Plautus Rudens

PROLOGVS

Arctvrvs

Qui gentes omnes mariaque et terras movet,

eius sum civis civitate caelitum.

ita sum, ut videtis, splendens stella candida,

signum quod semper tempore exoritur suo

 5

hic atque in caelo: nomen Arcturo est mihi.

[noctu sum in caelo clarus atque inter deos,

inter mortalis ambulo interdius.

at alia signa de caelo ad terram accidunt.]

qui est imperator divom atque hominum Iuppiter,

 10

is nos per gentis alium alia disparat,

qui facta hominum, mores, pietatem et fidem

noscamus, ut quemque adiuvet opulentia.

qui falsas litis falsis testimoniis

petunt quique in iure abiurant pecuniam,

 15

eorum referimus nomina exscripta ad Iovem;

cotidie ille scit quis hic quaerat malum:

qui hic litem apisci postulant peiurio

mali, res falsas qui impetrant apud iudicem,

iterum ille eam rem iudicatam iudicat;

 20

maiore multa multat quam litem auferunt.

bonos in aliis tabulis exscriptos habet.

atque hoc scelesti in animum inducunt suom,

Iovem se placare posse donis, hostiis:

et operam et sumptum perdunt; id eo fit quia

 25

nihil ei acceptumst a periuris supplici;

facilius si qui pius est a dis supplicans,

quam qui scelestust, inveniet veniam sibi.

idcirco moneo vos ego haec, qui estis boni

quique aetatem agitis cum pietate et cum fide:

 29a

* * *

 30

retinete porro, post factum ut laetemini.

nunc, huc qua causa veni, argumentum eloquar.

primumdum huic esse nomen urbi Diphilus

Cyrenas voluit. illic habitat Daemones

in agro atque villa proxima propter mare,

 35

senex, qui huc Athenis exul venit, hau malus;

neque is adeo propter malitiam patria caret,

sed dum alios servat se impedivit interim,

rem bene paratam comitate perdidit.

huic filiola virgo periit parvola.

 40

eam de praedone vir mercatur pessumus,

is eam huc Cyrenas leno advexit virginem.

adulescens quidam civis huius Atticus

eam vidit ire e ludo fidicinio domum,

amare occepit: ad lenonem devenit,

 45

minis triginta sibi puellam destinat

datque arrabonem et iure iurando alligat.

is leno, ut se aequom est, flocci non fecit fidem

neque quod iuratus adulescenti dixerat.

ei erat hospes par sui, Siculus senex

 50

scelestus, Agrigentinus, urbis proditor;

is illius laudare infit formam virginis

et aliarum itidem quae eius erant mulierculae.

infit lenoni suadere, ut secum simul

eat in Siciliam: ibi esse homines voluptarios

 55

dicit, potesse ibi eum fieri divitem.

[ibi esse quaestum maximum meretricibus.]

persuadet. navis clanculum conducitur,

quidquid erat noctu in navem comportat domo

leno; adulescenti qui puellam ab eo emerat

 60

ait sese Veneri velle votum solvere

(id hic est Veneris fanum) et eo ad prandium

vocavit adulescentem huc. ipse hinc ilico

conscendit navem, avehit meretriculas.

adulescenti alii narrant ut res gesta sit,

 65

lenonem abiisse. ad portum adulescens venit:

illorum navis longe in altum abscesserat.

ego quoniam video virginem asportarier,

tetuli ei auxilium et lenoni exitium simul:

increpui hibernum et fluctus movi maritimos.

 70

nam Arcturus signum sum omnium acerrimum:

vehemens sum exoriens, cum occido vehementior.

nunc ambo in saxo, leno atque hospes, simul

sedent eiecti: navis confracta est eis.

illa autem virgo atque altera itidem ancillula

 75

de navi timidae desuluerunt in scapham.

nunc eas ab saxo fluctus ad terram ferunt

ad villam illius, exul ubi habitat senex,

cuius deturbavit ventus tectum et tegulas;

et servos illic est eius, qui egreditur foras.

 80

adulescens huc iam adveniet, quem videbitis,

qui illam mercatust de lenone virginem.

valete, ut hostes vestri diffidant sibi.--