|
T.
Macci Plauti
Mostellaria
|
|
|
|
|
|
Atto 1
Scena 1
|
Grvmio
|
|
|
Exi e
culina sis foras, mastigia,
|
|
|
qui mi
inter patinas exhibes argutias.
|
|
|
egredere,
erilis permities, ex aedibus.
|
|
|
ego pol
te ruri, si vivam, ulciscar probe.
|
|
5
|
exi,
inquam, nidor, e culina. quid lates?
|
|
|
Tranio
|
|
|
quid
tibi, malum, hic ante aedis clamitatiost?
|
|
|
an ruri
censes te esse? abscede ab aedibus.
|
|
|
abi
rus, abi dierecte, abscede ab ianua.
|
|
10
|
em,
hocine volebas? Gr. Perii. cur me verberas?
|
|
10
|
Tr.
|
|
|
Quia
vivis. Gr. Patiar. sine modo adveniat senex.
|
|
|
sine
modo venire salvom, quem absentem comes.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Nec
veri simile loquere nec verum, frutex,
|
|
|
comesse
quemquam ut quisquam absentem possiet.
|
|
|
Gr.
|
|
15
|
Tu
urbanus vero scurra, deliciae popli,
|
|
15
|
rus
mihi tu obiectas? sane hoc, credo, Tranio,
|
|
|
quod te
in pistrinum scis actutum tradier.
|
|
|
cis
hercle paucas tempestates, Tranio,
|
|
|
augebis
ruri numerum, genus ferratile.
|
|
20
|
nunc,
dum tibi lubet licetque, pota, perde rem,
|
|
20
|
corrumpe
erilem adulescentem optumum;
|
|
|
dies
noctesque bibite, pergraecamini,
|
|
|
amicas
emite liberate, pascite
|
|
|
parasitos,
obsonate pollucibiliter.
|
|
25
|
haecine
mandavit tibi, quom peregre hinc it, senex?
|
|
25
|
hocine
modo hic rem curatam offendet suam?
|
|
|
hocine
boni esse officium servi existumas,
|
|
|
ut eri
sui corrumpat et rem et filium?
|
|
|
nam ego
illum corruptum duco, quom his factis studet;
|
|
30
|
quo
nemo adaeque iuventute ex omni Attica
|
|
30
|
antehac
est habitus parcus nec magis continens,
|
|
|
is nunc
in aliam partem palmam possidet.
|
|
|
virtute
id factum tua et magisterio tuo.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Quid
tibi, malum, me aut quid ego agam curatiost?
|
|
35
|
an ruri
quaeso non sunt, quos cures, bovis?
|
|
35
|
lubet
potare, amare, scorta ducere.
|
|
|
mei
tergi facio haec, non tui fiducia.
|
|
|
Gr.
|
|
|
Quam
confidenter loquitur. Tr. At te Iuppiter
|
|
|
dique
omnes perdant, fu, oboluisti alium.
|
|
40
|
germana
inluvies, rusticus, hircus, hara suis,
|
|
40
|
caeno
koprôn commixte. Gr. Quid vis fieri?
|
|
|
non
omnes possunt olere unguenta exotica,
|
|
|
si tu
oles, neque superiores accumbere
|
|
45
|
neque
tam facetis quam tu vivis victibus.
|
|
|
tu tibi
istos habeas turtures piscis avis,
|
|
45
|
sine me
aliato fungi fortunas meas.
|
|
|
tu
fortunatu's, ego miser: patiunda sunt.
|
|
50
|
meum
bonum me, te tuom maneat malum.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Quasi
invidere mi hoc videre, Grumio,
|
|
|
quia
mihi bene est et tibi male est; dignissumumst:
|
|
50
|
decet
me amare et te bubulcitarier,
|
|
|
me
victitare pulchre, te miseris modis.
|
|
|
Gr.
|
|
55
|
O
carnuficium cribrum, quod credo fore,
|
|
|
ita te
forabunt patibulatum per vias
|
|
|
stimulis
<carnufices>, si huc reveniat senex.
|
|
55
|
Tr.
|
|
|
Qui
scis, an tibi istuc evenat prius quam mihi?
|
|
|
Gr.
|
|
|
Quia
numquam merui, tu meruisti et nunc meres.
|
|
|
Tr.
|
|
60
|
Orationis
operam compendi face,
|
|
|
nisi te
mala re magna mactari cupis.
|
|
|
Gr.
|
|
|
Ervom
daturin estis, bubus quod feram?
|
|
60
|
date,
si non estis. agite, porro pergite
|
|
|
quoniam
occepistis: bibite, pergraecamini,
|
|
65
|
este,
ecfercite vos, saginam caedite.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Tace
atque abi rus. ego ire in Piraeum volo,
|
|
|
in
vesperum parare piscatum mihi.
|
|
65
|
ervom
tibi aliquis cras faxo ad villam adferat.
|
|
|
quid
est? quid tu me nunc optuere, furcifer?
|
|
|
Gr.
|
|
70
|
Pol
tibi istuc credo nomen actutum fore.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Dum
interea sic sit, istuc actutum sino.
|
|
|
Gr.
|
|
|
Ita
est. sed unum hoc scito: nimio celerius
|
|
70
|
veniet
quod noles quam illud, quod cupide petas.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Molestus
ne sis nunciam, i rus, te amove.
|
|
75
|
ne tu
[erres] hercle praeterhac mihi non facies moram.--
|
|
|
Gr.
|
|
|
Satin
abiit neque quod dixi flocci existumat?
|
|
|
pro di
immortales, obsecro vostram fidem,
|
|
75
|
facite,
huc ut redeat noster quam primum senex,
|
|
|
triennium
qui iam hinc abest, prius quam omnia
|
|
80
|
periere,
et aedis et ager; qui nisi huc redit,
|
|
|
paucorum
mensum sunt relictae reliquiae.
|
|
|
nunc
rus abibo. nam eccum erilem filium
|
|
80
|
video,
corruptum ex adulescente optumo.--
|
|
Atto 1
Scena 2
|
Philolaches
|
|
|
Recordatus
multum et diu cogitavi
|
|
85
|
argumentaque
in pectus institui multa
|
|
|
ego,
atque in meo corde, si est quod mihi cor,
|
|
|
eam
rem volutavi et diu disputavi,
|
|
5
|
hominem
cuius rei, quando natus esset,
|
|
|
similem
esse arbitrarer simulacrumque habere:
|
|
90
|
id
repperi iam exemplum.
|
|
|
novarum
aedium esse arbitror similem ego hominem,
|
|
|
quando
natus est. ei rei argumenta dicam.
|
|
10
|
[atque
hoc haud videtur veri simile vobis,
|
|
|
at
ego id faciam esse ita ut credatis.]
|
|
95
|
[profecto
ita esse ut praedico vera vincam.]
|
|
|
atque
hoc vosmet ipsi, scio, proinde uti nunc
|
|
|
ego
esse autumo, quando dicta audietis
|
|
15
|
mea,
haud aliter id dicetis.
|
|
|
auscultate,
argumenta dum dico ad hanc rem:
|
|
100
|
simul
gnaruris vos volo esse hanc rem mecum.
|
|
|
aedes
quom extemplo sunt paratae, expolitae,
|
|
|
factae
probe examussim,
|
|
20
|
laudant
fabrum atque aedes probant, sibi quisque inde exemplum expetunt,
|
|
|
sibi
quisque similis volt suas, sumptum operam <non> parcunt
suam.
|
|
105
|
atque
ubi illo immigrat nequam homo, indiligens
|
|
|
cum
pigra familia, immundus, instrenuos,
|
|
|
hic
iam aedibus vitium additur, bonae cum curantur male;
|
|
25
|
atque
illud saepe fit: tempestas venit,
|
|
|
confringit
tegulas imbricesque: ibi
|
|
110
|
dominus
indiligens reddere alias nevolt;
|
|
|
venit
imber, perlavit parietes, perpluont,
|
|
|
tigna
putefacit, perdit operam fabri:
|
|
30
|
nequior
factus iam est usus aedium.
|
|
|
atque
<ea> haud est fabri culpa, sed magna pars
|
|
115
|
morem
hunc induxerunt: si quid nummo sarciri potest,
|
|
|
usque
mantant neque id faciunt, donicum
|
|
|
parietes
ruont: aedificantur aedes totae denuo.
|
|
35
|
haec
argumenta ego aedificiis dixi; nunc etiam volo
|
|
|
dicere,
ut homines aedium esse similis arbitremini.
|
|
120
|
primumdum
parentes fabri liberum sunt:
|
|
|
ei
fundamentum substruont liberorum;
|
|
|
extollunt,
parant sedulo in firmitatem
|
|
40
|
et
ut in usum boni et in speciem
|
|
|
poplo
sint sibique, haud materiae reparcunt
|
|
125
|
nec
sumptus ibi sumptui esse ducunt;
|
|
|
expoliunt:
docent litteras, iura leges,
|
|
|
sumptu
suo et labore
|
|
45
|
nituntur,
ut alii sibi esse illorum similis expetant.
|
|
|
ad
legionem cum ita <paratos mittunt>, adminiclum eis danunt
|
|
130
|
tum
iam, aliquem cognatum suom.
|
|
|
eatenus.
abeunt a fabris. unum ubi emeritum est stipendium,
|
|
|
igitur
tum specimen cernitur, quo eveniat aedificatio.
|
|
50
|
nam
ego ad illud frugi usque et probus fui,
|
|
|
in
fabrorum potestate dum fui.
|
|
135
|
postea
quom immigravi ingenium in meum,
|
|
|
perdidi
operam fabrorum ilico oppido.
|
|
|
venit
ignavia, ea mihi tempestas fuit,
|
|
55
|
mi
adventu suo grandinem [imbremque] attulit;
|
|
|
haec
verecundiam mi et virtutis modum
|
|
140
|
deturbavit
detexitque a me ilico;
|
|
|
postilla
optigere me neglegens fui.
|
|
|
continuo
pro imbre amor advenit [in cor meum],
|
|
60
|
is
usque in pectus permanavit, permadefecit cor meum.
|
|
|
nunc
simul res, fides, fama, virtus, decus
|
|
145
|
deseruerunt:
ego sum in usu factus nimio nequior.
|
|
|
atque
edepol ita haec tigna umide <iam> putent: non videor mihi
|
|
|
sarcire
posse aedes meas, quin totae perpetuae ruant,
|
|
65
|
cum
fundamento perierint nec quisquam esse auxilio queat.
|
|
|
cor
dolet, cum scio ut nunc sum atque ut fui,
|
|
150
|
quo
neque industrior de iuventute erat
|
|
|
<quisquam
nec clarior> arte gymnastica:
|
|
|
disco,
hastis, pila, cursu, armis, equo
|
|
70
|
victitabam
volup,
|
|
|
parsimonia
et duritia discipulinae aliis eram,
|
|
155
|
optumi
quique expetebant a me doctrinam sibi.
|
|
|
nunc,
postquam nihili sum, id vero meopte ingenio repperi.
|
|
AAtto 1
Scena 3
|
Philemativm
|
|
|
Iam
pridem ecastor frigida non lavi magis lubenter
|
|
|
nec
quom me melius, mea Scapha, rear esse deficatam.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Eventus
rebus omnibus, velut horno messis magna
|
|
160
|
fuit. Philem. Quid
ea messis attinet ad meam lavationem?
|
|
5
|
Sc.
|
|
|
Nihilo
plus quam lavatio tua ad messim. Philol. O
Venus venusta,
|
|
|
haec
illa est tempestas mea, mihi quae modestiam omnem
|
|
|
detexit,
tectus qua fui; tum mihi Amor et Cupido
|
|
|
in
pectus perpluit meum, neque iam umquam optigere possum:
|
|
165
|
madent
iam in corde parietes, periere haec oppido aedis.
|
|
10
|
Philem.
|
|
|
Contempla,
amabo, mea Scapha, satin haec me vestis deceat.
|
|
|
volo
me placere Philolachi, meo ocello, meo patrono.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Quin
tu te exornas moribus lepidis, quom lepida tute es?
|
|
|
non
vestem amatores amant [mulieris], sed vestis fartim.
|
|
|
Philol.
|
|
170
|
Ita
me di ament, lepidast Scapha, sapit scelesta multum.
|
|
15
|
ut
lepide omnes mores tenet sententiasque amantum.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Quid
nunc? Sc. Quid est? Philem. Quin
me aspice et contempla, ut haec me deceat.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Virtute
formae id evenit, te ut deceat quidquid habeas.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Ergo
ob istuc verbum te, Scapha, donabo ego hodie aliqui,
|
|
175
|
neque
patiar te istanc gratiis laudasse, quae placet mi.
|
|
20
|
Philem.
|
|
|
Nolo
ego te adsentari mihi. Sc. Nimis tu quidem
stulta es mulier.
|
|
|
eho,
mavis vituperarier falso quam vero extolli?
|
|
|
equidem
pol vel falso tamen laudari multo malo,
|
|
180
|
quam
vero culpari aut meam speciem alios inridere.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Ego
verum amo, verum volo dici mihi: mendacem odi.
|
|
25
|
Sc.
|
|
|
Ita
tu me ames, ita Philolaches tuos te amet, ut venusta es.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Quid
ais, scelesta? quo modo adiurasti? ita ego istam amarem?
|
|
|
quid
istaec me, id cur non additum est? infecta dona facio.
|
|
185
|
periisti:
quod promiseram tibi donum, perdidisti.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Equidem
pol miror tam catam, tam docilem te et bene doctam
|
|
30
|
nunc
stultam stulte facere. Philem. Quin mone
quaeso, si quid erro.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Tu
ecastor erras, quae quidem illum expectes unum atque illi
|
|
|
morem
praecipue sic geras atque alios asperneris.
|
|
190
|
matronae,
non meretricium est unum inservire amantem.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Pro
Iuppiter, nam quod malum versatur meae domi illud?
|
|
35
|
di
deaeque me omnes pessumis exemplis interficiant,
|
|
|
nisi
ego illam anum interfecero siti fameque atque algu.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Nolo
ego mihi male te, Scapha, praecipere. Sc. Stulta
es plane,
|
|
195
|
quae
illum tibi aeternum putes fore amicum et benevolentem.
|
|
|
moneo
ego te: te ille deseret aetate et satietate.
|
|
40
|
Philem.
|
|
|
Non
spero. Sc. Insperata accidunt magis saepe
quam quae speres.
|
|
|
postremo,
si dictis nequis perduci, ut vera haec credas
|
|
|
mea
dicta, ex factis nosce rem. vides quae sim; et quae fui ante.
|
|
200
|
nihilo
ego quam nunc tu * * amata sum; atque uni modo gessi morem:
|
|
|
qui
pol me, ubi aetate hoc caput colorem commutavit,
|
|
45
|
reliquit
deseruitque me. tibi idem futurum credo.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Vix
comprimor, quin involem illi in oculos stimulatrici.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Solam
ille me soli sibi suo <sumptu> liberavit:
|
|
205
|
illi
me soli censeo esse oportere opsequentem.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Pro
di immortales, mulierem lepidam et pudico ingenio.
|
|
50
|
bene
hercle factum et gaudeo mihi nihil esse huius causa.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Inscita
ecastor tu quidem es. Philem. Quapropter? Sc. Quae
istuc <cures>,
|
|
|
ut
te ille amet. Philem. Cur obsecro non
curem? Sc. Libera es iam.
|
|
210
|
tu
iam quod quaerebas habes: ille te nisi amabit ultro,
|
|
|
id
pro tuo capite quod dedit perdiderit tantum argenti.
|
|
55
|
Philol.
|
|
|
Perii
hercle, ni ego illam pessumis exemplis enicasso.
|
|
|
illa
hanc corrumpit mulierem malesuada vitilena.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Numquam
ego illi possum gratiam referre ut meritust de me.
|
|
215
|
Scapha,
id tu mihi ne suadeas, ut illum minoris pendam.
|
|
|
Sc.
|
|
|
At
hoc unum facito cogites: si illum inservibis solum
|
|
60
|
dum
tibi nunc haec aetatulast, in senecta male querere.
|
|
|
Philol.
|
|
|
In
anginam ego nunc me velim verti, ut veneficae illi
|
|
|
fauces
prehendam atque enicem scelestam stimulatricem.
|
|
|
Philem.
|
|
220
|
Eundem
animum oportet nunc mihi esse gratum, ut impetravi,
|
|
|
atque
olim, prius quam id extudi, quom illi subblandiebar.
|
|
65
|
Philol.
|
|
|
Divi
me faciant quod volunt, ni ob istam orationem
|
|
|
te
liberasso denuo et ni Scapham enicasso.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Si
tibi sat acceptum est fore tibi victum sempiternum
|
|
225
|
atque
illum amatorem tibi proprium futurum in vita,
|
|
|
soli
gerundum censeo morem et capiundas crines.
|
|
70
|
Philem.
|
|
|
Vt
fama est homini, exin solet pecuniam invenire.
|
|
|
ego
si bonam famam mihi servasso, sat ero dives.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Siquidem
hercle vendundust pater, venibit multo potius,
|
|
230
|
quam
te me vivo umquam sinam egere aut mendicare.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Quid
illis futurum est ceteris qui te amant? Philem. Magis
amabunt,
|
|
75
|
quom
<me> videbunt gratiam referre <bene mere>nti.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Vtinam
nunc meus emortuos pater ad me nuntietur,
|
|
|
ut
ego exheredem meis bonis me faciam atque haec sit heres.
|
|
|
Sc.
|
|
235
|
Iam
ista quidem absumpta res erit: dies noctesque estur bibitur,
|
|
|
neque
quisquam parsimoniam adhibet: sagina plane est.
|
|
80
|
Philol.
|
|
|
In
te hercle certumst principe ut sim parcus experiri,
|
|
|
nam
neque edes quicquam neque bibes apud me his decem diebus.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Si
quid tu in illum bene voles loqui, id loqui licebit:
|
|
240
|
nec
recte si illi dixeris, iam ecastor vapulabis.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Edepol
si summo Iovi bovi eo argento sacruficassem,
|
|
85
|
pro
illius capite quod dedi, numquam aeque id bene locassem.
|
|
|
videas
eam medullitus me amare. oh, probus homo sum:
|
|
|
quae
pro me causam diceret, patronum liberavi.
|
|
|
Sc.
|
|
245
|
Video
te nihili pendere prae Philolache omnis homines.
|
|
|
nunc,
ne eius causa vapulem, tibi potius adsentabor.
|
|
90
|
[si
acceptum sat habes, tibi fore illum amicum sempiternum.]
|
|
|
Philem.
|
|
|
Cedo
mi speculum et cum ornamentis arculam actutum, Scapha,
|
|
|
ornata
ut sim, quom huc adveniat Philolaches voluptas mea.
|
|
|
Sc.
|
|
250
|
Mulier
quae se suamque aetatem spernit, speculo ei usus est:
|
|
|
quid
opust speculo tibi, quae tute speculo speculum es maxumum?
|
|
95
|
Philol.
|
|
|
Ob
istuc verbum, ne nequiquam, Scapha, tam lepide dixeris,
|
|
|
dabo
aliquid hodie peculi tibi, Philematium mea.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Suo
quique loco (viden?) capillus satis compositust commode.
|
|
|
Sc.
|
|
255
|
Vbi
tu commoda es, capillum commodum esse credito.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Vah,
quid illa pote peius quicquam muliere memorarier?
|
|
100
|
nunc
adsentatrix scelesta est, dudum adversatrix erat.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Cedo
cerussam. Sc. Quid cerussa opust
nam? Philem. Qui malas oblinam.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Vna
opera ebur atramento candefacere postules.
|
|
|
Philol.
|
|
260
|
Lepide
dictum de atramento atque ebore. euge, plaudo Scaphae.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Tum
tu igitur cedo purpurissum. Sc. Non do.
scita es tu quidem.
|
|
105
|
nova
pictura interpolare vis opus lepidissimum?
|
|
|
non
istanc aetatem oportet pigmentum ullum attingere,
|
|
|
neque
cerussam neque melinum, neque aliam ullam offuciam.
|
|
|
Philem.
|
|
265
|
Cape
igitur speculum. Philol. Ei mihi misero,
savium speculo dedit.
|
|
|
nimis
velim lapidem, qui ego illi speculo diminuam caput.
|
|
110
|
Sc.
|
|
|
Linteum
cape atque exterge tibi manus. Philem. Quid
ita, obsecro?
|
|
|
Sc.
|
|
|
Vt
speculum tenuisti, metuo ne olant argentum manus:
|
|
|
ne
usquam argentum te accepisse suspicetur Philolaches.
|
|
|
Philol.
|
|
270
|
Non
videor vidisse lenam callidiorem ullam alteras.
|
|
|
ut
lepide atque astute in mentem venit de speculo malae.
|
|
115
|
Philem.
|
|
|
Etiamne
unguentis unguendam censes? Sc. Minime
feceris.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Quapropter? Sc. Quia
ecastor mulier recte olet, ubi nihil olet.
|
|
|
nam
istae veteres, quae se unguentis unctitant, interpoles,
|
|
275
|
vetulae,
edentulae, quae vitia corporis fuco occulunt,
|
|
|
ubi
sese sudor cum unguentis consociavit, ilico
|
|
120
|
itidem
olent, quasi cum una multa iura confudit cocus.
|
|
|
quid
olant nescias, nisi id unum, ni male olere intellegas.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Vt
perdocte cuncta callet. nihil hac docta doctius.
|
|
280
|
verum
illud esse maxima adeo pars vestrorum intellegit,
|
|
|
quibus
anus domi sunt uxores, quae vos dote meruerunt.
|
|
125
|
Philem.
|
|
|
Agedum
contempla aurum et pallam, satin haec <me> deceat, Scapha.
|
|
|
Sc.
|
|
|
Non
me istuc curare oportet. Philem. Quem
obsecro igitur? Sc. Eloquar:
|
|
285
|
Philolachem,
is ne quid emat, nisi quod sibi placere censeat.
|
|
|
[nam
amator meretricis mores sibi emit auro et purpura.]
|
|
|
quid
opust, quod suom esse nolit, ei ultro ostentarier?
|
|
130
|
[purpura
aetati occultandaest, aurum turpi mulieri.]
|
|
|
pulchra
mulier nuda erit quam purpurata pulchrior:
|
|
290
|
[poste
nequiquam exornata est bene, si morata est male.
|
|
|
pulchrum
ornatum turpes mores peius caeno conlinunt.]
|
|
|
nam
si pulchra est, nimis ornata est. Philol. Nimis
diu abstineo manum.
|
|
135
|
quid
hic vos agitis? Philem. Tibi me exorno ut
placeam. Philol. Ornata es satis.
|
|
|
abi
tu hinc intro atque ornamenta haec aufer. sed, voluptas mea,
|
|
295
|
mea
Philematium, potare tecum conlibitum est mihi.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Et
edepol mihi tecum, nam quod tibi libet idem mihi libet,
|
|
|
mea
voluptas. Philol. Em istuc verbum vile est
viginti minis.
|
|
140
|
Philem.
|
|
|
Cedo,
amabo, decem: bene emptum tibi dare hoc verbum volo.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Etiam
nunc decem minae apud te sunt; vel rationem puta.
|
|
300
|
triginta
minas pro capite tuo dedi. Philem. Cur
exprobras?
|
|
|
Philol.
|
|
|
Egone
id exprobrem, qui mihimet cupio id opprobrarier?
|
|
|
nec
quicquam argenti locavi iam diu usquam aeque bene.
|
|
145
|
Philem.
|
|
|
Certe
ego, quod te amo, operam nusquam melius potui ponere.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Bene
igitur ratio accepti atque expensi inter nos convenit:
|
|
305
|
tu
me amas, ego te amo; merito id fieri uterque existimat.
|
|
|
haec
qui gaudent, gaudeant perpetuo suo semper bono;
|
|
|
qui
invident, ne umquam eorum quisquam invideat prosus commodis.
|
|
150
|
Philem.
|
|
|
Age
accumbe igitur. cedo aquam manibus, puere, appone hic mensulam.
|
|
|
vide,
tali ubi sint. vin unguenta? Philol. Quid
opust? cum stacta accubo.
|
|
310
|
sed
estne hic meus sodalis, qui huc incedit cum amica sua?
|
|
|
is
est, Callidamates cum amica incedit. euge, oculus meus,
|
|
|
conveniunt
manuplares eccos: praedam participes petunt.
|
|
Atto 1
Scena 4
|
Callidamates
|
|
|
Adversum
veniri mihi ad Philolachetem
|
|
|
volo
temperi. audi, em tibi imperatum est.
|
|
315
|
nam
illi ubi fui, inde effugi foras,
|
|
|
ita
me ibi male convivi sermonisque taesumst.
|
|
5
|
nunc
comissatum ibo ad Philolachetem,
|
|
|
ubi
nos hilari ingenio et lepide accipient.
|
|
|
ecquid
tibi videor mammamadere?
|
|
|
Delphivm
|
|
320
|
Semper
istoc modo.
|
|
|
moratu's
tu te. <ire huc> debebas.
|
|
10
|
Call.
|
|
|
Visne
ego te ac tu me amplectare?
|
|
|
Del.
|
|
|
Si
tibi cordi est facere, licet. Call. Lepida
es.
|
|
|
duc
me amabo. Del. Cave ne cadas, asta.
|
|
|
Call.
|
|
325
|
O--o--ocellus
meus, tuos sum alumnus, mel meum.
|
|
|
Del.
|
|
|
Cave
modo, ne prius in via accumbas,
|
|
15
|
quam
illi, ubi lectus est stratus, concumbimus.
|
|
|
Call.
|
|
|
Sine,
sine cadere me. Del. Sino, sed hoc, quod mi
in manu est:
|
|
|
si
cades, non cades quin cadam tecum.
|
|
|
Call.
|
|
330
|
Iacentis
tollet postea nos ambos aliquis.
|
|
|
Del.
|
|
|
Madet
homo. Call. Tun me ais mammamadere?
|
|
20
|
Del.
|
|
|
Cedo
manum, nolo equidem te adfligi.
|
|
|
Call.
|
|
|
Em
tene. Del. Age, i simul. Call. Quo
ego eam? Del. An <ne>scis?
|
|
|
Call.
|
|
|
Scio,
in mentem venit modo:
|
|
335
|
nempe
domum eo comissatum.
|
|
|
Del.
|
|
335a
|
Immo,
istuc quidem. Call. Iam memini.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Num
non vis me obviam his ire, anime mi?
|
|
25
|
illi
ego ex omnibus optume volo.
|
|
|
iam
revertar. Philem. Diu est iam id mihi.
|
|
|
Call.
|
|
|
Ecquis
hic est? Philol. Adest. Call. Eu,
Philolaches,
|
|
340
|
salve,
amicissime mi omnium hominum.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Di
te ament. accuba, Callidamates.
|
|
30
|
unde
agis te? Call. Vnde homo ebrius probe.
|
|
|
Philem.
|
|
|
Quin
amabo accubas, Delphium mea?
|
|
|
da
illi quod bibat. Call. Dormiam ego iam.
|
|
|
Philol.
|
|
345
|
Num
mirum aut novom quippiam facit?
|
|
|
Del.
|
|
|
Quid
ego hoc faciam postea? Philem. Mea, sic
sine eumpse.
|
|
35
|
age
tu interim da ab Delphio cito cantharum circum.
|
|
Atto 2
Scena 1
|
Tranio
|
|
|
Iuppiter
supremus summis opibus atque industriis
|
|
|
me
periisse et Philolachetem cupit erilem filium.
|
|
350
|
occidit
Spes nostra, nusquam stabulum est Confidentiae,
|
|
|
nec
Salus nobis saluti iam esse, si cupiat, potest:
|
|
5
|
ita
mali, maeroris montem maximum ad portum modo
|
|
|
conspicatus
sum: erus advenit peregre, periit Tranio.
|
|
|
ecquis
homo est, qui facere argenti cupiat aliquantum lucri,
|
|
355
|
qui
hodie sese excruciari meam vicem possit pati?
|
|
|
ubi
sunt isti plagipatidae, ferritribaces viri,
|
|
10
|
vel
isti qui hosticas trium nummum causa subeunt sub falas,
|
|
|
ubi
quinis aut denis hastis corpus transfigi solet?
|
|
|
ego
dabo ei talentum, primus qui in crucem excucurrerit;
|
|
360
|
sed
ea lege, ut offigantur bis pedes, bis bracchia.
|
|
|
ubi
id erit factum, a me argentum petito praesentarium.
|
|
15
|
sed
ego--sumne infelix, qui non curro curriculo domum?
|
|
|
Philol.
|
|
|
<Adest>
adest opsonium. eccum Tranio a portu redit.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Philolaches. Philol. Quid
est? Tr. <Et> ego et
tu-- Philol. Quid et ego et
tu? Tr. Periimus.
|
|
|
Philol.
|
|
365
|
Quid
ita? Tr. Pater adest. Philol. Quid
ego ex te audio? Tr. Absumpti sumus.
|
|
|
pater
inquam tuos venit. Philol. Vbi is est,
obsecro? Tr. * adest.
|
|
20
|
Philol.
|
|
|
Quis
id ait? quis vidit? Tr. Egomet inquam
vidi. Philol. Vae mihi.
|
|
|
quid
ego ago? Tr. Nam quid tu, malum, me rogitas
quid agas? accubas.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Tutin
vidisti? Tr. Egomet,
inquam. Philol. Certe? Tr. <Certe>
inquam. Philol. Occidi,
|
|
370
|
si
tu vera memoras. Tr. Quid mihi sit boni, si
mentiar?
|
|
|
Philol.
|
|
|
Quid
ego nunc faciam? Tr. Iube haec hinc omnia
amolirier.
|
|
25
|
quis
istic dormit? Philol. Callidamates. Tr. Suscita
istum, Delphium.
|
|
|
Del.
|
|
|
Callidamates,
Callidamates, vigila. Call. Vigilo, cedo
[ut] bibam.
|
|
|
Del.
|
|
|
Vigila.
pater advenit peregre Philolachis. Call. Valeat
pater.
|
|
|
Philol.
|
|
375
|
Valet
ille quidem, atque <ego> disperii. Call. Bis
periisti? qui potest?
|
|
|
Philol.
|
|
|
Quaeso
edepol, exsurge; pater advenit. Call. Tuos
venit pater?
|
|
30
|
iube
abire rursum. quid illi reditio etiam huc fuit?
|
|
|
Philol.
|
|
|
Quid
ego agam? pater iam hic me offendet miserum adveniens ebrium,
|
|
|
aedis
plenas convivarum et mulierum. miserum est opus,
|
|
380
|
igitur
demum fodere puteum, ubi sitis fauces tenet;
|
|
|
sicut
ego adventu patris nunc quaero quid faciam miser.
|
|
35
|
Tr.
|
|
|
Ecce
autem <iterum> hic deposivit caput et dormit. suscita.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Etiam
vigilas? pater, inquam, aderit iam hic meus. Call. Ain
tu, pater?
|
|
|
cedo
soleas mihi, ut arma capiam. iam pol ego occidam patrem.
|
|
|
Philol.
|
|
385
|
Perdis
rem. Del. Tace, amabo. Tr. Abripite
hunc intro actutum inter manus.
|
|
|
Call.
|
|
|
Iam
hercle ego vos pro matula habebo, nisi mihi matulam datis.
|
|
40
|
Philol.
|
|
|
Perii. Tr. Habe
bonum animum: ego istum lepide medicabo metum.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Nullus
sum. Tr. Taceas: ego qui istaec sedem
meditabor tibi.
|
|
|
satin
habes, si ego advenientem ita patrem faciam tuom,
|
|
390
|
non
modo ne intro eat, verum etiam ut fugiat longe ab aedibus?
|
|
|
vos
modo hinc abite intro atque haec hinc propere amolimini.
|
|
45
|
Philol.
|
|
|
Vbi
ego ero? Tr. Vbi maxime esse vis: cum hac,
cum istac eris.
|
|
|
Del.
|
|
|
Quid
si igitur abeamus hinc nos? Tr. Non hoc
longe, Delphium.
|
|
|
nam
intus potate hau tantillo hac quidem causa minus.
|
|
|
Philol.
|
|
395
|
Ei
mihi, quam istaec blanda dicta quo evenant madeo metu.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Potin
animo ut sis quieto et facias quod iubeo? Philol. Potest.
|
|
50
|
Tr.
|
|
|
Omnium
primum, Philematium, intro abi, et tu, Delphium.
|
|
|
Del.
|
|
|
Morigerae
tibi erimus ambae.-- Tr. Ita ille faxit
Iuppiter.
|
|
|
animum
advorte nunciam tu quae volo accurarier.
|
|
400
|
omnium
primumdum aedes iam face occlusae sient;
|
|
|
intus
cave muttire quemquam siveris. Philol. Curabitur.
|
|
55
|
Tr.
|
|
|
Tamquam
si intus natus nemo in aedibus habitet. Philol. Licet.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Neu
quisquam responset, quando hasce aedis pultabit senex.
|
|
|
Philol.
|
|
|
Numquid
aliud? Tr. Clavem mi harunc aedium
Laconicam
|
|
405
|
iam
iube efferri intus: hasce ego aedis occludam hinc foris.
|
|
|
Philol.
|
|
|
In
tuam custodelam meque et meas spes trado, Tranio.--
|
|
60
|
Tr.
|
|
|
Pluma
haud interest, patronus an cliens probior siet.
|
|
|
Homini,
cui nulla in pectore est audacia,
|
|
410
|
[nam
cuivis homini, vel optumo vel pessumo]
|
|
|
quamvis
desubito facile est facere nequiter:
|
|
|
verum
id videndum est, id viri docti est opus,
|
|
65
|
quae
designata sint et facta nequiter,
|
|
|
tranquille
cuncta et ut proveniant sine malo,
|
|
415
|
ne
quid potiatur, quam ob rem pigeat vivere.
|
|
|
sicut
ego efficiam, quae facta hic turbavimus,
|
|
|
profecto
ut liqueant omnia et tranquilla sint
|
|
70
|
neque
quicquam nobis pariant ex se incommodi.
|
|
|
sed
quid tu egredere, Sphaerio? Pver Iamiam *
|
|
71a 419a
|
*
* Tr. Optime.
|
|
420
|
praeceptis
paruisti. Pver. Iussit maximo
|
|
|
opere
orare, ut patrem aliquo absterreres modo,
|
|
|
ne
intro iret ad se. Tr. Quin etiam illi hoc
dicito,
|
|
75
|
facturum
<me>, ut ne etiam aspicere aedis audeat,
|
|
|
capite
obvoluto ut fugiat cum summo metu.
|
|
425
|
clavem
cedo atque abi intro atque occlude ostium,
|
|
|
et
ego hinc occludam.--iube venire nunciam.
|
|
|
ludos
ego hodie vivo praesenti hic seni
|
|
80
|
faciam,
quod credo mortuo numquam fore.
|
|
|
concedam
a foribus huc, hinc speculabor procul,
|
|
430
|
unde
advenienti sarcinam imponam seni.
|
|
Atto 2
Scena 2
|
Theopropides
|
|
|
Habeo,
Neptune, gratiam magnam tibi,
|
|
|
quom
med amisisti abs te vix vivom domum.
|
|
|
verum
si posthac me pedem latum modo
|
|
|
scies
imposisse in undam, hau causast, ilico
|
|
5 435
|
quod
nunc voluisti facere quin facias mihi.
|
|
|
apage,
apage te a me nunciam post hunc diem:
|
|
|
quod
crediturus tibi fui, omne credidi.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Edepol,
Neptune, peccavisti largiter,
|
|
|
qui
occasionem hanc amisisti tam bonam.
|
|
10
|
Th.
|
|
440
|
Triennio
post Aegypto advenio domum;
|
|
|
credo
exspectatus veniam familiaribus.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Nimio
edepol ille potuit exspectatior
|
|
|
venire,
qui te nuntiaret mortuom.
|
|
|
Th.
|
|
|
Sed
quid hoc? occlusa ianua est interdius.
|
|
15 445
|
pultabo.
heus, ecquis intust? aperitin fores?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Quis
homo est, qui nostras aedes accessit prope?
|
|
|
Th.
|
|
|
Meus
servos hic quidem est Tranio. Tr. O
Theopropides,
|
|
|
ere,
salve, salvom te advenisse gaudeo.
|
|
|
usquin
valuisti? Th. Vsque ut vides. Tr. Factum
optime.
|
|
20
|
Th.
|
|
450
|
Quid
vos? insanin estis? Tr. Quidum? Th. Sic,
quia
|
|
|
foris
ambulatis, natus nemo in aedibus
|
|
|
servat,
neque qui recludat neque quis respondeat.
|
|
|
pultando
[pedibus] paene confregi hasce ambas <foris>.
|
|
|
Tr.
|
|
455
|
Eho an
tu tetigisti has aedis? Th. Cur non
tangerem?
|
|
25
|
quin
pultando, inquam, paene confregi foris.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Tetigistin? Th. Tetigi,
inquam, et pultavi. Tr. Vah. Th. Quid
est?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Male
hercle factum. Th. Quid est
negoti? Tr. Non potest
|
|
|
dici,
quam indignum facinus fecisti et malum.
|
|
|
Th.
|
|
460
|
Quid
iam? Tr. Fuge, obsecro, atque abscede ab
aedibus.
|
|
30
|
fuge
huc, fuge ad me propius. tetigistin foris?
|
|
|
Th.
|
|
|
Quo
modo pultare potui, si non tangerem?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Occidisti
hercle-- Th. Quem mortalem? Tr. Omnis
tuos.
|
|
|
Th.
|
|
|
Di te
deaeque omnes faxint cum istoc omine--
|
|
|
Tr.
|
|
465
|
Metuo,
te atque istos expiare ut possies.
|
|
35
|
Th.
|
|
|
Quam ob
rem? aut quam subito rem mihi adportas novam?
|
|
35a 466a
|
* * *
|
|
|
Tr.
|
|
|
Et
heus, iube illos illinc ambo abscedere.
|
|
|
Th.
|
|
|
Apscedite. Tr. Aedes
ne attigatis. tangite
|
|
|
vos
quoque terram. Th. Obsecro hercle, quin
eloquere *
|
|
38a 469a
|
* * *
|
|
|
Tr.
|
|
470
|
Quia
septem menses sunt, quom in hasce aedis pedem
|
|
40
|
nemo
intro tetulit, semel ut emigravimus.
|
|
|
Th.
|
|
|
Eloquere,
quid ita? Tr. Circumspicedum, numquis est,
|
|
|
sermonem
nostrum qui aucupet? Th. Tutum probest.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Circumspice
etiam. Th. Nemo est. loquere nunciam.
|
|
|
Tr.
|
|
475
|
Capitale
scelus est. Th. Quid est? non <satis>
intellego.
|
|
45
|
Tr.
|
|
|
Scelus,
inquam, factum est iam diu, antiquom et vetus.
|
|
|
Th.
|
|
|
Antiquom? Tr. Id
adeo nos nunc factum invenimus.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quid
istuc est sceleris? aut quis id fecit? cedo.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Hospes
necavit hospitem captum manu;
|
|
480
|
iste,
ut ego opinor, qui has tibi aedis vendidit.
|
|
50
|
Th.
|
|
|
Necavit? Tr. Aurumque
ei ademit hospiti
|
|
|
eumque
hic defodit hospitem ibidem in aedibus.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quapropter
id vos factum suspicamini?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Ego
dicam, ausculta. ut foris cenaverat
|
|
485
|
tuos
gnatus, postquam rediit a cena domum,
|
|
55
|
abimus
omnes cubitum; condormivimus:
|
|
|
lucernam
forte oblitus fueram exstinguere;
|
|
|
atque
ille exclamat derepente maximum.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quis
homo? an gnatus meus? Tr. St, tace,
ausculta modo.
|
|
490
|
ait
venisse illum in somnis ad se mortuom.
|
|
60
|
Th.
|
|
|
Nempe
ergo in somnis? Tr. Ita. sed ausculta modo.
|
|
|
ait
illum hoc pacto sibi dixisse mortuom.
|
|
|
Th.
|
|
|
In
somnis? Tr. Mirum quin vigilanti diceret,
|
|
|
qui
abhinc sexaginta annos occisus foret.
|
|
495
|
interdum
inepte stultus es, <Theopropides>.
|
|
65
|
Th.
|
|
|
Taceo. Tr. Sed
ecce quae illi in *
|
|
|
'ego
transmarinus hospes sum Diapontius.
|
|
|
hic
habito, haec mihi dedita est habitatio.
|
|
|
nam me
Acheruntem recipere Orcus noluit,
|
|
500
|
quia
praemature vita careo. per fidem
|
|
70
|
deceptus
sum: hospes [hic] me necavit isque me
|
|
|
defodit
insepultum clam [ibidem] in hisce aedibus,
|
|
|
scelestus,
auri causa. nunc tu hinc emigra.
|
|
|
scelestae
hae sunt aedes, impia est habitatio'.
|
|
505
|
quae
hic monstra fiunt, anno vix possum eloqui.
|
|
75
|
Th.
|
|
|
St, st.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Quid,
obsecro hercle, factum est? Th. Concrepuit
foris.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Hicin
percussit! Th. Guttam haud habeo sanguinis,
|
|
|
vivom
me accersunt Acheruntem mortui.
|
|
|
Tr.
|
|
510
|
Perii,
illisce hodie hanc conturbabunt fabulam.
|
|
80
|
nimis
quam formido, ne manifesto hic me opprimat.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quid
tute tecum loquere? Tr. Abscede ab ianua.
|
|
|
fuge,
obsecro hercle. Th. Quo fugiam? etiam tu
fuge.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Nihil
ego formido, pax mihi est cum mortuis.
|
|
|
Intvs.
|
|
515
|
Heus,
Tranio. Tr. Non me appellabis, si sapis.
|
|
85
|
nihil
ego commerui, neque istas percussi fores.
|
|
|
Intvs.
|
|
|
Quaeso--< Tr. Cave
verbum faxis. Th. Dic> quid segreges
|
|
|
<sermonem. Tr. Apage
hinc te. Th. Quae r>es te agitat,
Tranio?
|
|
|
quicum
istaec loquere? Tr. An quaeso tu
appellaveras?
|
|
520
|
ita me
di amabunt, mortuom illum credidi
|
|
90
|
expostulare
quia percussisses fores.
|
|
|
sed tu,
etiamne astas nec quae dico optemperas?
|
|
|
Th.
|
|
|
Quid
faciam? Tr. Cave respexis, fuge, [atque]
operi caput.
|
|
|
Th.
|
|
|
Cur non
fugis tu? Tr. Pax mihi est cum mortuis.
|
|
|
Th.
|
|
525
|
Scio.
quid modo igitur? cur tanto opere extimueras?
|
|
95
|
Tr.
|
|
|
Nil me
curassis, inquam, ego mihi providero:
|
|
|
tu, ut
occepisti, tantum quantum quis fuge,
|
|
|
atque
Herculem invoca. Th. Hercules, ted
invoco.--
|
|
|
Tr.
|
|
|
Et
ego--tibi hodie ut det, senex, magnum malum.
|
|
530
|
pro di
immortales, obsecro vestram fidem,
|
|
100
|
quid
ego hodie negoti confeci mali.
|
|
Atto 3
Scena 1
|
Danista
|
|
|
Scelestiorem
ego annum argento faenori
|
|
|
numquam
ullum vidi quam hic mihi annus optigit.
|
|
|
a
mani ad noctem usque in foro dego diem,
|
|
535
|
locare
argenti nemini nummum queo.
|
|
5
|
Tr.
|
|
|
Nunc
pol ego perii plane in perpetuom modum.
|
|
|
danista
adest, qui dedit <argentum faenore>,
|
|
|
qui
amica est empta quoque <opus in sumptus fuit>.
|
|
|
manifesta
res est, nisi quid occurro prius,
|
|
540
|
ne
hoc senex resciscat. ibo huic obviam.
|
|
10
|
sed
quidnam hic sese tam cito recipit domum?
|
|
|
metuo
ne de hac re quippiam indaudiverit.
|
|
|
accedam
atque adpellabo. ei quam timeo miser.
|
|
|
nihil
est miserius quam animus hominis conscius,
|
|
545
|
sicut
me habet. verum utut res sese habet,
|
|
15
|
pergam
turbare porro: ita haec res postulat.
|
|
|
unde
is? Theopropides Conveni illum unde hasce
aedis emeram.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Numquid
dixisti de illo quod dixi tibi?
|
|
|
Th.
|
|
|
Dixi
hercle vero omnia. Tr. Ei misero mihi,
|
|
550
|
metuo
ne techinae meae perpetuo perierint.
|
|
20
|
Th.
|
|
|
Quid
tute tecum? Tr. Nihil enim. sed dic mihi,
|
|
|
dixtine
quaeso? Th. Dixi, inquam, ordine omnia.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Etiam
fatetur de hospite? Th. Immo pernegat.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Negat
<scelestus? Th. Negitat
in>quam. Tr. Cogita:
|
|
555
|
<non
confitetur? Th. > Dicam si confessus
sit.
|
|
25
|
quid
nunc faciundum censes? Tr. Egon quid
censeam?
|
|
|
cape,
obsecro hercle, cum eo una iudicem
|
|
|
(sed
eum videto ut capias, qui credat mihi):
|
|
|
tam
facile vinces quam pirum volpes comest.
|
|
|
Dan.
|
|
560
|
Sed
Philolachetis servom eccum Tranium,
|
|
30
|
qui
mihi neque faenus neque sortem argenti danunt.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quo
te agis? Tr. Nec quoquam abeo. ne ego sum
miser,
|
|
|
scelestus,
natus dis inimicis omnibus.
|
|
|
iam
illo praesente adibit. ne ego homo sum miser,
|
|
565
|
ita
et hinc et illinc mi exhibent negotium.
|
|
35
|
sed
occupabo adire. Dan. Hic ad me it, salvos
sum,
|
|
|
spes
est de argento. Tr. Hilarus est: frustra
est homo.
|
|
|
salvere
iubeo te, Misargyrides, bene.
|
|
|
Dan.
|
|
|
Salve
et tu. quid de argentost? Tr. Abi sis,
belua.
|
|
570
|
continuo
adveniens pilum iniecisti mihi.
|
|
40
|
Dan.
|
|
|
Hic
homo est inanis. Tr. Hic homo est certe
hariolus.
|
|
|
Dan.
|
|
|
Quin
tu istas mittis tricas? Tr. Quin quid vis
cedo.
|
|
|
Dan.
|
|
|
Vbi
Philolaches est? Tr. Numquam potuisti mihi
|
|
|
magis
opportunus adven<ire quam> advenis.
|
|
|
Dan.
|
|
575
|
Quid
est? Tr. Concede huc. < Dan. Quin
mihi faenus red>ditur?
|
|
45
|
Tr.
|
|
|
Scio
te bona esse voce, ne clama nimis.
|
|
|
Dan.
|
|
|
Ego
hercle vero clamo. Tr. Ah, gere morem mihi.
|
|
|
Dan.
|
|
|
Quid
tibi ego morem vis geram? Tr. Abi quaeso
hinc domum.
|
|
|
Dan.
|
|
|
Abeam? Tr. Redito
huc circiter meridie.
|
|
|
Dan.
|
|
580
|
Reddeturne
igitur faenus? Tr. Reddeturne. abi.
|
|
50
|
Dan.
|
|
|
Quid
ego huc recursem aut operam sumam aut conteram?
|
|
|
quid
si hic manebo potius ad meridie?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Immo
abi domum, verum hercle dico, abi modo.
|
|
|
*
* *
|
|
|
Dan.
|
|
585
|
Quin
vos mihi faenus date. quid hic nugamini?
|
|
55
|
Tr.
|
|
|
Eu
hercle, ne tu--abi modo, ausculta mihi.
|
|
|
Dan.
|
|
|
Iam
hercle ego illum nominabo. * * Tr. Euge
strenue.
|
|
|
beatus
vero es nunc, quom clamas. Dan. Meum peto.
|
|
|
multos
me hoc pacto iam dies frustramini.
|
|
590
|
molestus
si sum, reddite argentum: abiero.
|
|
60
|
responsiones
omnes hoc verbo eripis.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Sortem
accipe. Dan. Immo faenus, id primum volo.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Quid
ais tu, omnium hominum taeterrime?
|
|
|
venisti
huc te extentatum? agas quod in manu est.
|
|
595
|
non
dat, non debet. Dan. Non debet? Tr. Ne
frit quidem
|
|
65
|
ferre
hinc potes. an metuis ne quo abeat foras
|
|
|
urbe
exulatum faenoris causa tui,
|
|
|
quoi
sortem accipere iam licet? Dan. Quin non
peto
|
|
600
|
sortem:
illuc primum, faenus, reddundum est mihi.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Molestus
ne sis. nemo dat, age quid lubet.
|
|
70
|
tu
solus, credo, faenore argentum datas.
|
|
|
Dan.
|
|
|
Cedo
faenus, redde faenus, faenus reddite.
|
|
|
daturin
estis faenus actutum mihi?
|
|
605
|
datur
faenus mihi? Tr. Faenus illic, faenus hic.
|
|
|
nescit
quidem nisi faenus fabularier.
|
|
75
|
ultro
te. neque ego taetriorem beluam
|
|
|
vidisse
me umquam quemquam quam te censeo.
|
|
|
Dan.
|
|
|
Non
edepol tu nunc me istis verbis territas.
|
|
|
Th.
|
|
609a
|
*
calidum hoc est: etsi procul abest, urit male. *
|
|
610
|
quod
illuc est faenus, opsecro, quod illic petit?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Pater
eccum advenit peregre non multo prius
|
|
80
|
illius,
is tibi et faenus et sortem dabit,
|
|
|
ne
inconciliare quid nos porro postules.
|
|
|
vide
num moratur. Dan. Quin feram, si quid
datur.
|
|
|
Th.
|
|
615
|
Quid
ais tu? Tr. Quid vis? Th. Quis
illic est? quid illic petit?
|
|
|
quid
Philolachetem gnatum compellat <meum>
|
|
85
|
sic
et praesenti tibi facit convicium?
|
|
|
quid
illi debetur? Tr. Obsecro hercle, <illud>
iube
|
|
|
obi<ci
illi> argentum ob os impurae beluae.
|
|
|
Th.
|
|
620
|
Iubeam--? Tr. Iuben
homini argento os verberarier?
|
|
|
Dan.
|
|
|
Perfacile
ego ictus perpetior argenteos.
|
|
90
|
Tr.
|
|
625
|
Audin?
videturne, obsecro hercle, idoneus,
|
|
|
danista
qui sit, genus quod improbissimum est.
|
|
|
Th.
|
|
|
Non
ego istuc curo qui sit <quid sit> unde sit:
|
|
|
id
volo mihi dici, id me scire expeto,
|
|
|
quod
illud argentum est? Tr. Est--huic debet
Philolaches
|
|
95
|
paulum. Th. Quantillum? Tr. Quasi--quadraginta
minas;
|
|
|
ne
sane id multum censeas. Th. Paulum id
quidem est.
|
|
|
adeo
etiam argenti faenus creditum audio.
|
|
|
Tr.
|
|
630
|
Quattuor
quadraginta illi debentur minae,
|
|
|
et
sors et faenus. Dan. Tantumst, nihilo plus
peto.
|
|
100
|
Tr.
|
|
|
Velim
quidem hercle ut uno nummo plus petas.
|
|
|
dic
te daturum, ut abeat. Th. Egon dicam dare?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Dic. Th. Egone? Tr. Tu
ipsus. dic modo, ausculta mihi.
|
|
635
|
promitte,
age inquam: ego iubeo. Th. Responde mihi:
|
|
|
quid
eo est argento factum? Tr. Salvom
est. Th. Solvite
|
|
105
|
vosmet
igitur, si salvomst. Tr. Aedis filius
|
|
|
tuos
emit. Th. Aedis? Tr. Aedis. Th. Euge,
Philolaches
|
|
|
patrissat:
iam homo in mercatura vortitur.
|
|
640
|
ain
tu, aedis? Tr. Aedis inquam. sed scin
quoius modi?
|
|
|
Th.
|
|
|
Qui
scire possum? Tr. Vah. Th. Quid
est? Tr. Ne me roga.
|
|
110
|
Th.
|
|
|
Nam
quid ita? Tr. Speculo claras, candorem
merum.
|
|
|
Th.
|
|
|
Bene
hercle factum. quid, eas quanti destinat?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Talentis
magnis totidem quot ego et tu sumus.
|
|
645
|
sed
arraboni has dedit quadraginta minas;
|
|
|
hinc
sumpsit quas ei dedimus. satin intellegis?
|
|
115
|
nam
postquam haec aedes ita erant, ut dixi tibi,
|
|
|
continuo
est alias aedis mercatus sibi.
|
|
|
Th.
|
|
|
Bene
hercle factum. Dan. Heus, iam adpetit
meridie.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Absolve
hunc quaeso, vomitu ne hic nos enecet.
|
|
|
Th.
|
|
|
Adulescens,
mecum rem habe. Dan. Nempe aps te petam?
|
|
120
|
Th.
|
|
|
Petito
cras. Dan. Abeo: sat habeo, si cras fero.--
|
|
|
Tr.
|
|
655
|
Malum
quod isti di deaeque omnes duint,
|
|
|
ita
mea consilia perturbat paenissime.
|
|
|
nullum
edepol hodie genus est hominum taetrius
|
|
|
nec
minus bono cum iure, quam danisticum.
|
|
125
|
Th.
|
|
|
Qua
in regione istas aedis emit filius?
|
|
|
Tr.
|
|
660
|
Ecce
autem perii. Th. Dicisne hoc quod te rogo?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Dicam.
sed nomen domini quaero quid siet.
|
|
|
Th.
|
|
|
Age
comminiscere ergo. Tr. Quid ego nunc agam,
|
|
|
nisi
ut in vicinum hunc proximum *,
|
|
130
|
eas
emisse aedis huius dicam filium?
|
|
665
|
calidum
hercle esse audivi optimum mendacium.
|
|
|
quidquid
dei dicunt, id decretumst dicere.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quid
igitur? iam commentu's? Tr. Di istum
perduint--
|
|
|
(immo
istunc potius) de vicino hoc proximo
|
|
135 670
|
tuos
emit aedis filius. Th. Bonan fide?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Siquidem
tu argentum reddituru's, tum bona,
|
|
|
si
redditurus non es, non emit bona.
|
|
|
non
in loco emit perbono? Th. Immo in optumo.
|
|
|
cupio
hercle inspicere hasce aedis. pultadum fores
|
|
140 675
|
atque
evoca aliquem intus ad te, Tranio.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Ecce
autem perii. nunc quid dicam nescio.
|
|
|
iterum
iam ad unum saxum me fluctus ferunt.
|
|
|
quid
nunc? non hercle quid nunc faciam reperio:
|
|
|
manufesto
teneor. Th. Evocadum aliquem ocius,
|
|
145 680
|
roga
circumducat. Tr. Heus tu, at hic sunt
mulieres:
|
|
|
videndumst
primum, utrum eae velintne an non velint.
|
|
|
Th.
|
|
|
Bonum
aequomque oras. i, percontare et roga.
|
|
|
ego
hic tantisper, dum exis, te opperiar foris.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Di
te deaeque omnes funditus perdant, senex,
|
|
150 685
|
ita
mea consilia undique oppugnas male.
|
|
|
euge,
optume eccum aedium dominus foras
|
|
|
Simo
progreditur intus. huc concessero,
|
|
|
dum
mihi senatum consili in cor convoco.
|
|
|
igitur
tum accedam hunc, quando quid agam invenero.
|
|
Atto 3
Scena 2
|
Simo
|
|
690
|
Melius
anno hoc mihi non fuit domi,
|
|
|
nec
quod una esca me iuverit magis.
|
|
|
prandium
uxor mihi perbonum dedit,
|
|
|
nunc
dormitum iubet me ire: minime.
|
|
5
|
non
mihi forte visum ilico fuit,
|
|
695
|
melius
quom prandium quam solet dedit:
|
|
|
voluit
in cubiculum abducere me anus.
|
|
|
non
bonust somnus de prandio. apage.
|
|
|
clanculum
ex aedibus me edidi foras.
|
|
10
|
tota
turget mihi uxor, scio, domi.
|
|
|
Tr.
|
|
700
|
Res
parata est mala in vesperum huic seni.
|
|
|
nam
et cenandum et cubandumst ei male.
|
|
|
Si.
|
|
|
Quom
magis cogito cum meo animo:
|
|
|
si
quis dotatam uxorem atque anum habet,
|
|
15
|
neminem
sollicitat sopor: ibi omnibus
|
|
705
|
ire
dormitum odio est veluti nunc mihi
|
|
|
exsequi
certa res est, ut abeam
|
|
|
potius
hinc ad forum quam domi cubem.
|
|
|
atque
pol nescio, ut moribus sient
|
|
20
|
vostrae:
haec sat scio quam me habeat male.
|
|
20a 709a
|
*
* *
|
|
710
|
peius
posthac fore quam fuit mihi.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Abitus
tuos tibi, senex, fecerit male:
|
|
|
nihil
erit, quod deorum ullum accusites;
|
|
|
te
ipse iure optimo merito incuses licet.
|
|
25
|
tempus
nunc est senem hunc adloqui mihi.
|
|
715
|
hoc
habet. repperi qui senem ducerem,
|
|
|
quo
dolo a me dolorem procul pellerem.
|
|
|
accedam.
di te ament plurimum, Simo.
|
|
|
Si.
|
|
|
Salvos
sis, Tranio. Tr. Vt vales? Si. Non
male.
|
|
30
|
quid
agis? Tr. Hominem optumum teneo. Si. Amice
facis,
|
|
720
|
quom
me laudas. Tr. Decet. Si. Certe.
quin m<utuomst>:
|
|
|
hercle
ted hau bonum teneo servom <manu>.
|
|
32a 721a
|
[ Theopr. Heia,
mastigia, ad me redi. Tr. Iam isti ero.]
|
|
|
Si.
|
|
|
]
quid nunc? quam mox? Tr. Quid
est? Si. Quod solet fieri hic
|
|
|
intus. Tr. Quid
id est? Si. Scis iam quid loquar. sic
decet.
|
|
35
|
*
* morem geras.
|
|
725
|
vita
quam sit brevis, * simul cogita.
|
|
|
Tr.
|
|
|
*
quid * ehem,
|
|
|
vix
tandem percepi super his rebus nostris te loqui.
|
|
|
Si.
|
|
|
musice
hercle agitis aetatem, ita ut vos decet,
|
|
40 730
|
vino
et victu probo, piscatu electili
|
|
|
vitam
colitis. Tr. Immo vita antehac erat:
|
|
|
nunc
nobis omnia haec exciderunt <simul>.
|
|
|
Si.
|
|
|
Quidum? Tr. Ita
oppido occidimus omnes, Simo.
|
|
|
Si.
|
|
|
Non
taces? prospere vobis cuncta usque adhuc
|
|
45 735
|
processerunt. Tr. Ita
ut dicis facta hau nego.
|
|
|
nos
profecto probe ut voluimus viximus.
|
|
|
sed,
Simo, ita nunc ventus navem <nostram> deseruit. Si. Quid
est?
|
|
|
quo
modo? Tr. Pessimo. Si. Quaene
subducta erat
|
|
|
tuto
in terra? Tr. Ei. Si. Quid
est? Tr. Me miserum, occidi.
|
|
50
|
Si.
|
|
740
|
Qui? Tr. Quia
venit navis, nostrae navi quae frangat ratem.
|
|
|
Si.
|
|
|
Vellem
ut tu velles, Tranio. sed quid est negoti? Tr. Eloquar.
|
|
|
erus
peregre venit. Si. Tunc <tibi> *
portenditur,
|
|
|
inde
ferriterium, postea <crux. Tr. Per tua
te g>enua obsecro,
|
|
745
|
ne
indicium ero facias meo. Si. E me, ne quid
metuas, nil sciet.
|
|
55
|
Tr.
|
|
|
Patrone,
salve. Si. Nil moror mi istius modi
clientis.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Nunc
hoc quod ad te noster me misit senex--
|
|
|
Si.
|
|
|
Hoc
mihi responde primum, quod ego te rogo:
|
|
|
iam
de istis rebus voster quid sensit senex?
|
|
|
Tr.
|
|
750
|
Nil
quicquam. Si. Numquid increpavit filium?
|
|
60
|
Tr.
|
|
|
Tam
liquidust quam liquida esse tempestas solet *
|
|
|
nunc
te hoc orare iussit opere maximo,
|
|
|
ut
sibi liceret inspicere hasce aedis tuas.
|
|
|
Si.
|
|
|
Non
sunt venales. Tr. Scio equidem istuc. sed
senex
|
|
755
|
gynaeceum
aedificare volt hic in suis
|
|
65
|
et
balineas et ambulacrum et porticum.
|
|
|
Si.
|
|
|
Quid
ergo somniavit? Tr. Ego dicam tibi.
|
|
|
dare
volt uxorem filio quantum potest,
|
|
|
ad
eam rem facere volt novom gynaeceum.
|
|
760
|
nam
sibi laudavisse hasce ait architectonem
|
|
70
|
nescio
quem exaedificatas insanum bene;
|
|
|
nunc
hinc exemplum capere volt, nisi tu nevis.
|
|
|
nam
ille eo maiore hinc opere ex te exemplum petit,
|
|
|
quia
isti umbram aestate tibi esse audivit perbonam
|
|
765
|
sub
sicco lumine usque perpetuom diem.
|
|
75
|
Si.
|
|
|
Immo
edepol vero, quom usquequaque umbra est, tamen
|
|
|
sol
semper hic est usque a mani ad vesperum:
|
|
|
quasi
flagitator astat usque ad ostium,
|
|
|
nec
mi umbra hic usquamst, nisi si in puteo quaepiamst.
|
|
|
Tr.
|
|
770
|
Quid,
Sarsinatis ecqua est, si Vmbram non habes?
|
|
80
|
Si.
|
|
|
Molestus
ne sis. haec sunt sicut praedico.
|
|
|
Tr.
|
|
|
At
tamen inspicere volt. Si. Inspiciat, si
lubet;
|
|
|
si
quid erit quod illi placeat, de exemplo meo
|
|
|
ipse
aedificato. Tr. Eon, voco huc
hominem? Si. I, voca.
|
|
|
Tr.
|
|
775
|
Alexandrum
magnum atque Agathoclem aiunt maximas
|
|
85
|
duo
res gessisse: quid mihi fiet tertio,
|
|
|
qui
solus facio facinora immortalia?
|
|
|
vehit
hic clitellas, vehit hic autem alter senex.
|
|
|
novicium
mihi quaestum institui non malum:
|
|
780
|
nam
muliones mulos clitellarios
|
|
90
|
habent,
at ego habeo homines clitellarios.
|
|
|
magni
sunt oneris: quidquid imponas vehunt.
|
|
|
nunc
hunc hau scio an conloquar. congrediar.
|
|
|
heus
Theopropides. Th. Hem quis hic nominat me?
|
|
|
Tr.
|
|
785
|
Ero
servos multis modis fidus. Th. Vnde is?
|
|
95
|
Tr.
|
|
|
Quod
me miseras, adfero omne impetratum.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quid
illic, opsecro, tam diu destitisti?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Seni
non erat otium, id sum opperitus.
|
|
|
Th.
|
|
|
Antiquom
optines hoc tuom, tardus ut sis.
|
|
|
Tr.
|
|
790
|
Heus
tu, si voles verbum hoc cogitare,
|
|
100
|
simul
flare sorbereque haud factu facilest.
|
|
|
ego
hic esse et illic simitu hau potui.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quid
nunc? Tr. Vise, specta tuo usque arbitratu.
|
|
|
Th.
|
|
|
Age
<i>, duce me. Tr. Num
moror? Th. Supsequor te.
|
|
|
Tr.
|
|
795
|
Senex
ipsus te ante ostium eccum opperitur.
|
|
105
|
sed
ut maestus est se hasce <aedis> vendidisse.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quid
tandem? Tr. Orat ut suadeam Philolacheti,
|
|
|
ut
istas remittat sibi. Th. Haud opinor.
|
|
|
sibi
quisque ruri metit. si male emptae
|
|
800
|
forent,
nobis istas redhibere haud liceret.
|
|
110
|
lucri
quidquid est, id domum trahere oportet.
|
|
|
misericordias
* hominem oportet.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Morare
hercle * facis. subsequere. Th. Fiat.
|
|
|
do
tibi ego operam. Tr. Senex illic est. em,
tibi adduxi hominem.
|
|
|
Si.
|
|
805
|
Salvom
te advenisse peregre gaudeo, Theopropides.
|
|
115
|
Th.
|
|
|
Dei
te ament. Si. Inspicere te aedis has velle
aiebat mihi.
|
|
|
Th.
|
|
|
Nisi
tibi est incommodum. Si. Immo commodum. i
intro atque inspice.
|
|
|
Th.
|
|
|
At
enim mulieres-- Si. Cave tu ullam flocci
faxis mulierem.
|
|
|
qua
libet perambula aedis oppido tamquam tuas.
|
|
|
Th.
|
|
810
|
Tamquam? Tr. Ah,
cave tu illi obiectes nunc in aegritudine,
|
|
120
|
te
has emisse. non tu vides hunc, voltu uti tristi est senex?
|
|
|
Th.
|
|
|
Video. Tr. Ergo
inridere ne videare et gestire admodum;
|
|
|
noli
facere mentionem te <has> emisse. Th. Intellego,
|
|
|
et
bene monitum duco, atque esse existumo humani ingeni.
|
|
815
|
quid
nunc? Si. Quin tu is intro, atque otiose
perspecta ut lubet.
|
|
125
|
Th.
|
|
|
Bene
benigneque arbitror te facere. Si. Factum
edepol volo.
|
|
125a 816a
|
[vin
qui perductet? Th. Apage istum perductorem,
non placet.
|
|
125b 816b
|
quidquid
est, errabo potius quam perductet quispiam.]
|
|
|
Tr.
|
|
|
Viden
vestibulum ante aedis hoc et ambulacrum cuius modi?
|
|
|
Th.
|
|
|
Luculentum
edepol profecto. Tr. Age specta postes
cuius modi,
|
|
|
quanta
firmitate facti et quanta crassitudine.
|
|
|
Th.
|
|
820
|
Non
videor vidisse postis pulchriores. Si. Pol
mihi
|
|
130
|
eo
pretio empti fuerant olim. Tr. Audin
'fuerant' dicere?
|
|
|
vix
videtur continere lacrimas. Th. Quanti
hosce emeras?
|
|
|
Si.
|
|
|
Tris
minas pro istis duobus praeter vecturam dedi.
|
|
|
Th.
|
|
|
Hercle
qui multo improbiores sunt quam a primo credidi.
|
|
|
Tr.
|
|
825
|
Quapropter? Th. Quia
edepol ambo ab infimo tarmes secat.
|
|
135
|
Tr.
|
|
|
Intempestivos
excisos credo, id eis vitium nocet.
|
|
|
atque
etiam nunc satis boni sunt, si sunt inducti pice;
|
|
|
non
enim haec pultiphagus opifex opera fecit barbarus.
|
|
|
viden
coagmenta in foribus? Th. Video. Tr. Specta,
quam arte dormiunt.
|
|
|
Th.
|
|
830
|
Dormiunt? Tr. Illud
quidem, ut conivent, volui dicere.
|
|
140
|
satin
habes? Th. Vt quidquid magis contemplo,
tanto magis placet.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Viden
pictum, ubi ludificat cornix una volturios duos?
|
|
|
Th.
|
|
|
Non
edepol video. Tr. At ego video. nam inter
volturios duos
|
|
|
cornix
astat, ea volturios duo vicissim vellicat.
|
|
835
|
quaeso
huc ad me specta, cornicem ut conspicere possies.
|
|
145
|
iam
vides? Th. Profecto nullam equidem illic
cornicem intuor.
|
|
|
Tr.
|
|
|
At
tu isto ad vos optuere, quoniam cornicem nequis
|
|
|
conspicari,
si volturios forte possis contui.
|
|
|
Th.
|
|
|
Omnino,
ut te absolvam, nullam pictam conspicio hic avem.
|
|
|
Tr.
|
|
840
|
Age,
iam mitto, ignosco: aetate non quis optuerier.
|
|
150
|
Th.
|
|
|
Haec,
quae possum, ea mihi profecto cuncta vehementer placent.
|
|
|
Si.
|
|
|
Latius
demum est operae pretium ivisse. Th. Recte
edepol mones.
|
|
|
Si.
|
|
|
Eho
istum, puere, circumduce hasce aedis et conclavia.
|
|
|
nam
egomet ductarem, nisi mi esset apud forum negotium.
|
|
|
Th.
|
|
845
|
Apage
istum a me perductorem, nil moror ductarier.
|
|
155
|
quidquid
est, errabo potius quam perductet quispiam.
|
|
|
Si.
|
|
|
Aedis
dico. Th. Ergo intro eo igitur sine
perductore. Si. Ilicet.
|
|
|
Th.
|
|
|
Ibo
intro igitur. Tr. Mane sis videam, ne
canis-- Th. Agedum vide.
|
|
|
Tr.
|
|
850
|
Est!
abi, canis. est! abin dierecta? abin hinc in malam crucem?
|
|
|
at
etiam restas? est! abi istinc. Si. Nil
pericli est, age <modo>.
|
|
160
|
tam
placidast, quam feta. quam vis ire intro audacter licet.
|
|
|
eo
ego hinc ad forum.-- Th. Fecisti commode,
bene ambula.
|
|
|
Tranio,
age, canem istam a foribus <aliquis> abducat face,
|
|
855
|
etsi
non metuenda est. Tr. Quin tu illam aspice
ut placide accubat;
|
|
|
nisi
molestum vis videri te atque ignavom. Th. Iam
ut lubet.
|
|
165
|
sequere
hac me igitur.-- Tr. Equidem haud usquam a
pedibus apscedam tuis.--
|
|
Atto 4
Scena 3
|
Th.
|
|
|
Perii
hercle, quid opust verbis? ut verba audio,
|
|
|
non
equidem in Aegyptum hinc modo vectus fui,
|
|
995
|
sed
etiam in terras solas orasque ultumas
|
|
|
sum
circumvectus, ita ubi nunc sim nescio.
|
|
5
|
verum
iam scibo, nam eccum unde aedis filius
|
|
|
meus
emit. quid agis tu? Simo A foro incedo
domum.
|
|
|
Th.
|
|
|
Numquid
processit ad forum hodie novi?
|
|
|
Si.
|
|
1000
|
Etiam. Th. Quid
tandem? Si. Vidi efferri mortuom. Th. Hem.
|
|
|
Si.
|
|
|
[Novom
unum: vidi mortuom efferri foras.]
|
|
10
|
modo
eum vixisse aiebant. Th. Vae capiti tuo.
|
|
|
Si.
|
|
|
Quid
tu otiosus res novas requiritas?
|
|
|
Th.
|
|
|
Quia
hodie adveni peregre. Si. Promisi foras,
|
|
1005
|
ad
cenam ne me te vocare censeas.
|
|
|
Th.
|
|
|
Haud
postulo edepol. Si. Verum cras, nisi <quis>
prius
|
|
15
|
vocaverit
me, vel apud te cenavero.
|
|
|
Th.
|
|
|
Ne
istuc quidem edepol postulo. nisi quid magis
|
|
|
es
occupatus, operam mihi da. Si. Maxime.
|
|
|
Th.
|
|
1010
|
Minas
quadraginta accepisti, quod sciam,
|
|
|
a
Philolachete? Si. Numquam nummum, quod
sciam.
|
|
20
|
Th.
|
|
|
Quid,
a Tranione servo? Si. Multo <hercle>
id minus.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quas
arraboni tibi dedit? Si. Quid somnias?
|
|
|
Th.
|
|
|
Egone?
at quidem tu, qui istoc te speras modo
|
|
1015
|
potesse
dissimulando infectum hoc reddere.
|
|
|
Si.
|
|
|
Quid
autem? Th. Quod me apsente hic tecum filius
|
|
25
|
negoti
gessit. Si. Mecum ut ille hic gesserit,
|
|
1020
|
dum
tu hinc abes, negoti? quidnam aut quo die?
|
|
|
Th.
|
|
|
Minas
tibi octoginta argenti debeo.
|
|
|
Si.
|
|
|
Non
mihi quidem hercle. verum, si debes, cedo.
|
|
|
fides
servanda est, ne ire infitias postules.
|
|
30
|
Th.
|
|
|
Profecto
non negabo debere, et dabo;
|
|
1025
|
tu
cave quadraginta accepisse hinc te neges.
|
|
|
Si.
|
|
|
Quaeso
edepol huc me aspecta, et responde mihi.
|
|
32a 1026a
|
<quadraginta
istas cur mih>i argenti minas
|
|
32b 1026b
|
fil<ius,
ut ais, debebat? Th. > Ego dicam tibi.
|
|
32c 1026c
|
ta<lentis
duobus, Tranio ut dixit> mihi,
|
|
32d 1026d
|
de
te aedis <emit. Si. De me> ille aedis
emerit?
|
|
32e 1026e
|
*
* *
|
|
|
Si.
|
|
|
Te
velle uxorem aiebat tuo nato dare,
|
|
|
ideo
aedificare hic velle aiebat in tuis.
|
|
35
|
Th.
|
|
|
Hic
aedificare volui? Si. Sic dixit mihi.
|
|
|
Th.
|
|
1030
|
Ei
mihi, disperii. vocis non habeo satis.
|
|
|
vicine,
perii, interii. Si. Numquid Tranio
|
|
|
turbavit? Th. Immo
exturbavit omnia.
|
|
|
deludificatust
me hodie indignis modis.
|
|
40
|
Si.
|
|
|
Quid
tu ais? Th. Haec res sic est ut narro tibi:
|
|
1035
|
deludificatust
me hodie in perpetuom modum.
|
|
|
nunc
te obsecro, ut me bene iuves operamque des.
|
|
|
Si.
|
|
|
Quid
vis? Th. I mecum <hinc>, obsecro, <ad
te> una simul.
|
|
|
Si.
|
|
|
Fiat. Th. Servorumque
operam et lora mihi cedo.
|
|
45
|
Si.
|
|
|
Sume. Th. Eademque
opera haec tibi narravero,
|
|
1040
|
quis
med exemplis hodie ludificatus est.
|
|
Atto 5
Scena 1
|
Tranio
|
|
|
Qui
homo timidus erit in rebus dubiis, nauci non erit;
|
|
|
atque
equidem quid id esse dicam verbum nauci, nescio.
|
|
|
nam
erus me postquam rus misit, filium ut suom arcesserem,
|
|
1045
|
abii
illac per angiportum ad hortum nostrum clanculum,
|
|
5
|
ostium
quod in angiportu est horti, patefeci fores,
|
|
|
eaque
eduxi omnem legionem, et maris et feminas.
|
|
|
postquam
ex opsidione in tutum eduxi maniplares meos,
|
|
|
capio
consilium, ut senatum congerronum convocem.
|
|
1050
|
quoniam
convocavi, atque illi me ex senatu segregant.
|
|
10
|
ubi
ego me video venire in meo foro, quantum potest
|
|
|
facio
idem quod plurimi alii, quibus res timida aut turbidast:
|
|
|
pergunt
turbare usque, ut ne quid possit conquiescere.
|
|
1055
|
nam
scio equidem nullo pacto iam esse posse haec clam senem.
|
|
|
non
amicus alius quisquamst *
|
|
15
|
aut
*
|
|
|
pro
*
|
|
1060
|
ille
qui * ero simul. *
|
|
|
praeoccupabo
atque anteveniam et foedus feriam. me moror.
|
|
|
sed
quid hoc est, quod foris concrepuit proxima vicinia?
|
|
20
|
erus
meus hic quidem est. gustare ego eius sermonem volo.
|
|
|
Theopropides
|
|
|
Ilico
intra limen isti astate, ut, cum extemplo vocem,
|
|
1065
|
continuo
exiliatis. manicas celeriter conectite.
|
|
|
ego
illum ante aedis praestolabor ludificatorem meum,
|
|
|
cuius
ego hodie ludificabor corium, si vivo, probe.
|
|
25
|
Tr.
|
|
|
Res
palam est. nunc te videre meliust quid agas, Tranio.
|
|
|
Th.
|
|
|
Docte
atque astu mihi captandumst cum illo, ubi huc advenerit.
|
|
1070
|
non
ego illi extemplo hamum ostendam, sensim mittam lineam.
|
|
|
dissimulabo
me horum quicquam scire. Tr. O mortalem
malum,
|
|
|
alter
hoc Athenis nemo doctior dici potest.
|
|
30
|
verba
illi non magis dare hodie quisquam quam lapidi potest.
|
|
|
adgrediar
hominem, appellabo. Th. Nunc ego ille huc
veniat velim.
|
|
|
Tr.
|
|
1075
|
Siquidem
pol me quaeris, adsum praesens praesenti tibi.
|
|
|
Th.
|
|
|
Euge,
Tranio, quid agitur? Tr. Veniunt rure
rustici.
|
|
|
Philolaches
iam hic aderit. Th. Edepol mi opportune
advenerit.
|
|
35
|
nostrum
ego hunc vicinum opinor esse hominem audacem et malum.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Quidum? Th. Quia
negat novisse vos. Tr. Negat? Th. Nec
vos sibi
|
|
1080
|
nummum
umquam argenti dedisse. Tr. Abi, ludis me,
credo haud negat.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quid
iam? Tr. Scio, iocaris nunc tu. nam ille
quidem <edepol> haud negat.
|
|
|
Th.
|
|
|
Immo
edepol negat profecto, neque se hasce aedis Philolachi
|
|
40
|
vendidisse. Tr. Eho,
an negavit sibi datum argentum, obsecro?
|
|
|
Th.
|
|
|
Quin
ius iurandum pollicitust dare se, si vellem, mihi,
|
|
1085
|
neque
se hasce aedis vendidisse neque sibi argentum datum [est].
|
|
|
*
* *
|
|
|
Th.
|
|
|
Dixi
ego istuc idem illi. Tr. Quid
ait? Th. Servos pollicitust dare
|
|
45
|
suos
mihi omnes quaestioni. Tr. Nugas. numquam
edepol dabit.
|
|
|
Th.
|
|
|
Dat
profecto. Tr. Quin i cum illo in ius. sine
inveniam. Th. Mane.
|
|
1090
|
experiar,
ut opinor. certum est. Tr. <Immo>
mihi hominem cedo.
|
|
|
vel
hominem iube aedis mancipio poscere. Th. Immo
hoc primum volo,
|
|
|
quaestioni
accipere servos. Tr. Faciundum edepol
censeo.
|
|
50
|
Th.
|
|
|
Quid
si igitur ego accersam homines? Tr. Factum
iam esse oportuit.
|
|
|
ego
interim hanc aram occupabo. Th. Quid
ita? Tr. Nullam rem sapis.
|
|
1095
|
ne
enim illi huc confugere possint, quaestioni quos dabit.
|
|
|
hic
ego tibi praesidebo, ne interbitat quaestio.
|
|
|
Th.
|
|
|
Surge. Tr. Minime. Th. Ne
occupassis, obsecro, aram. Tr. Cur? Th. Scies.
|
|
55
|
quia
enim id maxime volo, ut illi istoc confugiant. sine:
|
|
|
tanto
apud iudicem hunc argenti condemnabo facilius.
|
|
|
Tr.
|
|
1100
|
Quod
agas id agas. quid tu porro serere vis negotium?
|
|
|
nescis
quam metuculosa res sit ire ad iudicem?
|
|
|
Th.
|
|
|
Surgedum
huc igitur. consulere quiddam est quod tecum volo.
|
|
60
|
Tr.
|
|
|
Sic
tamen hinc consilium dedero. nimio plus sapio sedens.
|
|
|
tum
consilia firmiora sunt de divinis locis.
|
|
|
Th.
|
|
1105
|
Surge,
ne nugare. aspicedum contra me. Tr. Aspexi. Th. Vides?
|
|
|
Tr.
|
|
|
Video.
huc si quis intercedat tertius, pereat fame.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quidum? Tr. Quia
nil <illi> quaesti sit. mali hercle ambo sumus.
|
|
65
|
Th.
|
|
|
Perii. Tr. Quid
tibi est? Th. Dedisti verba. Tr. Qui
tandem? Th. Probe
|
|
|
med
emunxti. Tr. Vide sis, satine recte: num
mucci fluont?
|
|
|
Th.
|
|
1110
|
Immo
etiam cerebrum quoque omne e capite emunxti meo.
|
|
|
nam
omnia male facta vestra repperi radicitus,
|
|
|
non
radicitus quidem hercle, verum etiam exradicitus.
|
|
70
|
Tr.
|
|
|
Numquam
edepol hodie <hinc, si vivo,> invitus desistam tibi.
|
|
|
Th.
|
|
|
Iam
iubebo ignem et sarmenta, carnifex, circumdari.
|
|
|
Tr.
|
|
1115
|
Ne
faxis, nam elixus esse quam assus soleo suavior.
|
|
|
Th.
|
|
|
Exempla
edepol faciam ego in te. Tr. Quia placeo,
exemplum expetis?
|
|
|
Th.
|
|
|
Loquere:
quoius modi reliqui, quom hinc abibam, filium?
|
|
75
|
Tr.
|
|
|
Cum
pedibus, manibus, cum digitis, auribus, oculis, labris.
|
|
|
Th.
|
|
|
Aliud
te rogo. Tr. Aliud ergo nunc tibi
respondeo.
|
|
1120
|
sed
eccum tui gnati sodalem video huc incedere
|
|
|
Callidamatem:
illo praesente mecum agito, si quid voles.
|
|
Atto 5
Scena 2
|
Callidamates
|
|
|
Vbi
somno sepelivi omnem atque edormivi crapulam,
|
|
|
Philolaches
venisse <dixit> mihi suom peregre huc patrem
|
|
|
quoque
modo hominem ad<venientem> servos ludificatus sit,
|
|
1125
|
ait
se metuere in conspe<ctum sui patris pr>ocedere.
|
|
5
|
nunc
ego de sodalitate solus sum orator datus,
|
|
|
qui
a patre eius conciliarem pacem. atque eccum optime.
|
|
|
iubeo
te salvere et salvos cum advenis, Theopropides,
|
|
|
peregre,
gaudeo. hic apud nos hodie cenes, sic face.
|
|
|
Th.
|
|
1130
|
Callidamates,
dei te ament. de cena facio gratiam.
|
|
10
|
Call.
|
|
|
Quin
venis? Tr. Promitte: ego ibo pro te, si
tibi non libet.
|
|
|
Th.
|
|
|
Verbero,
etiam inrides? Tr. Quian me pro te ire ad
cenam autumo?
|
|
|
Th.
|
|
|
Non
enim ibis. ego ferare faxo, ut meruisti, in crucem.
|
|
|
Call.
|
|
|
Age
mitte ista ac te ad me ad cenam dic venturum. Tr. Quid
taces?
|
|
|
Call.
|
|
1135
|
Sed
tu, istuc quid confugisti in aram? Tr. Inscitissimus
|
|
15
|
adveniens
perterruit me. loquere nunc quid fecerim:
|
|
|
nunc
utrisque disceptator eccum adest, age disputa.
|
|
|
Th.
|
|
|
Filium
corrupisse aio te meum. Tr. Ausculta modo.
|
|
|
fateor
potavisse, amicam liberasse absente te,
|
|
1140
|
faenore
argentum sumpsisse; id esse absumptum praedico.
|
|
20
|
numquid
aliud fecit nisi quod [faciunt] summis gnati generibus?
|
|
|
Th.
|
|
|
Hercle
mihi tecum cavendum est, nimis qui es orator catus.
|
|
|
Call.
|
|
|
Sine
me dum istuc iudicare. surge, ego isti adsedero.
|
|
|
Th.
|
|
|
Maxime,
accipito hanc <tute> ad te litem. Tr. Enim
istic captio est.
|
|
1145
|
fac
ego ne metuam * ut tu meam timeas vicem.
|
|
25
|
Th.
|
|
|
Iam
minoris <omnia alia fa>cio, prae quam quibus modis
|
|
|
me
ludificatust. Tr. Bene hercle factum, et
factum gaudeo:
|
|
|
sapere
istac aetate oportet, qui sunt capite candido.
|
|
|
Th.
|
|
|
Quid
ego nunc faciam? Tr. Si amicus Diphilo aut
Philemoni es,
|
|
1150
|
dicito
eis, quo pacto tuos te servos ludificaverit:
|
|
30
|
optumas
frustrationes dederis in comoediis.
|
|
|
Call.
|
|
|
Tace
parumper, sine vicissim me loqui, ausculta. Th. Licet.
|
|
|
Call.
|
|
|
Omnium
primum sodalem me esse scis gnato tuo.
|
|
1155
|
is
adiit me, nam eum prodire pudet in conspectum tuom
|
|
|
propterea
quia fecit quae te scire scit. nunc te obsecro,
|
|
35
|
stultitiae
adulescentiaeque eius ignoscas: tuost;
|
|
|
scis
solere illanc aetatem tali ludo ludere.
|
|
|
quidquid
fecit, una nobiscum fecit: nos deliquimus.
|
|
1160
|
faenus,
sortem sumptumque omnem, qui amica <empta> est, omnia
|
|
|
nos
dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo.
|
|
40
|
Th.
|
|
|
Non
potuit venire orator magis ad me impetrabilis
|
|
|
quam
tu; neque <iam> illi sum iratus neque quicquam suscenseo.
|
|
|
immo
me praesente amato bibito, facito quod lubet:
|
|
1165
|
si
hoc pudet, fecisse sumptum, supplici habeo satis.
|
|
|
Call.
|
|
|
Dispudet. Tr. <Post>
istam veniam quid me fiet nunciam?
|
|
45
|
Th.
|
|
|
Verberibus
caedere multum pendens. Tr. Tamen etsi
pudet?
|
|
|
Th.
|
|
|
Interimam
hercle ego <te>, si vivo. Call. Fac
istam cunctam gratiam:
|
|
|
Tranioni
amitte quaeso hanc noxiam causa mea.
|
|
|
Th.
|
|
1170
|
Aliud
quidvis impetrari perferam a me facilius,
|
|
|
quam
ut non ego istum pro suis factis pessumis pessum premam.
|
|
50
|
Call.
|
|
|
Mitte
quaeso. Th. Istumne <ut mittam>?
viden ut astat furcifer?
|
|
|
Call.
|
|
|
Tranio,
quiesce, si sapis. Th. Tu quiesce hanc rem
modo
|
|
|
petere:
ego illum, ut sit quietus, verberibus subegero.
|
|
|
Tr.
|
|
1175
|
Nihil
opust profecto. Call. Age iam, sine te
<hoc> exorarier.
|
|
|
Th.
|
|
|
Nolo
ores. Call. Quaeso hercle. Th. Nolo,
inquam, ores. Call. Nequiquam nevis.
|
|
55
|
hanc
modo noxiam unam, quaeso, <missam> fac causa mea.
|
|
|
Tr.
|
|
|
Quid
gravaris? quasi non cras iam commeream aliam noxiam:
|
|
|
ibi
utrumque, et hoc et illud, poteris ulcisci probe.
|
|
|
Call.
|
|
1180
|
Sine
te exorem. Th. Age abi, abi impune. em huic
habeto gratiam.
|
|
|
spectatores,
fabula haec est acta, vos plausum date.
|