed ego
apud me te esse ob eam rem, miles cum veniat, volo,
|
|
|
quia,
cum tu aderis, huic mihique haud faciet quisquam iniuriam:
|
|
60
|
tu
prohibebis, et eadem opera tuo sodali operam dabis;
|
|
|
et ille
adveniens tuam med esse amicam suspicabitur.
|
|
|
quid,
amabo, opticuisti? Pist. Quia istaec lepida
sunt memoratui:
|
|
|
eadem
in usu atque ubi periclum facias, aculeata sunt,
|
|
|
animum
fodicant, bona distimulant, facta et famam sauciant.
|
|
|
Sor.
|
|
65
|
Quid ab
hac metuis? Pist. Quid ego metuam rogitas?
adulescens homo
|
|
|
penetrem
me huius modi in palaestram, ubi damnis desudascitur?
|
|
|
[ubi
pro disco damnum capiam, pro cursura dedecus?]
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Lepide
memoras. Pist. Vbi ego capiam pro machaera
turturem,
|
|
|
[ubique
imponat in manum alius mihi pro cestu cantharum]
|
|
70
|
pro
galea scaphium, pro insigni sit corolla plectilis,
|
|
|
pro
hasta talos, pro lorica malacum capiam pallium,
|
|
|
ubi
mihi pro equo lectus detur, scortum pro scuto accubet?
|
|
|
apage a
me, apage. B. Ah, nimium ferus es. P. Mihi
sum. B. Malacissandus es.
|
|
|
equidem
tibi do hanc operam. Pist. Ah, nimium
pretiosa es operaria.
|
|
|
Bacch.
|
|
75
|
Simulato
me amare. Pist. Vtrum ego istuc iocon
adsimulem an serio?
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Heia,
hoc agere meliust. miles quom huc adveniat, te volo
|
|
|
me
amplexari. Pist. Quid eo mi opus
est? Bacch. Vt ille te videat volo.
|
|
|
scio
quid ago. Pist. Et pol ego scio quid metuo.
sed quid ais? B. Quid est?
|
|
|
Pist.
|
|
|
Quid si
apud te eveniat desubito prandium aut potatio
|
|
80
|
forte
aut cena, ut solet in istis fieri conciliabulis,
|
|
|
ubi ego
tum accumbam? Bacch. Apud me, mi anime, ut
lepidus cum lepida accubet.
|
|
|
locus
hic apud nos, quamvis subito venias, semper liber est.
|
|
|
ubi tu
lepide voles esse tibi, mea rosa, mihi dicito
|
|
|
'dato
qui bene sit': ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo.
|
|
|
Pist.
|
|
85
|
Rapidus
fluvius est hic, non hac temere transiri potest.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Atque
ecastor apud hunc fluvium aliquid perdundumst tibi.
|
|
|
manum
da et sequere. P. Aha, minime. B. Quid
ita? P. Quia istoc in lecebrosius
|
|
|
fieri
nil potest: nox mulier vinum homini adulescentulo.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Age
igitur, equidem pol nihili facio nisi causa tua.
|
|
90
|
ille
quidem hanc abducet; tu nullus adfueris, si non lubet.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Sumne
autem nihili, qui nequeam ingenio moderari meo?
|
|
|
B.
|
|
|
Quid
est quod metuas? P. Nihil est, nugae.
mulier, tibi me emancupo:
|
|
|
tuos
sum, tibi dedo operam. B. Lepidu's. nunc
ego te facere hoc volo.
|
|
|
ego
sorori meae cenam hodie dare volo viaticam:
|
|
95
|
eo tibi
argentum iubebo iam intus ecferri foras;
|
|
|
tu
facito opsonatum nobis sit opulentum opsonium.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Ego
opsonabo, nam id flagitium meum sit, mea te gratia
|
|
|
et
operam dare mi et ad eam operam facere sumptum de tuo.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
At ego
nolo dare te quicquam. P. Sine. B. Sino
equidem, si lubet.
|
|
100
|
propera,
amabo. Pist. Prius hic adero quam te amare
desinam.--
|
|
|
Sor.
|
|
|
Bene me
accipies advenientem, mea soror. Bacch. Quid
ita, obsecro?
|
|
|
Sor.
|
|
|
Quia
piscatus meo quidem animo hic tibi hodie evenit bonus.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Meus
ille quidemst. tibi nunc operam dabo de Mnesilocho, soror,
|
|
|
ut hic
accipias potius aurum, quam hinc eas cum milite.
|
|
|
Sor.
|
|
105
|
Cupio. Bacch. Dabitur
opera. aqua calet: eamus hinc intro, ut laves.
|
|
|
nam uti
navi vecta es, credo timida es. Sor. Aliquantum,
soror.
|
|
|
[simul
huic nescio cui, turbare qui huc it, decedamus * ]
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Sequere
hac igitur me intro in lectum, ut sedes lassitudinem.
|
|
|
|
|
|
|
Atto 1
Scena 2
|
Lydvs
|
|
|
|
Iam
dudum, Pistoclere, tacitus te sequor,
|
|
110
|
expectans
quas tu res hoc ornatu geras.
|
|
|
namque
ita me di ament, ut Lycurgus mihi quidem
|
|
|
videtur
posse hic ad nequitiam adducier.
|
|
|
quo
nunc capessis ted hinc adversa via
|
|
|
cum
tanta pompa? Pistoclervs Huc. Lyd. Quid
huc? quis istic habet?
|
|
|
Pist.
|
|
115
|
Amor,
Voluptas, Venus, Venustas, Gaudium,
|
|
|
Iocus,
Ludus, Sermo, Suavisaviatio.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Quid
tibi commercist cum dis damnosissimis?
|
|
|
Pist.
|
|
|
Mali
sunt homines, qui bonis dicunt male;
|
|
|
tu
dis nec recte dicis: non aequom facis.
|
|
|
Lyd.
|
|
120
|
An
deus est ullus Suavisaviatio?
|
|
|
Pist.
|
|
|
An
non putasti esse umquam? o Lyde, es barbarus;
|
|
|
quem
ego sapere nimio censui plus quam Thalem,
|
|
|
is
stultior es barbaro poticio,
|
|
|
qui
tantus natu deorum nescis nomina.
|
|
|
Lyd.
|
|
125
|
Non
hic placet mi ornatus. Pist. Nemo ergo tibi
|
|
|
haec
apparavit: mihi paratum est quoi placet.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Etiam
me advorsus exordire argutias?
|
|
|
qui
si decem habeas linguas, mutum esse addecet.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Non
omnis aetas, Lyde, ludo convenit.
|
|
130
|
magis
unum in mentemst mihi nunc, satis ut commode
|
|
|
pro
dignitate opsoni haec concuret cocus.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Iam
perdidisti te atque me atque operam meam,
|
|
|
qui
tibi nequiquam saepe monstravi bene.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Ibidem
ego meam operam perdidi, ubi tu tuam:
|
|
135
|
tua
disciplina nec mihi prodest nec tibi.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
O
praeligatum pectus. Pist. Odiosus mihi es.
|
|
|
tace
atque sequere, Lyde, me. Lyd. Illuc sis
vide,
|
|
30
|
non
paedagogum iam me, sed Lydum vocat.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Non
par videtur neque sit consentaneum,
|
|
140
|
cum
haec <qui emit> intus sit et cum amica accubet
|
|
|
cumque
osculetur et convivae alii accubent,
|
|
|
praesentibus
illis paedagogus una ut siet.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
An
hoc ad eas res opsonatumst, obsecro?
|
|
|
Pist.
|
|
|
Sperat
quidem animus: quo evenat dis in manust.
|
|
|
Lyd.
|
|
145
|
Tu
amicam habebis? Pist. Cum videbis, tum
scies.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Immo
neque habebis neque sinam. i prorsum domum.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Omitte,
Lyde, ac cave malo. Lyd. Quid? cave malo?
|
|
|
Pist.
|
|
|
Iam
excessit mi aetas ex magisterio tuo.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
O
barathrum, ubi nunc es? ut ego te usurpem lubens.
|
|
150
|
[video
nimio iam multo plus quam volueram.]
|
|
|
vixisse
nimio satiust iam quam vivere.
|
|
|
magistron
quemquam discipulum minitarier?
|
|
|
[nil
moror discipulos mihi iam plenos sanguinis:
|
|
|
valens
afflictat me vacivom virium.]
|
|
|
Pist.
|
|
155
|
Fiam,
ut ego opinor, Hercules, tu autem Linus.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Pol
metuo magis, ne Phoenix tuis factis fuam
|
|
|
teque
ad patrem esse mortuom renuntiem.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Satis
historiarumst. Lyd. Hic vereri perdidit.
|
|
|
compendium
edepol haud aetati optabile
|
|
160
|
fecisti,
cum istanc nactu's inpudentiam.
|
|
|
occisus
hic homo est. ecquid in mentem est tibi
|
|
|
patrem
tibi esse? Pist. Tibi ego an tu mihi servos
es?
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Peior
magister te istaec docuit, non ego.
|
|
|
nimio
es tu ad istas res discipulus docilior,
|
|
165
|
quam
ad illa quae te docui, ubi operam perdidi.
|
|
|
[edepol
fecisti furtum in aetatem malum
|
|
|
cum
istaec flagitia me celavisti et patrem.]
|
|
|
Pist.
|
|
|
Istactenus
tibi, Lyde, libertas datast
|
|
|
orationis.
satis est. sequere hac me ac tace.
|
|
|
|
|
|
|
Atto 2
Scena 2
|
Pistoclervs
|
|
|
|
Mirumst
me ut redeam te opere tanto quaesere,
|
|
|
qui
abire hinc nullo pacto possim, si velim:
|
|
180
|
ita me
vadatum amore vinctumque adtines.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Pro di
immortales, Pistoclerum conspicor.
|
|
|
o
Pistoclere, salve. Pist. Salve, Chrysale.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Compendi
verba multa iam faciam tibi.
|
|
|
venire
tu me gaudes: ego credo tibi;
|
|
185
|
hospitium
et cenam pollicere, ut convenit
|
|
|
peregre
advenienti: ego autem venturum adnuo.
|
|
|
salutem
tibi ab sodali solidam nuntio:
|
|
|
rogabis
me ubi sit: vivit. Pist. Nempe recte valet?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Istuc
volebam ego ex te percontarier.
|
|
|
Pist.
|
|
190
|
Qui
scire possum? Chrys. Nullus
plus. Pist. Quemnam ad modum?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quia si
illa inventa est, quam ille amat, recte valet;
|
|
|
si non
inventa est, minus valet moribundusque est.
|
|
|
animast
amica amanti: si abest, nullus est;
|
|
|
si
adest, res nullast: ipsus est--nequam et miser.
|
|
195
|
sed tu
quid factitasti mandatis super?
|
|
|
Pist.
|
|
|
Egon
ut, quod ab illoc attigisset nuntius,
|
|
|
non
impetratum id advenienti ei redderem?
|
|
|
regiones
colere mavellem Acherunticas.
|
|
|
Chrys.
|
|
200
|
Eho, an
invenisti Bacchidem? Pist. Samiam quidem.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Vide
quaeso, ne quis tractet illam indiligens;
|
|
|
scis tu
ut confringi vas cito Samium solet.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Iamne
ut soles? Chrys. Dic ubi ea nunc est,
obsecro.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Hic,
exeuntem me unde aspexisti modo.
|
|
|
Chrys.
|
|
205
|
Vt
istuc est lepidum: proximae viciniae
|
|
|
habitat.
ecquidnam meminit Mnesilochi? Pist. Rogas?
|
|
|
immo
unice unum plurimi pendit. Chrys. Papae.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Immo ut
eam credis? misera amans desiderat.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Scitum
istuc. Pist. Immo, Chrysale, em non
tantulum
|
|
210
|
umquam
intermittit tempus quin eum nominet.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Tanto
hercle melior. Pist. Immo-- Chrys. Immo
hercle abiero
|
|
|
potius. Pist. Num
invitus rem bene gestam audis eri?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Non
res, sed actor mihi cor odio sauciat.
|
|
|
etiam
Epidicum, quam ego fabulam aeque ac me ipsum amo,
|
|
215
|
nullam
aeque invitus specto, si agit Pellio.
|
|
|
sed
Bacchis etiam fortis tibi visast? Pist. Rogas?
|
|
|
ni
nanctus Venerem essem, hanc Iunonem dicerem.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Edepol,
Mnesiloche, ut hanc rem natam intellego,
|
|
|
quod
ames paratumst: quod des inventost opus.
|
|
220
|
nam
istic fortasse auro est opust. Pist. Philippeo
quidem.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Atque
eo fortasse iam opust. Pist. Immo etiam
prius:
|
|
|
nam iam
huc adveniet miles. Chrys. Et miles quidem?
|
|
|
Pist.
|
|
|
Qui de
amittenda Bacchide aurum hic exiget.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Veniat
quando volt, atque ita ne mihi sit morae.
|
|
225
|
domist:
non metuo nec <ego> quoiquam supplico,
|
|
|
dum
quidem hoc valebit pectus perfidia meum.
|
|
|
abi
intro, ego hic curabo. tu intus dicito
|
|
50
|
Mnesilochum
adesse Bacchidi. Pist. Faciam ut iubes.--
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Negotium
hoc ad me adtinet aurarium.
|
|
230
|
mille
et ducentos Philippos attulimus aureos
|
|
|
Epheso,
quos hospes debuit nostro seni.
|
|
|
inde
ego hodie aliquam machinabor machinam,
|
|
|
unde
aurum efficiam amanti erili filio.
|
|
|
sed
foris concrepuit nostra: quinam exit foras?
|
|
|
|
|
|
|
Atto 2
Scena 3
|
Nicobvlvs
|
|
|
235
|
Ibo
in Piraeum, visam ecquae advenerit
|
|
|
in
portum ex Epheso navis mercatoria.
|
|
|
nam
meus formidat animus, nostrum tam diu
|
|
|
ibi
desidere neque redire filium.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Extexam
ego illum pulchre iam, si di volunt.
|
|
240
|
haud
dormitandumst: opus est chryso Chrysalo.
|
|
|
adibo
hunc, quem quidem ego hodie faciam hic arietem
|
|
|
Phrixi,
itaque tondebo auro usque ad vivam cutem.
|
|
|
servos
salutat Nicobulum Chrysalus.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Pro
di immortales, Chrysale, ubi mist filius?
|
|
|
Chrys.
|
|
245
|
Quin
tu salutem primum reddis quam dedi?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Salve.
sed ubinamst Mnesilochus? Chrys. Vivit,
valet.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Venitne? Chrys. Venit. Nic. Euax,
aspersisti aquam.
|
|
|
benene
usque valuit? Chrys. Pancratice atque
athletice.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid
hoc? qua causa eum in Ephesum miseram,
|
|
250
|
accepitne
aurum ab hospite Archidemide?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Heu,
cor meum et cerebrum, Nicobule, finditur,
|
|
|
istius
hominis ubi fit quomque mentio.
|
|
|
tun
hospitem illum nominas hostem tuom?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid
ita, obsecro hercle? Chrys. Quia edepol
certo scio,
|
|
255
|
Volcanus,
Luna, Sol, Dies, dei quattuor,
|
|
|
scelestiorem
nullum inluxere alterum.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quamne
Archidemidem? Chrys. Quam, inquam,
Archidemidem.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid
fecit? Chrys. Quid non fecit? quin tu id me
rogas?
|
|
|
primumdum
infitias ire coepit filio,
|
|
260
|
negare
se debere tibi triobulum.
|
|
|
continuo
antiquom hospitem nostrum sibi
|
|
|
Mnesilochus
advocavit, Pelagonem senem;
|
|
|
eo
praesente homini extemplo ostendit symbolum,
|
|
|
quem
tute dederas, ad eum ut ferret, filio.
|
|
|
Nic.
|
|
265
|
Quid
ubi ei ostendit symbolum? Chrys. Infit
dicere
|
|
|
adulterinum
et non eum esse symbolum.
|
|
|
quotque
innocenti ei dixit contumelias!
|
|
|
adulterare
eum aibat rebus ceteris.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Habetin
aurum? id mihi dici volo.
|
|
|
Chrys.
|
|
270
|
Postquam
quidem praetor recuperatores dedit,
|
|
|
damnatus
demum, vi coactus reddidit
|
|
|
ducentos
et mille Philippum. Nic. Tantum debuit.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Porro
etiam ausculta pugnam quam voluit dare.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Etiamnest
quid porro? Chrys. Em, accipitrina haec
nunc erit.
|
|
|
Nic.
|
|
275
|
Deceptus
sum, Autolyco hospiti aurum credidi.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quin
tu audi. Nic. Immo ingenium avidi haud
pernoram hospitis.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Postquam
aurum abstulimus, in navem conscendimus,
|
|
|
domi
cupientes. forte ut adsedi in stega,
|
|
|
dum
circumspecto, atque ego lembum conspicor
|
|
280
|
longum,
strigorem maleficum exornarier.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Perii
hercle, lembus ille mihi laedit latus.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Is
erat communis cum hospite et praedonibus.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Adeon
me fuisse fungum, ut qui illi crederem,
|
|
|
cum
mi ipsum nomen eius Archidemides
|
|
285
|
clamaret
dempturum esse, si quid crederem?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Is
lembus nostrae navi insidias dabat.
|
|
|
occepi
ego observare eos quam rem gerant.
|
|
|
interea
e portu nostra navis solvitur.
|
|
|
ubi
portu eximus, homines remigio sequi,
|
|
290
|
neque
aves neque venti citius. quoniam sentio
|
|
|
quae
res gereretur, navem extemplo statuimus.
|
|
|
quoniam
vident nos stare, occeperunt ratem
|
|
|
turbare
in portu. Nic. Edepol mortalis malos.
|
|
|
quid
denique agitis? Chrys. Rursum in portum
recipimus.
|
|
|
Nic.
|
|
295
|
Sapienter
factum a vobis. quid illi postea?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Revorsionem
ad terram faciunt vesperi.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Aurum
hercle auferre voluere: ei rei operam dabant.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Non
me fefellit, sensi, eo exanimatus fui.
|
|
|
quoniam
videmus auro insidias fieri,
|
|
300
|
capimus
consilium continuo; postridie
|
|
|
auferimus
aurum omne illis praesentibus,
|
|
|
palam
atque aperte, ut illi id factum sciscerent.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Scite
hercle. cedo quid illi? Chrys. Tristes
ilico,
|
|
|
quom
extemplo a portu ire nos cum auro vident,
|
|
305
|
subducunt
lembum capitibus quassantibus.
|
|
|
nos
apud Theotimum omne aurum deposivimus,
|
|
|
qui
illic sacerdos est Dianae Ephesiae.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quis
istic Theotimust? Chrys. Megalobuli filius,
|
|
|
qui
nunc in Ephesost Ephesiis carissimus.
|
|
|
Nic.
|
|
310
|
Ne
ille hercle mihi sit multo tanto carior,
|
|
|
si
me illo auro tanto circumduxerit.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quin
in eapse aede Dianai conditumst;
|
|
|
ibidem
publicitus servant. Nic. Occidistis me;
|
|
|
nimio
hic privatim servaretur rectius.
|
|
315
|
sed
nilne attulistis inde auri domum?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Immo
etiam. verum quantum attulerit nescio.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid?
nescis? Chrys. Quia Mnesilochus noctu
clanculum
|
|
|
devenit
ad Theotimum, nec mihi credere
|
|
|
nec
cuiquam in navi voluit: eo ego nescio
|
|
320
|
quantillum
attulerit; verum haud permultum attulit.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Etiam
dimidium censes? Chrys. Non edepol scio;
|
|
|
verum
haud opinor. Nic. Fertne partem tertiam?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Non
hercle opinor; verum verum nescio.
|
|
|
profecto
de auro nil scio nisi nescio.
|
|
325
|
nunc
tibimet illuc navi capiundumst iter,
|
|
|
ut
illud reportes aurum ab Theotimo domum.
|
|
|
atque
heus tu. Nic. Quid vis? Chrys. Anulum
gnati tui
|
|
|
facito
ut memineris ferre. Nic. Quid opust anulo?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quia
id signumst cum Theotimo, qui eum illi adferet,
|
|
330
|
ei
aurum ut reddat. Nic. Meminero, et recte
mones.
|
|
|
sed
divesne est istic Theotimus? Chrys. Etiam
rogas?
|
|
|
quin
auro habeat soccis subpactum solum?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Cur
ita fastidit? Chrys. Tantas divitias habet;
|
|
|
nescit
quid faciat auro. Nic. Mihi dederit velim.
|
|
335
|
sed
qui praesente id aurum Theotimo datumst?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Populo
praesente: nullust Ephesi quin sciat.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Istuc
sapienter saltem fecit filius,
|
|
|
cum
diviti homini id aurum servandum dedit;
|
|
|
ab
eo licebit quamvis subito sumere.
|
|
|
Chrys.
|
|
340
|
Immo
em tantisper numquam te morabitur,
|
|
|
quin
habeas illud quo die illuc veneris.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Censebam
me effugisse a vita marituma,
|
|
|
ne
navigarem tandem hoc aetatis senex;
|
|
|
id
mi haud, utrum velim, licere intellego:
|
|
345
|
ita
bellus hospes fecit Archidemides.
|
|
|
ubi
nunc est ergo meus Mnesilochus filius?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Deos
atque amicos iit salutatum ad forum.
|
|
|
Nic.
|
|
|
At
ego hinc ad illum, ut convenam quantum potest.--
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Ille
est oneratus recte et plus iusto vehit.
|
|
350
|
exorsa
haec tela non male omnino mihi est:
|
|
|
ut
amantem erilem copem facerem filium,
|
|
|
ita
feci, ut auri quantum vellet sumeret,
|
|
|
quantum
autem lubeat reddere ut reddat patri.
|
|
|
senex
in Ephesum ibit aurum arcessere,
|
|
355
|
hic
nostra agetur aetas in malacum modum,
|
|
|
siquidem
hic relinquet neque secum abducet senex
|
|
|
med
et Mnesilochum. quas ego hic turbas dabo!
|
|
|
sed
quid futurumst, cum hoc senex resciverit,
|
|
|
cum
se excucurrisse illuc frustra sciverit
|
|
360
|
nosque
aurum abusos? quid mihi fiet postea?
|
|
|
credo
hercle adveniens nomen mutabit mihi
|
|
|
facietque
extemplo Crucisalum me ex Chrysalo.
|
|
|
aufugero
hercle, si magis usus venerit.
|
|
|
si
ero reprehensus, macto ego illum infortunio:
|
|
365
|
si
illi sunt virgae ruri, at mihi tergum domist.
|
|
|
nunc
ibo, erili filio hanc fabricam dabo
|
|
|
super
auro amicaque eius inventa Bacchide.
|
|
|
|
|
|
|
Atto 3
Scena 3
|
Lydvs
|
|
|
405
|
Nunc
experiar, sitne aceto tibi cor acre in pectore.
|
|
|
sequere. Philoxenvs Quo
sequar? quo ducis nunc me? Lyd. Ad illam
quae tuom
|
|
|
perdidit,
pessum dedit tibi filium unice unicum.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Heia,
Lyde, leniter qui saeviunt sapiunt magis.
|
|
|
minus
mirandumst, illaec aetas si quid illorum facit,
|
|
410
|
quam
si non faciat. feci ego istaec itidem in adulescentia.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Ei
mihi, ei mihi, istaec illum perdidit assentatio.
|
|
|
nam
absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum:
|
|
|
nunc
propter te tuamque pravos factus est fiduciam
|
|
|
Pistoclerus. Mnes. Di
immortales, meum sodalem hic nominat.
|
|
415
|
quid
hoc negoti est, Pistoclerum Lydus quod erum tam ciet?
|
|
|
Phil.
|
|
|
Paulisper,
Lyde, est libido homini suo animo obsequi;
|
|
|
iam
aderit tempus, cum sese etiam ipse oderit. morem geras;
|
|
|
dum
caveatur, praeter aequom ne quid delinquat, sine.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Non
sino, neque equidem illum me vivo corrumpi sinam.
|
|
420
|
sed
tu, qui pro tam corrupto dicis causam filio,
|
|
|
eademne
erat haec disciplina tibi, cum tu adulescens eras?
|
|
|
nego
tibi hoc annis viginti fuisse primis copiae,
|
|
|
digitum
longe a paedagogo pedem ut efferres aedibus.
|
|
|
ante
solem exorientem nisi in palaestram veneras,
|
|
425
|
gymnasi
praefecto haud mediocris poenas penderes.
|
|
|
id
quom optigerat, hoc etiam ad malum accersebatur malum:
|
|
|
et
discipulus et magister perhibebantur improbi.
|
|
|
ibi
cursu luctando hasta disco pugilatu pila
|
|
|
saliendo
sese exercebant magis quam scorto aut saviis:
|
|
430
|
ibi
suam aetatem extendebant, non in latebrosis locis.
|
|
|
inde
de hippodromo et palaestra ubi revenisses domum,
|
|
|
cincticulo
praecinctus in sella apud magistrum adsideres
|
|
|
cum
libro: cum legeres, si unam peccavisses syllabam,
|
|
|
fieret
corium tam maculosum quam est nutricis pallium.
|
|
|
Mnes.
|
|
435
|
Propter
me haec nunc meo sodali dici discrucior miser;
|
|
|
innocens
suspicionem hanc sustinet causa mea.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Alii,
Lyde, nunc sunt mores. Lyd. Id equidem ego
certo scio.
|
|
|
nam
olim populi prius honorem capiebat suffragio,
|
|
|
quam
magistro desinebat esse dicto oboediens;
|
|
440
|
at
nunc, prius quam septuennis est, si attingas eum manu,
|
|
|
extemplo
puer paedagogo tabula disrumpit caput.
|
|
|
cum
patrem adeas postulatum, puero sic dicit pater:
|
|
|
'noster
esto, dum te poteris defensare iniuria.'
|
|
|
provocatur
paedagogus: 'eho senex minimi preti,
|
|
445
|
ne
attigas puerum istac causa, quando fecit strenue.'
|
|
|
[it
magister quasi lucerna uncto expretus linteo.]
|
|
|
itur
illinc iure dicto. hocine hic pacto potest
|
|
|
inhibere
imperium magister, si ipsus primus vapulet?
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Acris
postulatio haec est. cum huius dicta intellego,
|
|
450
|
mira
sunt ni Pistoclerus Lydum pugnis contudit.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Sed
quis hic est, quem astantem video ante ostium? o Philoxene,
|
|
|
deos
propitios me videre quam illum <haud> mavellem mihi.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Quis
illic est? Lyd. Mnesilochus, gnati tui
sodalis [Pistocleri].
|
|
|
haud
consimili ingenio atque ille est qui in lupanari accubat.
|
|
455
|
fortunatum
Nicobulum, qui illum produxit sibi.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Salvos
sis, Mnesiloche, salvom te advenire gaudeo.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Di
te ament, Philoxene. Lyd. Hic enim rite
productust patri:
|
|
|
in
mare it, rem familiarem curat, custodit domum,
|
|
|
obsequens
oboediensque est mori atque imperiis patris.
|
|
460
|
hic
sodalis Pistoclero iam puer puero fuit;
|
|
|
triduom
non interest aetatis uter maior siet:
|
|
|
verum
ingenium plus triginta annis maiust quam alteri.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Cave
malo et compesce in illum dicere iniuste. Lyd. Tace,
|
|
|
stultus
es qui illi male aegre patere dici qui facit.
|
|
465
|
[nam
illum meum malum promptare malim quam peculium.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Quidum? Lyd. Quia,
malum si promptet, in dies faciat minus.]
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Quid
sodalem meum castigas, Lyde, discipulum tuom?
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Periit
tibi sodalis. Mnes. Ne di sirint. Lyd. Sic
est ut loquor.
|
|
|
quin
ego cum peribat vidi, non ex audito arguo.
|
|
|
Mnes.
|
|
470
|
Quid
factum est? Lyd. Meretricem indigne
deperit. M. Non tu taces?
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Atque
acerrume aestuosam: absorbet ubi quemque attigit.
|
|
|
M.
|
|
|
Vbi
ea mulier habitat? L. Hic. M. Vnde
eam esse aiunt? L. Ex Samo.
|
|
|
M.
|
|
|
Quae
vocatur? L. Bacchis. M. Erras,
Lyde: ego omnem rem scio
|
|
|
quem
ad modumst. tu Pistoclerum falso atque insontem arguis.
|
|
475
|
nam
ille amico et benevolenti suo sodali sedulo
|
|
|
rem
mandatam exsequitur. ipsus neque amat nec tu creduas.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Itane
oportet rem mandatam gerere amici sedulo,
|
|
|
ut
ipsus in gremio osculantem mulierem teneat sedens?
|
|
|
nullon
pacto res mandata potest agi, nisi identidem
|
|
480
|
manus
ferat <ei> ad papillas, labra ab labris nusquam auferat?
|
|
|
nam
alia memorare quae illum facere vidi dispudet:
|
|
|
cum
manum sub vestimenta ad corpus tetulit Bacchidi
|
|
|
me
praesente, neque pudere quicquam. quid verbis opust?
|
|
|
mihi
discipulus, tibi sodalis periit, huic filius;
|
|
485
|
nam
ego illum periisse dico quoi quidem periit pudor.
|
|
|
[quid
opust verbis? si opperiri vellem paulisper modo,
|
|
|
ut
opinor illius inspectandi mi esset maior copia,
|
|
|
plus
viderem quam deceret, quam me atque illo aequom foret.]
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Perdidisti
me, sodalis. egone ut illam mulierem
|
|
490
|
capitis
non perdam? perire me malis malim modis.
|
|
|
satin
ut quem tu habeas fidelem tibi aut cui credas nescias?
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Viden
ut aegre patitur gnatum esse corruptum tuom,
|
|
|
suom
sodalem, ut ipsus sese cruciat aegritudine?
|
|
|
Phil.
|
|
|
Mnesiloche,
hoc tecum oro, ut illius animum atque ingenium regas;
|
|
495
|
serva
tibi sodalem et mihi filium. Mnes. Factum
volo.
|
|
|
Lyd.
|
|
|
Melius
esset, me quoque una si cum illo relinqueres.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Adfatim
est. Lyd. Mnesiloche, cura, ei, concastiga
hominem probe,
|
|
|
qui
dedecorat te, me amicosque alios flagitiis suis.
|
|
|
Phil.
|
|
|
In
te ego hoc onus omne impono. Lyde, sequere hac me. L. Sequor.
|
|
|
|
|
|
|
Atto 3
Scena 6
|
Mnesilochvs
|
|
|
530
|
Reddidi
patri omne aurum. nunc ego illam me velim
|
|
|
convenire,
postquam inanis sum, contemptricem meam.
|
|
|
sed
veniam mihi quam gravate pater dedit de Chrysalo;
|
|
|
verum
postremo impetravi, ut ne quid ei suscenseat.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Estne
hic meus sodalis? Mnes. Estne hic hostis,
quem aspicio, meus?
|
|
|
Pist.
|
|
535
|
Certe
is est. Mnes. Is est. Pist. Adibo
contra et contollam gradum.
|
|
|
salvos
sis, Mnesiloche. Mnes. Salve. Pist. Salvos
quom peregre advenis,
|
|
|
cena
detur. Mnes. Non placet mi cena quae bilem
movet.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Numquae
advenienti aegritudo obiecta est? Mnes. Atque
acerruma.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Vnde? Mnes. Ab
homine quem mi amicum esse arbitratus sum antidhac.
|
|
|
Pist.
|
|
540
|
Multi
more isto atque exemplo vivont, quos cum censeas
|
|
|
esse
amicos, reperiuntur falsi falsimoniis,
|
|
|
lingua
factiosi, inertes opera, sublesta fide.
|
|
|
nullus
est quoi non invideant rem secundam optingere;
|
|
|
sibi
ne invideatur, ipsi ignavia recte cavent.
|
|
|
Mnes.
|
|
545
|
Edepol
ne tu illorum mores perquam meditate tenes.
|
|
|
sed
etiam unum hoc: ex ingenio malo malum inveniunt suo:
|
|
|
nulli
amici sunt, inimicos ipsi in sese omnis habent.
|
|
|
ei
se cum frustrantur, frustrari alios stolidi existumant.
|
|
|
sicut
est hic, quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi:
|
|
550
|
ille,
quod in se fuit, accuratum habuit quod posset mali
|
|
|
faceret
in me, inconciliaret copias omnis meas.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Improbum
istunc esse oportet hominem. Mnes. Ego ita
esse arbitror.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Obsecro
hercle loquere, quis is est. Mnes. Benevolens
vivit tibi.
|
|
|
nam
ni ita esset, tecum orarem ut ei quod posses mali
|
|
555
|
facere
faceres. Pist. Dic modo hominem qui sit: si
non fecero
|
|
|
ei
male aliquo pacto, me esse dicito ignavissimum.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Nequam
homost, verum hercle amicus est tibi. Pist. Tanto
magis
|
|
|
dic
quis est; nequam hominis ego parvi pendo gratiam.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Video
non potesse quin tibi eius nomen eloquar.
|
|
560
|
Pistoclere,
perdidisti me sodalem funditus.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Quid
istuc est? Mnes. Quid est? misine ego ad te
ex Epheso epistulam
|
|
|
super
amica, ut mi invenires? Pist. Fateor
factum, et repperi.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Quid?
tibi non erat meretricum aliarum Athenis copia
|
|
|
quibuscum
haberes rem, nisi cum illa quam ego mandassem tibi
|
|
565
|
occiperes
tute amare et mi ires consultum male?
|
|
|
Pist.
|
|
|
Sanun
es? Mnes. Rem repperi omnem ex tuo
magistro. ne nega.
|
|
|
perdidisti
me. Pist. Etiamne ultro tuis me prolectas
probris?
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Quid?
amas Bacchidem? Pist. Duas ergo hic intus
eccas Bacchides.
|
|
|
M.
|
|
|
Quid?
duas? P. Atque ambas sorores. M. Loqueris
nunc nugas sciens.
|
|
|
Pist.
|
|
570
|
Postremo,
si pergis parvam mihi fidem arbitrarier,
|
|
|
tollam
ego ted in collum atque intro hinc auferam. M. Immo
ibo, mane.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Non
maneo, neque tu me habebis falso suspectum. M. Sequor.
|
|
|
|
|
|
|
Atto 4
Scena 3
|
Mnesilochvs
|
|
|
|
Petulans,
protervo iracundo animo, indomito incogitato,
|
|
|
sine
modo et modestia sum, sine bono iure atque honore,
|
|
|
incredibilis
imposque animi, inamabilis inlepidus vivo,
|
|
615
|
malevolente
ingenio natus. postremo id mi est quod volo
|
|
615a
|
ego
esse aliis. credibile hoc est?
|
|
|
nequior
nemost neque indignior quoi
|
|
616a
|
di
bene faciant neque quem quisquam
|
|
|
homo
aut amet aut adeat.
|
|
|
inimicos
quam amicos aequomst med habere,
|
|
|
malos
quam bonos par magis me iuvare.
|
|
620
|
omnibus
probris, quae improbis viris
|
|
|
digna
sunt, dignior nullus est homo;
|
|
|
qui
patri reddidi omne aurum amans, <mihi>
|
|
|
quod
fuit prae manu. sumne ego homo miser?
|
|
|
perdidi
me simulque operam Chrysali.
|
|
|
Pi.
|
|
625
|
Consolandus
hic mist, ibo ad eum.
|
|
|
Mnesiloche,
quid fit? Mn. Perii.
|
|
|
Pi.
|
|
626a
|
Di
melius faciant. Mn. Perii.
|
|
|
Pi.
|
|
|
Non
taces, insipiens? Mn. Taceam?
|
|
|
Pi.
|
|
627a
|
Sanus
satis non es. Mn. Perii.
|
|
|
multa
mala mi in pectore nunc acria atque acerba eveniunt.
|
|
|
criminin
me habuisse fidem? immerito tibi iratus fui.
|
|
|
Pi.
|
|
630
|
Heia,
bonum habe animum. Mn. Vnde habeam? mortuos
pluris pretist
|
|
|
quam
ego sum. Pi. Militis parasitus venerat modo
aurum petere hinc,
|
|
|
eum
ego meis dictis malis his foribus atque hac <platea abegi>;
|
|
|
reppuli,
reieci hominem. Mn. Quid mi id prodest?
<quom ipse veniet,>
|
|
|
quid
faciam? nil habeo miser. ille quidem hanc abducet, scio.
|
|
|
Pi.
|
|
635
|
Si
mihi sit, non pollicear. Mn. Scio, dares,
novi <tuom>.
|
|
|
sed
nisi ames, non habeam tibi fidem tantam; <eo quod amas tamen>
|
|
|
nunc
agitas sat tute tuarum rerum; <sin liber sies>
|
|
|
egone
ut opem mi ferre posse putem inopem te? <non potest>.
|
|
|
Pi.
|
|
638a
|
Tace
modo: deus respiciet nos aliquis. Mn. Nugae.
<vale>.
|
|
|
P.
|
|
|
Mane. M. Quid
est? P. Tuam copiam eccam Chrysalum video.
<tace.>
|
|
|
|
|
|
|
Atto 4
Scena 4
|
Chrysalvs
|
|
|
640
|
Hunc
hominem decet auro expendi, huic decet statuam statui ex auro;
|
|
|
nam
duplex hodie facinus feci, duplicibus spoliis sum adfectus.
|
|
|
erum
maiorem meum ut ego hodie lusi lepide, ut ludificatust.
|
|
|
callidum
senem callidis dolis
|
|
|
compuli
et perpuli, mi omnia ut crederet.
|
|
645
|
nunc
amanti ero filio senis,
|
|
|
quicum
ego bibo, quicum edo et amo,
|
|
|
regias
copias aureasque optuli,
|
|
|
ut
domo sumeret neu foris quaereret.
|
|
|
non
mihi isti placent Parmenones, Syri,
|
|
650
|
qui
duas aut tris minas auferunt eris.
|
|
|
nequius
nil est quam egens consili servos, nisi
|
|
|
habet
multipotens pectus:
|
|
|
ubicumque
usus siet, pectore expromat suo.
|
|
|
nullus
frugi esse potest homo,
|
|
655
|
nisi
qui et bene et male facere tenet.
|
|
|
improbis
cum improbus sit, harpaget furibus,
|
|
|
furetur
quod queat,
|
|
|
vorsipellem
frugi convenit esse hominem,
|
|
660
|
pectus
quoi sapit: bonus sit bonis, malus sit malis;
|
|
|
utcumque
res sit, ita animum habeat.
|
|
|
sed
lubet scire quantum aurum erus sibi
|
|
|
dempsit
et quid suo reddidit patri.
|
|
665
|
si
frugi est, Herculem fecit ex patre:
|
|
|
decimam
partem ei dedit, sibi novem abstulit.
|
|
|
sed
quem quaero optume eccum obviam mihi est.
|
|
|
num
qui nummi exciderunt, ere, tibi,
|
|
668a
|
quod
sic terram optuere?
|
|
|
quid
vos maestos tam tristesque esse conspicor?
|
|
670
|
non
placet nec temere est etiam. quin mihi respondetis?
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Chrysale,
occidi. Chrys. Fortassis tu auri dempsisti
parum?
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Quam,
malum, parum? immo vero nimio minus multo parum.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quid
igitur, stulte? <an tu,> quoniam occasio ad eam rem fuit
|
|
|
mea
virtute parta, ut quantum velles tantum sumeres,
|
|
675
|
sic
hoc digitulis duobus sumebas primoribus?
|
|
|
an
nescibas quam eius modi homini raro tempus se daret?
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Erras. Chrys. At
quidem tute errasti, cum parum immersti ampliter.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Pol
tu quam nunc med accuses magis, si magis rem noveris.
|
|
|
occidi. Chrys. Animus
iam istoc dicto plus praesagitur mali.
|
|
|
Mnes.
|
|
680
|
Perii. Chrys. Quid
ita? Mnes. Quia patri omne cum ramento
reddidi.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Reddidisti? M. Reddidi. C. Omnene? M. Oppido. C. Occisi
sumus.
|
|
|
qui
in mentem venit tibi istuc facinus facere tam malum?
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Bacchidem
atque hunc suspicabar propter crimen, Chrysale,
|
|
|
mi
male consuluisse: ob eam rem omne aurum iratus reddidi
|
|
685
|
meo
patri. Chrys. Quid, ubi reddebas aurum,
dixisti patri?
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Me
id aurum accepisse extemplo ab hospite Archidemide. Chrys. Em,
|
|
|
istoc
dicto dedisti hodie in cruciatum Chrysalum;
|
|
|
nam
ubi me aspiciet, ad carnuficem rapiet continuo senex.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Ego
patrem exoravi. Chrys. Nempe ergo hoc ut
faceret quod loquor?
|
|
|
Mnes.
|
|
690
|
Immo
tibi ne noceat neu quid ob eam rem suscenseat;
|
|
|
atque
aegre impetravi. nunc hoc tibi curandumst, Chrysale.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quid
vis curem? Mnes. Vt ad senem etiam alteram
facias viam.
|
|
|
compara,
fabricare finge quod lubet, conglutina,
|
|
|
ut
senem hodie doctum docte fallas aurumque auferas.
|
|
|
Chrys.
|
|
695
|
Vix
videtur fieri posse. Mnes. Perge, ac facile
ecfeceris.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quam,
malum, facile, quem mendaci prendit manufesto modo?
|
|
|
quem
si orem ut mihi nil credat, id non ausit credere.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Immo
si audias quae dicta dixit me adversum tibi.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quid
dixit? Mnes. Si tu illum solem sibi solem
esse diceres,
|
|
700
|
se
illum lunam credere esse et noctem qui nunc est dies.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Emungam
hercle hominem probe hodie, ne id nequiquam dixerit.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Nunc
quid nos vis facere? Chrys. Enim nil nisi
ut ametis impero.
|
|
|
ceterum
quantum lubet me poscitote aurum: ego dabo.
|
|
|
quid
mihi refert Chrysalo esse nomen, nisi factis probo?
|
|
705
|
sed
nunc quantillum usust auri tibi, Mnesiloche? dic mihi.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Militi
nummis ducentis iam usus est pro Bacchide.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Ego
dabo. Mnes. Tum nobis opus est
sumptu. C. Ah, placide volo
|
|
|
unum
quidque agamus: hoc ubi egero, tum istuc agam.
|
|
|
de
ducentis nummis primum intendam ballistam in senem;
|
|
710
|
ea
ballista si pervortam turrim et propugnacula,
|
|
|
recta
porta invadam extemplo in oppidum anticum et vetus:
|
|
|
si
id capso, geritote amicis vostris aurum corbibus,
|
|
|
sicut
animus sperat. Pist. Apud test animus
noster, Chrysale.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Nunc
tu abi intro, Pistoclere, ad Bacchidem, atque ecfer cito
|
|
|
Pist.
|
|
715
|
Quid? C. Stilum,
ceram et tabellas, linum. P. Iam faxo hic
erunt.--
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Quid
nunc es facturus? id mihi dice. Chrys. Coctumst
prandium?
|
|
|
vos
duo eritis atque amica tua erit tecum tertia?
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Sicut
dicis. Chrys. Pistoclero nulla amica
est? M. Immo adest.
|
|
|
alteram
ille amat sororem, ego alteram, ambas Bacchides.
|
|
|
Chrys.
|
|
720
|
Quid
tu loquere? Mnes. Hoc, ut futuri
sumus. Chrys. Vbist biclinium
|
|
|
vobis
stratum? Mnes. Quid id
exquaeris? Chrys. Res itast, dici volo.
|
|
|
nescis
quid ego acturus sim nec facinus quantum exordiar.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Cedo
manum ac subsequere propius me ad fores. intro inspice.
|
|
|
Chrys.
|
|
725
|
Euax,
nimis bellus atque ut esse maxume optabam locus.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Quae
imperavisti. imperatum bene bonis factum ilicost.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quid
parasti? Pist. Quae parari tu iussisti
omnia.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Cape
stilum propere et tabellas tu has tibi. Mnes. Quid
postea?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quod
iubebo scribito istic. nam propterea <te> volo
|
|
730
|
scribere,
ut pater cognoscat litteras quando legat.
|
|
|
scribe. Mnes. Quid
scribam? Chrys. Salutem tuo patri verbis
tuis.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Quid
si potius morbum mortem scribat? id erit rectius.
|
|
|
C.
|
|
|
Ne
interturba. M. Iam imperatum in cera
inest. C. Dic quem ad modum.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
'Mnesilochus
salutem dicit suo patri.' Chrys. Adscribe
hoc cito:
|
|
735
|
'Chrysalus
mihi usque quaque loquitur nec recte, pater,
|
|
|
quia
tibi aurum reddidi et quia non te fraudaverim.'
|
|
|
Pist.
|
|
|
Mane
dum scribit. Chrys. Celerem oportet esse
amatoris manum.
|
|
|
P.
|
|
|
Atque
idem hercle em perdundum magis quam ad scribundumst cito.
|
|
|
M.
|
|
|
Loquere.
hoc scriptumst. C. 'Nunc, pater mi, proin
tu ab eo ut caveas tibi,
|
|
740
|
sycophantias
componit, aurum ut abs ted auferat;
|
|
|
et
profecto se ablaturum dixit.' plane adscribito.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Dic
modo. Chrys. 'Atque id pollicetur se
daturum aurum mihi,
|
|
|
quod
dem scortis quodque in lustris comedim congraecem, pater.
|
|
|
sed,
pater, vide ne tibi hodie verba det: quaeso cave.'
|
|
|
M.
|
|
745
|
Loquere
porro. C. Adscribe dum etiam. M. Loquere
quid scribam modo.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
'Sed,
pater, quod promisisti mihi, te quaeso ut memineris,
|
|
|
ne
illum verberes; verum apud te vinctum adservato domi.'
|
|
|
cedo
tu ceram ac linum actutum. age obliga, obsigna cito.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Obsecro,
quid istis ad istunc usust conscriptis modum,
|
|
750
|
ut
tibi ne quid credat atque ut vinctum te adservet domi?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quia
mi ita lubet. potin ut cures te atque ut ne parcas mihi?
|
|
|
mea
fiducia opus conduxi et meo periclo rem gero.
|
|
|
Mnes.
|
|
|
Aequom
dicis. C. Cedo
tabellas. M. Accipe. C. Animum
advortite.
|
|
|
Mnesiloche
et tu, Pistoclere, iam facite in biclinio
|
|
755
|
cum
amica sua uterque accubitum eatis, ita negotiumst,
|
|
|
atque
ibidem ubi nunc sunt lecti strati potetis cito.
|
|
|
Pist.
|
|
|
Numquid
aliud? Chrys. Hoc, atque etiam: ubi erit
accubitum semel,
|
|
|
ne
quoquam exsurgatis, donec a me erit signum datum.
|
|
|
Pist.
|
|
|
O
imperatorem probum! Chrys. Iam bis bibisse
oportuit.
|
|
|
Mnes.
|
|
760
|
Fugimus.-- Chrys. Vos
vostrum curate officium, ego efficiam meum.
|
|
|
|
|
|
|
Atto
4 Scena 7
|
Nic.
|
|
|
|
Constringe
tu illi, Artamo, actutum manus.
|
|
|
Chrys.
|
|
800
|
Quid
feci? Nic. Impinge pugnum, si muttiverit.
|
|
|
quid
hae locuntur litterae? Chrys. Quid me
rogas?
|
|
|
ut
ab illo accepi, ad te obsignatas attuli.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Eho
tu, * loquitatusne es gnato meo
|
|
|
male
per sermonem, quia mi id aurum reddidit,
|
|
805
|
et
te dixisti id aurum ablaturum tamen
|
|
|
per
sycophantiam? Chrys. Egone istuc
dixi? Nic. Ita.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quis
homost qui dicat me dixisse istuc? Nic. Tace,
|
|
|
nullus
homo dicit: hae tabellae te arguont,
|
|
|
quas
tu attulisti. em hae te vinciri iubent.
|
|
|
Chrys.
|
|
810
|
Aha,
Bellorophontem tuos me fecit filius:
|
|
|
egomet
tabellas tetuli ut vincirer. sine.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Propterea
hoc facio, ut suadeas gnato meo
|
|
|
ut
pergraecetur tecum, tervenefice.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
O
stulte, stulte, nescis nunc venire te;
|
|
815
|
atque
in eopse adstas lapide, ut praeco praedicat.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Responde:
quis me vendit? Chrys. Quem di diligunt
|
|
|
adulescens
moritur, dum valet sentit sapit.
|
|
|
hunc
si ullus deus amaret, plus annis decem,
|
|
|
plus
iam viginti mortuom esse oportuit:
|
|
820
|
terrai
odium ambulat, iam nil sapit
|
|
|
nec
sentit, tantist quantist fungus putidus.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Tun
terrae me odium esse autumas? abducite hunc
|
|
|
intro
atque adstringite ad columnam fortiter.
|
|
|
numquam
auferes hinc aurum. Chrys. At qui iam
dabis.
|
|
|
Nic.
|
|
825
|
Dabo? Chrys. Atque
orabis me quidem ultro ut auferam,
|
|
|
cum
illum rescisces criminatorem meum
|
|
|
quanto
in periclo et quanta in pernicie siet.
|
|
|
tum
libertatem Chrysalo largibere;
|
|
|
ego
adeo numquam accipiam. Nic. Dic, scelerum
caput,
|
|
830
|
dic,
quo in periclo est meus Mnesilochus filius?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Sequere
hac me, faxo iam scies. Nic. Quo gentium?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Tres
unos passus. Nic. Vel decem. Chrys. Agedum
tu, Artamo,
|
|
|
forem
hanc pauxillum aperi; placide, ne crepa;
|
|
|
sat
est. accede huc tu. viden convivium?
|
|
|
Nic.
|
|
835
|
Video
exadvorsum Pistoclerum et Bacchidem.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Qui
sunt in lecto illo altero? Nic. Interii
miser.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Novistine
hominem? Nic. Novi. Chrys. Dic
sodes mihi,
|
|
|
bellan
videtur specie mulier? Nic. Admodum.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quid
illam, meretricemne esse censes? Nic. Quippini?
|
|
|
Chrys.
|
|
840
|
Frustra
es. Nic. Quis igitur
obsecrost? Chrys. Inveneris.
|
|
|
ex
me quidem hodie numquam fies certior.
|
|
|
|
|
|
|
Atto 4
Scena 8
|
Cleomachvs
|
|
|
|
Meamne
hic Mnesilochus, Nicobuli filius,
|
|
|
per vim
ut retineat mulierem? quae haec factiost?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quis
illest? Chrys. Per tempus hic venit miles
mihi.
|
|
|
Cleom.
|
|
845
|
Non me
arbitratur militem, sed mulierem,
|
|
|
qui me
meosque non queam defendere.
|
|
|
nam
neque Bellona mi umquam neque Mars creduat,
|
|
|
ni
illum exanimalem faxo, si convenero,
|
|
|
nive
exheredem fecero vitae suae.
|
|
|
Nic.
|
|
850
|
Chrysale,
quis ille est qui minitatur filio?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Vir hic
est illius mulieris quacum accubat.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid,
vir? Chrys. Vir, inquam. Nic. Nuptanest
illa, obsecro?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Scies
haud multo post. Nic. Oppido interii miser.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quid
nunc? scelestus tibi videtur Chrysalus?
|
|
855
|
age
nunc vincito me, auscultato filio.
|
|
|
dixin
tibi ego illum inventurum te qualis sit?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid
nunc ego faciam? Chrys. Iube sis me exsolvi
cito;
|
|
|
nam ni
ego exsolvor, iam manufesto hominem opprimet.
|
|
|
Cleom.
|
|
|
Nihil
est lucri quod me hodie facere mavelim,
|
|
860
|
quam
illum cubantem cum illa opprimere, ambo ut necem.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Audin
quae loquitur? quin tu me exsolvi iubes?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Exsolvite
istum. perii, pertimui miser.
|
|
|
Cleom.
|
|
|
Tum
illam, quae corpus publicat volgo suom,
|
|
|
faxo se
haud dicat nactam quem derideat.
|
|
|
Chrys.
|
|
865
|
Pacisci
cum illo paulula pecunia
|
|
|
potes. Nic. Pacisce
ergo, obsecro, quid tibi lubet,
|
|
|
dum ne
manifesto hominem opprimat neve enicet.
|
|
|
Cleom.
|
|
|
Nunc
nisi ducenti Philippi redduntur mihi,
|
|
|
iam
illorum ego animam amborum exsorbebo oppido.
|
|
|
Nic.
|
|
870
|
Em
illuc pacisce, si potes; perge obsecro,
|
|
|
pacisce
quid vis. Chrys. Ibo et faciam sedulo.
|
|
|
quid
clamas? Cleom. Vbi erus tuos
est? Chrys. Nusquam. nescio.
|
|
|
vis
tibi ducentos nummos iam promittier,
|
|
|
ut ne
clamorem hic facias neu convicium?
|
|
|
Cleom.
|
|
875
|
Nihil
est quod malim. Chrys. Atque ut tibi mala
multa ingeram?
|
|
|
Cleom.
|
|
|
Tuo
arbitratu. Nic. Vt subblanditur carnufex.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Pater
hic Mnesilochi est; sequere, is promittet tibi.
|
|
|
tu
aurum rogato; ceterum verbum sat est.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid
fit? Chrys. Ducentis Philippis rem
pepigi. Nic. Ah, salus
|
|
880
|
mea,
servavisti me. quam mox dico 'dabo'?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Roga
hunc tu, tu promitte huic. Nic. Promitto,
roga.
|
|
|
Cleom.
|
|
|
Ducentos
nummos aureos Philippos probos
|
|
|
dabin? Chrys. 'Dabuntur'
inque. responde. Nic. Dabo.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Quid
nunc, impure? numquid debetur tibi?
|
|
885
|
quid
illi molestu's? quid illum morte territas?
|
|
|
et ego
te et ille mactamus infortunio.
|
|
|
si tibi
est machaera, at nobis veruinast domi:
|
|
|
qua
quidem te faciam, si tu me inritaveris,
|
|
|
confossiorem
soricina nenia.
|
|
890
|
iam
dudum hercle equidem sentio, suspicio
|
|
|
quae te
sollicitet: eum esse cum illa muliere.
|
|
|
Cleom.
|
|
|
Immo
est quoque. Chrys. Ita me Iuppiter Iuno
Ceres
|
|
|
Minerva
Latona Spes Opis Virtus Venus
|
|
|
Castor
Polluces Mars Mercurius Hercules
|
|
895
|
Summanus
Sol Saturnus dique omnes ament,
|
|
|
ut ille
cum illa neque cubat neque ambulat
|
|
|
neque
osculatur neque illud quod dici solet.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Vt
iurat! servat me ille suis periuriis.
|
|
|
Cleom.
|
|
|
Vbi
nunc Mnesilochus ergost? Chrys. Rus misit
pater.
|
|
900
|
illa
autem in arcem abiit aedem visere
|
|
|
Minervae.
nunc apertast. i, vise estne ibi.
|
|
|
Cleom.
|
|
|
Abeo ad
forum igitur. Chrys. Vel hercle in malam
crucem.
|
|
|
Cleom.
|
|
|
Hodie
exigam aurum hoc? Chrys. Exige, ac suspende
te:
|
|
|
ne
supplicare <hunc> censeas <tibi>, nihili homo.--
|
|
905
|
ille
est amotus. sine me (per te, ere, opsecro
|
|
|
deos
immortales) ire huc intro ad filium.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid eo
intro ibis? Chrys. Vt eum dictis plurumis
|
|
|
castigem,
cum haec sic facta ad hunc faciat modum.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Immo
oro ut facias, Chrysale, et ted opsecro,
|
|
910
|
cave
parsis in eum dicere. Chrys. Etiam me
mones?
|
|
|
satin
est si plura ex me audiet hodie mala,
|
|
|
quam
audivit umquam Clinia ex Demetrio?--
|
|
|
Nic.
|
|
|
Lippi
illic oculi servos est simillimus:
|
|
|
si non
est, nolis esse neque desideres;
|
|
915
|
si est,
abstinere quin attingas non queas.
|
|
|
nam ni
illic hodie forte fortuna hic foret,
|
|
|
miles
Mnesilochum cum uxore opprimeret sua
|
|
|
atque
obtruncaret moechum manufestarium.
|
|
|
nunc
quasi ducentis Philippis emi filium,
|
|
920
|
quos
dare promisi militi: quos non dabo
|
|
|
temere
etiam prius quam filium convenero.
|
|
|
numquam
edepol quicquam temere credam Chrysalo;
|
|
|
verum
lubet etiam mi has perlegere denuo:
|
|
|
aequomst
tabellis consignatis credere.--
|
|
|
|
|
|
|
Atto 4
Scena 9
|
Chrysalvs
|
|
|
925
|
Atridae
duo fratres cluent fecisse facinus maxumum,
|
|
|
quom
Priami patriam Pergamum divina moenitum manu
|
|
|
armis,
equis, exercitu atque eximiis bellatoribus
|
|
|
mille
cum numero navium decumo anno post subegerunt.
|
|
|
non
pedibus termento fuit praeut ego erum expugnabo meum
|
|
930
|
sine
classe sineque exercitu et tanto numero militum.
|
|
|
[cepi
expugnavi amanti erili filio aurum ab suo patre.]
|
|
|
nunc
prius quam huc senex venit, libet lamentari dum exeat.
|
|
|
o
Troia, o patria, o Pergamum, o Priame periisti senex,
|
|
|
qui
misere male mulcabere quadringentis Philippis aureis.
|
|
935
|
nam
ego has tabellas obsignatas consignatas quas fero
|
|
|
non
sunt tabellae, sed equos quem misere Achivi ligneum.
|
|
|
[Epiust
Pistoclerus: ab eo haec sumptae; Mnesilochus Sino est
|
|
|
relictus,
ellum non in busto Achilli, sed in lecto accubat;
|
|
|
Bacchidem
habet secum: ille olim habuit ignem qui signum daret,
|
|
940
|
hunc
ipsum exurit; ego sum Vlixes, cuius consilio haec gerunt.]
|
|
|
tum
quae hic sunt scriptae litterae, hoc in equo insunt milites
|
|
|
armati
atque animati probe. ita res successit mi usque adhuc.
|
|
|
atque
hic equos non in arcem, verum in arcam faciet impetum:
|
|
|
exitium
excidium exlecebra fiet hic equos hodie auro senis.
|
|
945
|
nostro
seni huic stolido, ei profecto nomen facio ego Ilio;
|
|
|
miles
Menelaust, ego Agamemno, idem Vlixes Lartius,
|
|
|
Mnesilochust
Alexander, qui erit exitio rei patriae suae;
|
|
|
is
Helenam avexit, cuia causa nunc facio obsidium Ilio.
|
|
|
nam
illi itidem Vlixem audivi, ut ego sum, fuisse et audacem et malum:
|
|
950
|
<in>
dolis ego prensus sum, ille mendicans paene inventus interiit,
|
|
|
dum
ibi exquirit fata Iliorum; adsimiliter mi hodie optigit.
|
|
|
vinctus
sum, sed dolis me exemi: item se ille servavit dolis.
|
|
|
Ilio
tria fuisse audivi fata quae illi forent exitio:
|
|
|
signum
ex arce si periisset; alterum etiamst Troili mors;
|
|
955
|
tertium,
cum portae Phrygiae limen superum scinderetur:
|
|
|
paria
item tria eis tribus sunt fata nostro huic Ilio.
|
|
|
nam
dudum primo ut dixeram nostro seni mendacium
|
|
|
et
de hospite et de auro et de lembo, ibi signum ex arce iam abstuli.
|
|
|
iam
duo restabant fata tunc, nec magis id ceperam oppidum.
|
|
960
|
post
ubi tabellas ad senem detuli, ibi occidi Troilum,
|
|
|
cum
censuit Mnesilochum cum uxore esse dudum militis.
|
|
|
[ibi
vix me exsolvi: id periclum adsimilo, Vlixem ut praedicant
|
|
|
cognitum
ab Helena esse proditum Hecubae; sed ut olim ille se
|
|
|
blanditiis
exemit et persuasit se ut amitteret,
|
|
965
|
item
ego dolis me illo extuli e periclo et decepi senem.]
|
|
|
post
cum magnifico milite, urbes verbis qui inermus capit,
|
|
|
conflixi
atque hominem reppuli; dein pugnam conserui seni:
|
|
|
eum
ego adeo uno mendacio devici, uno ictu extempulo
|
|
|
cepi
spolia. is nunc ducentos nummos Philippos militi,
|
|
970
|
quos
dare se promisit, dabit.
|
|
|
nunc
alteris etiam ducentis usus est, qui dispensentur
|
|
|
Ilio
capto, ut sit mulsum qui triumphent milites.
|
|
|
[sed
Priamus hic multo illi praestat: non quinquaginta modo,
|
|
|
quadringentos
filios habet atque equidem omnis lectos sine probro:
|
|
975
|
eos
ego hodie omnis contruncabo duobus solis ictibus.]
|
|
|
[nunc
Priamo nostro si est quis emptor, comptionalem senem
|
|
|
vendam
ego, venalem quem habeo, extemplo ubi oppidum expugnavero.]
|
|
|
sed
Priamum adstantem eccum ante portam video. adibo atque adloquar.
|
|
|
Nicobvlvs
|
|
|
Quoianam
vox prope me sonat? Chrys. O
Nicobule. Nic. Quid fit?
|
|
980
|
quid
quod te misi, ecquid egisti? Chrys. Rogas?
congredere. Nic. Gradior.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Optumus
sum orator. ad lacrumas coegi hominem castigando
|
|
|
maleque
dictis, quae quidem quivi comminisci. Nic. Quid
ait? C. Verbum
|
|
|
nullum
fecit: lacrumans tacitus auscultabat quae ego loquebar;
|
|
|
tacitus
conscripsit tabellas, obsignatas mi has dedit.
|
|
985
|
tibi
me iussit dare, sed metuo, ne idem cantent quod priores.
|
|
|
nosce
signum. estne eius? Nic. Novi. libet
perlegere has. C. Perlege.
|
|
|
nunc
superum limen scinditur, nunc adest exitium Ilio,
|
|
|
turbat
equos lepide ligneus. Nic. Chrysale, ades,
dum ego has perlego.
|
|
|
Chrys.
|
|
988a
|
Quid
me tibi adesse opus est? N. Volo, [ut quod
iubeo facias]
|
|
|
ut
scias quae hic scripta sient.
|
|
|
Chrys.
|
|
989a
|
Nil
moror neque scire volo.
|
|
|
Nic.
|
|
990
|
Tamen
ades. Chrys. Quid opust? Nic. Taceas:
|
|
990a
|
quod
iubeo id facias. Chrys. Adero.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Euge
litteras minutas. Chrys. Qui quidem videat
parum;
|
|
|
verum,
qui satis videat, grandes satis sunt. Nic. Animum
advortito igitur.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Nolo
inquam. Nic. At volo inquam. Chrys. Quid
opust? Nic. At enim id quod te iubeo
facias.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Iustumst
<ut> tuos tibi servos tuo arbitratu serviat.
|
|
|
Nic.
|
|
995
|
Hoc
age sis nunciam. C. Vbi lubet, recita:
aurium operam tibi dico.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Cerae
quidem haud parsit neque stilo;
|
|
996a
|
sed
quidquid est, pellegere certumst.
|
|
|
'Pater,
ducentos Philippos quaeso Chrysalo
|
|
|
da,
si esse salvom vis me aut vitalem tibi.'
|
|
|
malum
quidem hercle magnum. Chrys. Tibi
dico. Nic. Quid est?
|
|
|
Chrys.
|
|
1000
|
Non
prius salutem scripsit? Nic. Nusquam
sentio.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Non
dabis, si sapies; verum si das maxume,
|
|
|
ne
ille alium gerulum quaerat, si sapiet, sibi:
|
|
|
nam
ego non laturus sum, si iubeas maxume.
|
|
|
sat
sic suspectus sum, cum careo noxia.
|
|
|
Nic.
|
|
1005
|
Ausculta
porro, dum hoc quod scriptumst perlego.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Inde
a principio iam inpudens epistula est.
|
|
|
Nic.
|
|
|
'Pudet
prodire me ad te in conspectum, pater:
|
|
|
tantum
flagitium te scire audivi meum,
|
|
|
quod
cum peregrini cubui uxore militis.'
|
|
1010
|
pol
haud derides; nam ducentis aureis
|
|
|
Philippis
redemi vitam ex flagitio tuam.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Nihil
est illorum quin ego illi dixerim.
|
|
|
Nic.
|
|
|
'Stulte
fecisse fateor. sed quaeso, pater,
|
|
|
ne
me, in stultitia si deliqui, deseras.
|
|
1015
|
ego
animo cupido atque oculis indomitis fui;
|
|
|
persuasumst
facere quoius me nunc facti pudet.'
|
|
|
prius
te cavisse ergo quam pudere aequom fuit.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Eadem
istaec verba dudum illi dixi omnia.
|
|
|
Nic.
|
|
|
'Quaeso
ut sat habeas id, pater, quod Chrysalus
|
|
1020
|
me
obiurigavit plurumis verbis malis,
|
|
|
et
me meliorem fecit praeceptis suis,
|
|
|
ut
te ei habere gratiam aequom sit bonam.'
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Estne
istuc istic scriptum? Nic. Em specta, tum
scies.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Vt
qui deliquit supplex est ultro omnibus.
|
|
|
Nic.
|
|
1025
|
'Nunc
si me fas est obsecrare abs te, pater,
|
|
|
da
mihi ducentos nummos Philippos, te obsecro.'
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Ne
unum quidem hercle, si sapis. Nic. Sine
perlegam.
|
|
|
'ego
ius iurandum verbis conceptis dedi,
|
|
|
daturum
id me hodie mulieri ante vesperum,
|
|
1030
|
prius
quam a me abiret. nunc, pater, ne perierem
|
|
|
cura
atque abduce me hinc ab hac quantum potest,
|
|
|
quam
propter tantum damni feci et flagiti.
|
|
|
cave
tibi ducenti nummi dividiae fuant;
|
|
|
sescenta
tanta reddam, si vivo, tibi.
|
|
1035
|
vale
atque haec cura'. quid nunc censes, Chrysale?
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Nihil
ego tibi hodie consili quicquam dabo,
|
|
|
neque
ego haud committam ut, si quid peccatum siet,
|
|
|
fecisse
dicas de mea sententia.
|
|
|
verum,
ut ego opinor, si ego in istoc sim loco,
|
|
1040
|
dem
potius aurum quam illum corrumpi sinam.
|
|
|
duae
condiciones sunt: utram tu accipias vide:
|
|
|
vel
ut aurum perdas vel ut amator perieret.
|
|
|
ego
neque te iubeo neque veto, neque suadeo.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Miseret
me illius. Chrys. Tuos est, non mirum
facis.
|
|
1045
|
si
plus perdundum sit, periisse suaviust,
|
|
|
quam
illud flagitium volgo dispalescere.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Ne
ille edepol Ephesi multo mavellem foret,
|
|
|
dum
salvos esset, quam revenisset domum.
|
|
|
quid
ego istic? quod perdundumst properem perdere.
|
|
1050
|
binos
ducentos Philippos iam intus ecferam,
|
|
|
et
militi quos dudum promisi miser
|
|
|
et
istos. mane istic, iam exeo ad te, Chrysale.--
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Fit
vasta Troia, scindunt proceres Pergamum.
|
|
|
scivi
ego iam dudum fore me exitio Pergamo.
|
|
1055
|
edepol
qui me esse dicat cruciatu malo
|
|
|
dignum,
ne ego cum illo pignus haud ausim dare;
|
|
|
tantas
turbellas facio. sed crepuit foris:
|
|
|
ecfertur
praeda ex Troia. taceam nunciam.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Cape
hoc tibi aurum, Chrysale, i, fer filio.
|
|
1060
|
ego
ad forum autem hinc ibo, ut solvam militi.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Non
equidem accipiam. proin tu quaeras qui ferat.
|
|
|
nolo
ego mihi credi. Nic. Cape vero, odiose
facis.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Non
equidem capiam. Nic. At quaeso. C. Dico
ut res se habet.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Morare. Chrys. Nolo,
inquam, aurum concredi mihi.
|
|
1065
|
vel
da aliquem qui servet me. Nic. Ohe, odiose
facis.
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Cedo,
si necesse est. Nic. Cura hoc. iam ego huc
revenero.--
|
|
|
Chrys.
|
|
|
Curatum
est--esse te senem miserrumum.
|
|
|
hoc
est incepta efficere pulcre: bellule
|
|
|
mi
evenit, ut ovans praeda onustus incederem;
|
|
1070
|
salute
nostra atque urbe capta per dolum
|
|
|
domum
reduco integrum omnem exercitum.
|
|
|
sed,
spectatores, vos nunc ne miremini
|
|
|
quod
non triumpho: pervolgatum est, nil moror;
|
|
|
verum
tamen accipientur mulso milites.
|
|
1075
|
nunc
hanc praedam omnem iam ad quaestorem deferam.
|
|
|
|
|
|
|
Atto 5
Scena 1
|
Nicobvlvs
|
|
|
|
Quicumque
ubi ubi sunt, qui fuerunt quique futuri sunt posthac
|
|
|
stulti,
stolidi, fatui, fungi, bardi, blenni, buccones,
|
|
|
solus
ego omnis longe antideo
|
|
|
stultitia
et moribus indoctis.
|
|
1090
|
perii,
pudet: hocine me aetatis
|
|
1090
|
ludos
bis factum esse indigne?
|
|
|
magis
quam id reputo, tam magis uror
|
|
|
quae
meus filius turbavit.
|
|
|
perditus
sum atque eradicatus
|
|
|
sum,
omnibus exemplis excrucior.
|
|
|
omnia
me mala consectantur,
|
|
|
omnibus
exitiis interii.
|
|
|
Chrysalus
med hodie laceravit,
|
|
|
Chrysalus
me miserum spoliavit:
|
|
1095
|
is
me scelus auro usque attondit
|
|
1095
|
dolis
doctis indoctum, ut lubitumst.
|
|
|
ita
miles memorat meretricem esse
|
|
|
eam
quam ille uxorem esse aiebat,
|
|
|
omniaque
ut quidque actum est memoravit,
|
|
|
eam
sibi hunc annum conductam,
|
|
|
relicuom
id auri factum quod ego ei
|
|
|
stultissimus
homo promisissem: hoc,
|
|
|
hoc
est quo <cor> peracescit;
|
|
|
hoc
est demum quod percrucior,
|
|
1100
|
me
hoc aetatis ludificari,
|
|
1100
|
[immo
edepol sic ludos factum]
|
|
|
cano
capite atque alba barba
|
|
|
miserum
me auro esse emunctum.
|
|
|
perii,
hoc servom meum non nauci facere esse ausum! atque ego, si alibi
|
|
|
plus
perdiderim, minus aegre habeam minusque id mihi damno ducam.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Certo
hic prope me mihi nescio quis loqui visust; sed quem video?
|
|
1105
|
hic
quidemst pater Mnesilochi. N. Euge, socium
aerumnae et mei mali video.
|
|
|
Philoxene,
salve. Phil. Et tu. unde agis? Nic. Vnde
homo miser atque infortunatus.
|
|
|
P.
|
|
|
At
pol ego ibi sum, esse ubi miserum hominem decet atque
infortunatum.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Igitur
pari fortuna, aetate ut sumus, utimur. Phil. Sic
est. sed tu,
|
|
|
quid
tibist? Nic. Pol mihi par, idem est quod
tibi.
|
|
|
Phil.
|
|
1110
|
Numquid
nam ad filium haec aegritudo attinet?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Admodum. Phil. Idem
mihi morbus in pectorest.
|
|
|
Nic.
|
|
|
At
mihi Chrysalus optumus homo
|
|
|
perdidit
filium, me atque rem omnem meam.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Quid
tibi ex filio nam, obsecro, aegrest? Nic. Scies:
|
|
1115
|
id,
perit cum tuo: ambo aeque amicas habent.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Qui
scis? Nic. Vidi Phil. Ei
mihi, disperii.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid
dubitamus pultare atque huc evocare ambos foras?
|
|
|
Phil.
|
|
|
Haud
moror. Nic. Heus Bacchis, iube sis actutum
aperiri fores,
|
|
|
nisi
mavoltis fores et postes comminui securibus.
|
|
|
|
|
|
|
Atto 5
Scena 2
|
Bacchis
|
|
|
1120
|
Quis
sonitu ac tumultu tanto nominat me atque pultat aedes?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Ego
atque hic. Bacch. Quid hoc est negoti nam,
amabo?
|
|
1121a
|
quis
has huc ovis adegit?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Ovis
nos vocant pessumae. Soror Pastor harum
|
|
|
dormit,
quom haec eunt sic a pecu balitantes.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
At
pol nitent, haud sordidae videntur ambae.
|
|
|
Sor.
|
|
1125
|
Attonsae
hae quidem ambae usque sunt. Phil. Vt
videntur
|
|
|
deridere
nos. Nic. Sine suo usque arbitratu.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Rerin
ter in anno tu has tonsitari?
|
|
|
Sor.
|
|
|
Pol
hodie altera iam bis detonsa certo est.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Vetulae
sunt, thimiame. Sor. At bonas fuisse credo.
|
|
|
Bacch.
|
|
1130
|
Viden
limulis, obsecro, ut intuentur?
|
|
|
Sor.
|
|
|
Ecastor
sine omni arbitror malitia esse.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Merito
hoc nobis fit, qui quidem huc venerimus.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Cogantur
quidem intro. Sor. Haud scio quid eo opus
sit,
|
|
|
quae
nec lac nec lanam ullam habent. sic sine astent.
|
|
1135
|
exsolvere
quanti fuere, omnis fructus
|
|
|
iam
illis decidit. non vides, ut palantes
|
|
|
solae
liberae
|
|
|
grassentur?
quin aetate credo esse mutas:
|
|
1138a
|
ne
balant quidem, quom a pecu cetero absunt.
|
|
|
stultae
atque haud malae videntur.
|
|
|
Sor.
|
|
1140
|
Revortamur
intro, soror. Nic. Ilico ambae
|
|
1140a
|
manete:
haec oves volunt vos.
|
|
|
Sor.
|
|
|
Prodigium
hoc quidemst: humana nos voce appellant oves.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Haec
oves vobis malam rem magnam, quam debent, dabunt.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Si
quam debes, te condono: tibi habe, numquam abs te petam.
|
|
|
sed
quid est quapropter nobis vos malum minitamini?
|
|
|
Phil.
|
|
1145
|
Quia
nostros agnos conclusos istic esse aiunt duos.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Et
praeter eos agnos meus est istic clam mordax canis:
|
|
|
qui
nisi nobis producuntur iam atque emittuntur foras,
|
|
|
arietes
truces nos erimus, iam in vos incursabimus.
|
|
|
B.
|
|
|
Soror,
est quod te volo secreto. S. Eho,
amabo. N. Quo illaec abeunt?
|
|
|
Bacch.
|
|
1150
|
Senem
illum tibi dedo ulteriorem, lepide ut lenitum reddas;
|
|
|
ego
ad hunc iratum adgrediar, <si> possumus nos hos intro
inlicere huc.
|
|
|
S.
|
|
|
Meum
pensum ego lepide accurabo, quamquam odiost mortem amplexari.
|
|
|
B.
|
|
|
Facito
ut facias. S. Taceas. tu tuom facito: ego
quod dixi haud mutabo.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quid
illaec illic in consilio duae secreto consultant?
|
|
|
Phil.
|
|
1155
|
Quid
ais tu, homo? Nic. Quid me vis?
|
|
|
Phil.
|
|
1155a
|
Pudet
dicere me tibi quiddam.
|
|
|
N.
|
|
|
Quid
est quod pudeat? P. Sed amico homini tibi
quod volo credere certumst.
|
|
|
nihili
sum. Nic. Istuc iam pridem scio. sed qui
nihili es? id memora.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Tactus
sum vehementer visco;
|
|
|
cor
stimulo foditur. Nic. Pol tibi multo
|
|
|
aequius
est coxendicem.
|
|
1160
|
sed
quid istuc est? etsi iam ego ipsus quid sit probe scire puto me;
|
|
|
verum
audire etiam ex te studeo. Phil. Viden
hanc? Nic. Video. Phil. Haud
mala est mulier.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Pol
vero ista mala et tu nihili. Phil. Quid
multa? ego amo. Nic. An amas? Phil. nai
gar.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Tun,
homo putide, amator istac fieri aetate audes? Phil. Qui
non?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Quia
flagitium est. Phil. Quid opust verbis? meo
filio non sum iratus,
|
|
1165
|
neque
te tuost aequom esse iratum: si amant, sapienter faciunt.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Sequere
hac. Nic. Eunt eccas tandem
|
|
|
probri
perlecebrae et persuastrices.
|
|
|
quid
nunc? etiam redditis nobis
|
|
|
filios
et servom? an ego experior
|
|
|
tecum
vim maiorem? Phil. Abin hinc?
|
|
|
non
homo tu quidem es, qui istoc pacto tam lepidam inlepide appelles.
|
|
|
Bacch.
|
|
1170
|
Senex
optime quantumst in terra, sine <me> hoc exorare abs te,
|
|
|
ut
istuc delictum desistas tanto opere ire oppugnatum.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Ni
abeas, quamquam tu bella es,
|
|
|
malum
tibi magnum dabo iam. Bacch. Patiar,
|
|
|
non
metuo, ne quid mihi doleat
|
|
|
quod
ferias. Nic. Vt blandiloquast!
|
|
|
ei
mihi, metuo. Sor. Hic magis tranquillust.
|
|
|
Bacch.
|
|
1175
|
I
hac mecum intro atque ibi, si quid vis,
|
|
1175
|
filium
concastigato.
|
|
|
N.
|
|
|
Abin
a me, scelus? B. Sine, mea pietas, te
exorem. N. Exores tu me?
|
|
|
S.
|
|
|
Ego
quidem ab hoc certe exorabo. P. Immo ego te
oro, ut me intro abducas.
|
|
|
Sor.
|
|
|
Lepidum
te. Phil. At scin quo pacto me ad te intro
abducas? Sor. Mecum ut sis.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Omnia
quae cupio commemoras.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Vidi
ego nequam homines, verum te
|
|
1180
|
neminem
deteriorem. Phil. Ita sum.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
I
hac mecum intro, ubi tibi sit lepide victibus, vino atque
unguentis.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Satis,
satis iam vostrist convivi:
|
|
|
me
nil paenitet ut sim acceptus:
|
|
|
quadringentis
Philippis filius me et
|
|
|
Chrysalus
circumduxerunt.
|
|
|
quem
quidem ego ut non excruciem,
|
|
|
alterum
tantum auri non meream.
|
|
|
Bacch.
|
|
1185
|
Quid
tandem, si dimidium auri
|
|
1185
|
redditur,
in hac mecum intro? atque ut
|
|
|
eis
delicta ignoscas. Phil. Faciet.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Minime,
nolo. nil moror, sine sic.
|
|
|
malo
illos ulcisci ambo.
|
|
|
Phil.
|
|
|
Etiam
tu, homo nihili? quod di dant boni cave culpa tua amissis:
|
|
|
dimidium
auri datur: accipias, potesque et scortum accumbas.
|
|
|
Nic.
|
|
1190
|
Egon
ubi filius corrumpatur meus, ibi potem? Phil. Potandumst.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Age
iam, id ut ut est, etsi est dedecori, patiar, facere inducam
animum:
|
|
|
egon,
cum haec cum illo accubet, inspectem? Bacch. Immo
equidem pol tecum accumbam,
|
|
85a 1192a
|
te
amabo et te amplexabor.
|
|
|
Nic.
|
|
|
Caput
prurit, perii, vix negito.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Non
tibi venit in mentem, amabo,
|
|
|
si
dum vivas tibi bene facias
|
|
1195
|
tam
pol id quidem esse haud perlonginquom,
|
|
1195
|
neque,
si hoc hodie amissis, post in
|
|
1195a
|
morte
eventurum esse umquam?
|
|
|
N.
|
|
|
Quid
ago? P. Quid agas? rogitas etiam? N. Libet
et metuo. B. Quid metuis?
|
|
|
Nic.
|
|
|
Ne
obnoxius filio sim et servo. Bacch. Mel
meum, amabo, etsi haec fiunt,
|
|
|
tuost:
unde illum sumere censes, nisi quod tute illi dederis?
|
|
|
hanc
veniam illis sine te exorem. Nic. Vt
terebrat! satin offirmatum
|
|
1200
|
quod
mihi erat, id me exorat?
|
|
|
tua
sum opera et propter te improbior. Bacch. Neminis
quam mea mavellem.
|
|
|
satin
ego istuc habeo firmatum? Nic. Quod semel
dixi haud mutabo.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
It
dies, ite intro accubitum,
|
|
|
filii
vos exspectant intus. Nic. Quam quidem
actutum emoriamur.
|
|
|
S.
|
|
1205
|
Vesper
hic est, sequimini. N. Ducite nos quo lubet
tamquam quidem addictos.
|
|
|
Bacch.
|
|
|
Lepide
ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias.
|
|
|
Grex
|
|
|
Hi
senes nisi fuissent nihili iam inde ab adulescentia,
|
|
|
non
hodie hoc tantum flagitium facerent canis capitibus;
|
|
|
neque
adeo haec faceremus, ni antehac vidissemus fieri,
|
|
1210
|
ut
apud lenones rivales filiis fierent patres.
|
|
|
spectatores,
vos valere volumus et clare adplaudere.
|
|
|