Sexti Properti
Elegiarum
Liber Tertius
I
Callimachi Manes et Coi sacra Philitae,
n vestrum, quaeso, me sinite ire nemus.
primus ego ingredior puro de fonte sacerdos
tala per Graios orgia ferre choros.
dicite, quo pariter carmen tenuastis in antro
uove pede ingressi? quamve bibistis aquam?
ah valeat, Phoebum quicumque moratur in armis!
xactus tenui pumice versus eat,
quo me Fama levat terra sublimis, et a me
ata coronatis Musa triumphat equis,
et mecum in curru parvi vectantur Amores,
criptorumque meas turba secuta rotas.
quid frustra immissis mecum certatis habenis?
on datur ad Musas currere lata via.
multi, Roma, tuas laudes annalibus addent,
ui finem imperii Bactra futura canent.
sed, quod pace legas, opus hoc de monte Sororum
etulit intacta pagina nostra via.
mollia, Pegasides, date vestro serta poetae:
on faciet capiti dura corona meo.
at mihi quod vivo detraxerit invida turba,
ost obitum duplici faenore reddet Honos;
omnia post obitum fingit maiora vetustas:
aius ab exsequiis nomen in ora venit.
nam quis equo pulsas abiegno nosceret arces,
luminaque Haemonio comminus isse viro,
Idaeum Simoenta Iovis cum prole Scamandro,
ectora per campos ter maculasse rotas?
Deiphobumque Helenumque et Pulydamantis in armis
ualemcumque Parim vix sua nosset humus.
exiguo sermone fores nunc, Ilion, et tu
roia bis Oetaei numine capta dei.
nec non ille tui casus memorator Homerus
osteritate suum crescere sensit opus;
meque inter seros laudabit Roma nepotes:
llum post cineres auguror ipse diem.
ne mea contempto lapis indicet ossa sepulcro
rovisumst Lycio vota probante deo.
II
Carminis interea nostri redeamus in orbem,
audeat ut solito tacta puella sono.
Orphea delenisse feras et concita dicunt
lumina Threicia sustinuisse lyra;
saxa Cithaeronis Thebanam agitata per artem
ponte sua in muri membra coisse ferunt;
quin etiam, Polypheme, fera Galatea sub Aetna
d tua rorantis carmina flexit equos:
miremur, nobis et Baccho et Apolline dextro,
urba puellarum si mea verba colit?
quod non Taenariis domus est mihi fulta columnis,
ec camera auratas inter eburna trabes,
nec mea Phaeacas aequant pomaria silvas,
non operosa rigat Marcius antra liquor;
at Musae comites et carmina cara legenti,
ec defessa choris Calliopea meis.
fortunata, meo si qua's celebrata libello!
armina erunt formae tot monumenta tuae.
nam neque pyramidum sumptus ad sidera ducti,
ec Iovis Elei caelum imitata domus,
nec Mausolei dives fortuna sepulcri
ortis ab extrema condicione vacant.
aut illis flamma aut imber subducet honores,
nnorum aut tacito pondere victa ruent.
at non ingenio quaesitum nomen ab aevo
xcidet: ingenio stat sine morte decus.
III
Visus eram molli recubans Heliconis in umbra,
ellerophontei qua fluit umor equi,
reges, Alba, tuos et regum facta tuorum,
antum operis, nervis hiscere posse meis;
parvaque iam magnis admoram fontibus ora
unde pater sitiens Ennius ante bibit,
et cecinit Curios fratres et Horatia pila,
egiaque Aemilia vecta tropaea rate,
victricisque moras Fabii pugnamque sinistram
annensem et versos ad pia vota deos,
Hannibalemque Lares Romana sede fugantis,
nseris et tutum voce fuisse Iovem),
cum me Castalia speculans ex arbore Phoebus
ic ait aurata nixus ad antra lyra:
'quid tibi cum tali, demens, est flumine? quis te
arminis heroi tangere iussit opus?
non hinc ulla tibi sperandast fama, Properti:
ollia sunt parvis prata terenda rotis;
ut tuus in scamno iactetur saepe libellus,
uem legat exspectans sola puella virum.
cur tua praescriptos evectast pagina gyros?
on est ingenii cumba gravanda tui.
alter remus aquas alter tibi radat harenas,
utus eris: medio maxima turba marist.'
dixerat, et plectro sedem mihi monstrat eburno,
uo nova muscoso semita facta solost.
hic erat affixis viridis spelunca lapillis,
endebantque cavis tympana pumicibus,
orgia Musarum et Sileni patris imago
ictilis et calami, Pan Tegeaee, tui;
et Veneris dominae volucres, mea turba, columbae
ingunt Gorgoneo punica rostra lacu;
diversaeque novem sortitae iura Puellae
xercent teneras in sua dona manus:
haec hederas legit in thyrsos, haec carmina nervis
ptat, at illa manu texit utraque rosam.
e quarum numero me contigit una dearum
ut reor a facie, Calliopea fuit):
'contentus niveis semper vectabere cycnis,
ec te fortis equi ducet ad arma sonus.
nil tibi sit rauco praeconia classica cornu
flare, nec Aonium tingere Marte nemus;
aut quibus in campis Mariano proelia signo
tent et Teutonicas Roma refringat opes,
barbarus aut Suebo perfusus sanguine Rhenus
aucia maerenti corpora vectet aqua.
quippe coronatos alienum ad limen amantes
octurnaeque canes ebria signa morae,
ut per te clausas sciat excantare puellas,
ui volet austeros arte ferire viros.'
talia Calliope, lymphisque a fonte petitis
ra Philitea nostra rigavit aqua.
IV
Arma deus Caesar dites meditatur ad Indos,
t freta gemmiferi findere classe maris.
magna, Quiris, merces: parat ultima terra triumphos;
igris et Euphrates sub tua iura fluent;
sera, sed Ausoniis veniet provincia virgis;
ssuescent Latio Partha tropaea Iovi.
ite agite, expertae bello, date lintea, prorae,
t solitum, armigeri, ducite munus, equi!
omina fausta cano. Crassos clademque piate!
te et Romanae consulite historiae!
Mars pater, et sacrae fatalia lumina Vestae,
nte meos obitus sit precor illa dies,
qua videam spoliis oneratos Caesaris axes,
t subter captos arma sedere duces,
tela fugacis equi et bracati militis arcus,
d vulgi plausus saepe resistere equos,
inque sinu carae nixus spectare puellae
ncipiam et titulis oppida capta legam!
ipsa tuam serva prolem, Venus: hoc sit in aevum,
ernis ab Aenea quod superesse caput.
praeda sit haec illis, quorum meruere labores:
e sat erit Sacra plaudere posse Via.
V
Pacis Amor deus est, pacem veneramur amantes:
at mihi cum domina proelia dura mea.
nec mihi mille iugis Campania pinguis aratur,
ec bibit e gemma divite nostra sitis,
nec tamen inviso pectus mihi carpitur auro,
ec mixta aera paro clade, Corinthe, tua.
o prima infelix fingenti terra Prometheo!
lle parum caute pectoris egit opus.
corpora disponens mentem non vidit in arto:
ecta animi primum debuit esse via.
nunc maris in tantum vento iactamur, et hostem
uaerimus, atque armis nectimus arma nova.
haud ullas portabis opes Acherontis ad undas:
udus in inferna, stulte, vehere rate.
victor cum victo pariter miscetur in umbris:
onsule cum Mario, capte Iugurtha, sedes.
Lydus Dulichio non distat Croesus ab Iro:
ptima mors, carpta quae venit ante die.
me iuvat in prima coluisse Helicona iuventa
usarumque choris implicuisse manus;
me iuvat et multo mentem vincire Lyaeo,
t caput in verna semper habere rosa.
atque ubi iam Venerem gravis interceperit aetas,
parserit et nigras alba senecta comas,
tum mihi naturae libeat perdiscere mores,
uis deus hanc mundi temperet arte domum,
qua venit exoriens, qua deficit, unde coactis
ornibus in plenum menstrua luna redit,
unde salo superant venti, quid flamine captet
urus, et in nubes unde perennis aqua;
sit ventura dies mundi quae subruat arces,
urpureus pluvias cur bibit arcus aquas,
aut cur Perrhaebi tremuere cacumina Pindi,
olis et atratis luxerit orbis equis,
cur serus versare boves et plaustra Bootes,
leiadum spisso cur coit igne chorus,
curve suos fines altum non exeat aequor,
lenus et in partes quattuor annus eat;
sub terris sint iura deum et tormenta reorum,
um rota, num scopuli, num sitis inter aquas,
aut Alcmaeoniae furiae aut ieiunia Phinei,
isiphones atro si furit angue caput,
num tribus infernum custodit faucibus antrum
erberus, et Tityo iugera pauca novem,
an ficta in miseras descendit fabula gentes,
t timor haud ultra quam rogus esse potest.
exitus hic vitae superet mihi: vos, quibus arma
rata magis, Crassi signa referte domum.
VI
Dic mihi de nostra quae sensti vera puella:
ic tibi sint dominae, Lygdame, dempta iuga.
omnis enim debet sine vano nuntius esse,
aioremque metu servus habere fidem.
nunc mihi, si qua tenes, ab origine dicere prima
ncipe: suspensis auribus ista bibam.
num me laetitia tumefactum fallis inani,
aec referens, quae me credere velle putas?
sicin eram incomptis vidisti flere capillis?
llius ex oculis multa cadebat aqua?
nec speculum in strato vidisti, Lygdame, lecto,
criniaque ad lecti clausa iacere pedes,
ac maestam teneris vestem pendere lacertis?
rnabat niveas nullane gemma manus?
tristis erat domus, et tristes sua pensa ministrae
arpebant, medio nebat et ipsa loco,
umidaque impressa siccabat lumina lana,
ettulit et querulo iurgia nostra sono?
'haec te teste mihi promissast, Lygdame, merces?
st poena et servo rumpere teste fidem.
ille potest nullo miseram me linquere facto,
t qualem nolo dicere habere domi?
gaudet me vacuo solam tabescere lecto?
i placet, insultet, Lygdame, morte mea.
non me moribus illa, sed herbis improba vicit
taminea rhombi ducitur ille rota.
illum turgentis sanie portenta rubetae
t lecta exsuctis anguibus ossa trahunt,
et strigis inventae per busta iacentia plumae,
inctaque funesto lanea vitta toro.
si non vana canunt mea somnia, Lygdame, testor,
oena erit ante meos sera sed ampla pedes;
putris et in vacuo texetur aranea lecto:
octibus illorum dormiet ipsa Venus.'
quae tibi si veris animis est questa puella,
ac eadem rursus, Lygdame, curre via,
et mea cum multis lacrimis mandata reporta,
ram, non fraudes esse in amore meo,
me quoque consimili impositum torquerier igni:
urabo bis sex integer esse dies.
quod mihi si e tanto felix concordia bello
xstiterit, per me, Lygdame, liber eris.
VII
Ergo sollicitae tu causa, pecunia, vitae!
er te immaturum mortis adimus iter;
tu vitiis hominum crudelia pabula praebes;
emina curarum de capite orta tuo.
tu Paetum ad Pharios tendentem lintea portus
bruis insano terque quaterque mari.
nam dum te sequitur, primo miser excidit aevo
t nova longinquis piscibus esca natat.
quod si contentus patrio bove verteret agros,
erbaque duxisset pondus habere mea,
viveret ante suos dulcis conviva Penates,
auper, at in terra nil nisi fleret opes.
noluit hoc Paetus, stridorem audire procellae
t duro teneras laedere fune manus,
sed thyio thalamo aut Oricia terebintho
ffultum pluma versicolore caput.
hunc parvo ferri vidit nox improba ligno,
t miser invisam traxit hiatus aquam;
huic fluctus vivo radicitus abstulit ungues:
aetus ut occideret, tot coiere mala.
flens tamen extremis dedit haec mandata querelis
um moribunda niger clauderet ora liquor:
'di maris Aegaei quos sunt penes aequora, venti,
t quaecumque meum degravat unda caput,
quo rapitis miseros primae lanuginis annos?
ttulimus longas in freta vestra comas.
ah miser alcyonum scopulis affligar acutis!
n me caeruleo fuscina sumpta deost.
at saltem Italiae regionibus evehat aestus:
oc de me sat erit si modo matris erit.'
subtrahit haec fantem torta vertigine fluctus;
ltima quae Paeto voxque diesque fuit.
Paete, quid aetatem numeras? quid cara natanti
ater in ore tibist? non habet unda deos.
et mater non iusta piae dare debita terrae
ec pote cognatos inter humare rogos,
sed tua nunc volucres astant super ossa marinae,
unc tibi pro tumulo Carpathium omne marest.
infelix Aquilo, raptae timor Orithyiae,
uae spolia ex illo tanta fuere tibi?
aut quidnam fracta gaudes, Neptune, carina?
ortabat sanctos alveus ille viros.
o centum aequoreae Nereo genitore puellae,
t tu, materno tacta dolore, Theti;
vos decuit lasso supponere bracchia mento:
on poterat vestras ille gravare manus.
reddite corpus, aquae! positast in gurgite vita;
aetum sponte tua, vilis harena, tegas;
et quotiens Paeti transibit nauta sepulcrum,
icat 'et audaci tu timor esse potes.'
ite, rates curvate et leti texite causas:
sta per humanas mors venit acta manus.
terra parum fuerat fatis, adiecimus undas:
ortunae miseras auximus arte vias.
ancora te teneat, quem non tenuere penates?
uid meritum dicas, cui sua terra parumst?
ventorumst, quodcumque paras: haud ulla carina
onsenuit, fallit portus et ipse fidem.
nam tibi nocturnis ad saxa ligata procellis
mnia detrito vincula fune cadunt.
sunt Agamemnonias testantia litora curas,
uae notat Argynni poena Athamantiadae.
[hoc iuvene amisso classem non solvit Atrides,
ro qua mactatast Iphigenia mora.]
natura insidians pontum substravit avaris:
t tibi succedat, vix semel esse potest.
saxa triumphalis fregere Capherea puppes,
aufraga cum vasto Graecia tracta salost.
paulatim socium iacturam flevit Ulixes,
n mare cui soliti non valuere doli.
at tu, saeve Aquilo, numquam mea vela videbis:
nte fores dominae condar oportet iners.
VIII
Dulcis ad hesternas fuerat mihi rixa lucernas
ocis et insanae tot maledicta tuae.
tu vero nostros audax invade capillos
t mea formosis unguibus ora nota,
tu minitare oculos subiecta exurere flamma,
ac mea rescisso pectora nuda sinu!
cum furibunda mero mensam propellis et in me
roicis insana cymbia plena manu,
nimirum veri dantur mihi signa caloris:
am sine amore gravi femina nulla dolet.
quae mulier rabida iactat convicia lingua,
aec Veneris magnae volvitur ante pedes.
custodum grege seu circa se stipat euntem,
eu sequitur medias, maenas ut icta, vias,
seu timidam crebro dementia somnia terrent,
eu miseram in tabula picta puella movet,
his ego tormentis animi sum verus haruspex,
as didici certo saepe in amore notas.
non est certa fides, quam non in iurgia vertas:
ostibus eveniat lenta puella meis.
in morso aequales videant mea vulnera collo:
e doceat livor mecum habuisse meam.
aut in amore dolere volo aut audire dolentem,
ive meas lacrimas sive videre tuas,
tecta superciliis si quando verba remittis,
ut tua cum digitis scripta silenda notas.
odi ego quos numquam pungunt suspiria somnos:
emper in irata pallidus esse velim.
dulcior ignis erat Paridi, cum Graia per arma
ynaridi poterat gaudia ferre suae:
dum vincunt Danai, dum restat barbarus Hector,
lle Helenae in gremio maxima bella gerit.
aut tecum aut pro te mihi cum rivalibus arma
emper erunt: in te pax mihi nulla placet.
gaude, quod nullast aeque formosa: doleres,
i qua foret: nunc sis iure superba licet.
at tibi, qui nostro nexisti retia lecto,
it socer aeternum nec sine matre domus!
cui nunc si qua datast furandae copia noctis,
ffensa illa mihi, non tibi amica, dedit.
IX
Maecenas, eques Etrusco de sanguine regum,
ntra fortunam qui cupis esse tuam,
quid me scribendi tam vastum mittis in aequor?
on sunt apta meae grandia vela rati.
turpest, quod nequeas, capiti committere pondus
t pressum inflexo mox dare terga genu.
omnia non pariter rerum sunt omnibus apta,
alma nec ex aequo ducitur ulla iugo.
gloria Lysippost animosa effingere signa;
xactis Calamis se mihi iactat equis;
in Veneris tabula summam sibi poscit Apelles;
arrhasius parva vindicat arte locum;
argumenta magis sunt Mentoris addita formae;
t Myos exiguum flectit acanthus iter;
Phidiacus signo se Iuppiter ornat eburno;
raxitelen propria vendit ab urbe lapis.
est quibus Eleae concurrit palma quadrigae,
st quibus in celeris gloria nata pedes;
hic satus ad pacem, hic castrensibus utilis armis:
aturae sequitur semina quisque suae.
at tua, Maecenas, vitae praecepta recepi,
ogor et exemplis te superare tuis.
cum tibi Romano dominas in honore secures
t liceat medio ponere iura foro;
vel tibi Medorum pugnacis ire per hastas,
tque onerare tuam fixa per arma domum;
et tibi ad effectum vires det Caesar, et omni
empore tam faciles insinuentur opes;
parcis et in tenuis humilem te colligis umbras:
elorum plenos subtrahis ipse sinus.
crede mihi, magnos aequabunt ista Camillos
udicia, et venies tu quoque in ora virum.
non ego velifera tumidum mare findo carina:
ota sub exiguo flumine nostra morast.
non flebo in cineres arcem sedisse paternos
admi, nec semper proelia clade pari;
nec referam Scaeas et Pergama, Apollinis arces,
t Danaum decimo vere redisse rates,
moenia cum Graio Neptunia pressit aratro
ictor Palladiae ligneus artis equus.
inter Callimachi sat erit placuisse libellos
t cecinisse modis, Coe+ poeta, tuis.
haec urant pueros, haec urant scripta puellas
eque deum clament et mihi sacra ferant!
te duce vel Iovis arma canam caeloque minantem
oeum et Phlegraeis Eurymedonta iugis;
eductosque pares silvestri ex ubere reges,
rdiar et caeso moenia firma Remo,
celsaque Romanis decerpta palatia tauris,
rescet et ingenium sub tua iussa meum;
prosequar et currus utroque ab litore ovantis,
arthorum astutae tela remissa fugae,
claustraque Pelusi Romano subruta ferro,
ntonique gravis in sua fata manus.
mollia tu coeptae fautor cape lora iuventae,
exteraque immissis da mihi signa rotis.
hoc mihi, Maecenas, laudis concedis, et a test
uod ferar in partis ipse fuisse tuas.
X
Mirabar, quidnam visissent mane Camenae,
nte meum stantes sole rubente torum.
natalis nostrae signum misere puellae
t manibus faustos ter crepuere sonos.
transeat hic sine nube dies, stent aere venti,
onat et in sicco molliter unda minas.
aspiciam nullos hodierna luce dolentis,
t Niobae lacrimas supprimat ipse lapis;
alcyonum positis requiescant ora querelis;
ncrepet absumptum nec sua mater Ityn.
tuque, o cara mihi, felicibus edita pennis,
urge et poscentis iusta precare deos.
at primum pura somnum tibi discute lympha,
t nitidas presso pollice finge comas;
dein qua primum oculos cepisti veste Properti
ndue, nec vacuum flore relinque caput;
et pete, qua polles, ut sit tibi forma perennis,
nque meum semper stent tua regna caput.
inde coronatas ubi ture piaveris aras,
uxerit et tota flamma secunda domo,
sit mensae ratio, noxque inter pocula currat,
t crocino nares murreus ungat onyx.
tibia continuis succumbat rauca choreis,
t sint nequitiae libera verba tuae,
dulciaque ingratos adimant convivia somnos;
ublica vicinae perstrepat aura viae:
sit sors et nobis talorum interprete iactu,
uem gravius pennis verberet ille puer.
cum fuerit multis exacta trientibus hora,
octis et instituet sacra ministra Venus,
annua solvamus thalamo sollemnia nostro,
atalisque tui sic peragamus iter.
XI
Quid mirare, meam si versat femina vitam
t trahit addictum sub sua iura virum,
criminaque ignavi capitis mihi turpia fingis,
uod nequeam fracto rumpere vincla iugo?
ventorum melius praesagit navita morem,
ulneribus didicit miles habere metum.
ista ego praeterita iactavi verba iuventa:
u nunc exemplo disce timere meo.
Colchis flagrantis adamantina sub iuga tauros
git et armigera proelia sevit humo,
custodisque feros clausit serpentis hiatus,
ret ut Aesonias aurea lana domos.
ausa ferox ab equo quondam oppugnare sagittis
aeotis Danaum Penthesilea rates;
aurea cui postquam nudavit cassida frontem,
icit victorem candida forma virum.
Omphale in tantum formae processit honorem,
ydia Gygaeo tincta puella lacu,
ut, qui pacato statuisset in orbe columnas,
am dura traheret mollia pensa manu.
Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,
t solidum cocto tolleret aggere opus,
et duo in adversum mitti per moenia currus
ec possent tacto stringere ab axe latus;
duxit et Euphraten medium, quam condidit, arcis,
ussit et imperio subdere Bactra caput.
nam quid ego heroas, quid raptem in crimina divos?
uppiter infamat seque suamque domum.
quid, modo quae nostris opprobria nexerit armis,
t, famulos inter femina trita suos,
coniugii obsceni pretium Romana poposcit
oenia et addictos in sua regna Patres?
noxia Alexandria, dolis aptissima tellus,
t totiens nostro Memphi cruenta malo,
tris ubi Pompeio detraxit harena triumphos--
ollet nulla dies hanc tibi, Roma, notam.
issent Phlegraeo melius tibi funera campo,
el tua si socero colla daturus eras.
scilicet incesti meretrix regina Canopi,
na Philippeo sanguine adusta nota,
ausa Iovi nostro latrantem opponere Anubim,
t Tiberim Nili cogere ferre minas,
Romanamque tubam crepitanti pellere sistro,
aridos et contis rostra Liburna sequi,
foedaque Tarpeio conopia tendere saxo,
ura dare et statuas inter et arma Mari!
quid nunc Tarquinii fractas iuvat esse secures,
omine quem simili vita superba notat,
si mulier patienda fuit? cane, Roma, triumphum
t longum Augusto salva precare diem!
fugisti tamen in timidi vaga flumina Nili:
ccepere tuae Romula vincla manus.
bracchia spectasti sacris admorsa colubris,
t trahere occultum membra soporis iter.
'Non hoc, Roma, fui tanto tibi cive verenda!'
ixit et assiduo lingua sepulta mero.
septem urbs alta iugis, toto quae praesidet orbi,
on humana deicienda manu.
haec di condiderunt, haec di quoque moenia servant:
ix timeat salvo Caesare Roma Iovem.
nunc ubi Scipiadae classes, ubi signa Camilli,
ut modo Pompeia, Bospore, capta manu?
Hannibalis spolia et victi monumenta Syphacis,
t Pyrrhi ad nostros gloria fracta pedes?
Curtius expletis statuit monumenta lacunis,
dmisso Decius proelia rupit equo,
Coclitis abscissos testatur semita pontes,
st cui cognomen corvus habere dedit:
Leucadius versas acies memorabit Apollo:
anti operis bellum sustulit una dies.
at tu, sive petes portus seu, navita, linques,
aesaris in toto sis memor Ionio.
XII
Postume, plorantem potuisti linquere Gallam,
iles et Augusti fortia signa sequi?
tantine ulla fuit spoliati gloria Parthi,
e faceres Galla multa rogante tua?
si fas est, omnes pariter pereatis avari,
t quisquis fido praetulit arma toro!
tu tamen iniecta tectus, vesane, lacerna
otabis galea fessus Araxis aquam.
illa quidem interea fama tabescet inani,
aec tua ne virtus fiat amara tibi,
neve tua Medae laetentur caede sagittae,
erreus armato neu cataphractus equo,
neve aliquid de te flendum referatur in urna:
ic redeunt, illis qui cecidere locis.
ter quater in casta felix, o Postume, Galla!
oribus his alia coniuge dignus eras.
quid faciet nullo munita puella timore,
um sit luxuriae Roma magistra suae?
sed securus eas: Gallam non munera vincent,
uritiaeque tuae non erit illa memor.
nam quocumque die salvum te fata remittent,
endebit collo Galla pudica tuo.
Postumus alter erit miranda coniuge Ulixes:
on illi longae tot nocuere morae,
castra decem annorum, et Ciconum mors, Ismara capta,
xustaeque tuae nox, Polypheme, genae,
et Circae fraudes, lotosque herbaeque tenaces,
cyllaque et alternas scissa Charybdis aquas,
Lampeties Ithacis veribus mugisse iuvencos
paverat hos Phoebo filia Lampetie),
et thalamum Aeaeae flentis fugisse puellae,
otque hiemis noctes totque natasse dies,
nigrantisque domos animarum intrasse silentum,
irenum surdo remige adisse lacus,
et veteres arcus leto renovasse procorum,
rrorisque sui sic statuisse modum.
nec frustra, quia casta domi persederat uxor.
incit Penelopes Aelia Galla fidem.
XIII
Quaeritis, unde avidis nox sit pretiosa puellis,
t Venere exhaustae damna querantur opes.
certa quidem tantis causa et manifesta ruinis:
uxuriae nimium libera facta viast.
Inda cavis aurum mittit formica metallis,
t venit e Rubro concha Erycina salo,
et Tyros ostrinos praebet Cadmea colores,
innamon et multi pistor odoris Arabs.
haec etiam clausas expugnant arma pudicas
uaeque gerunt fastus, Icarioti, tuos.
matrona incedit census induta nepotum
t spolia opprobrii nostra per ora trahit.
nullast poscendi, nullast reverentia dandi,
ut si quast, pretio tollitur ipsa mora.
felix Eois lex funeris una maritis,
uos Aurora suis rubra colorat equis!
namque ubi mortifero iactast fax ultima lecto,
xorum fusis stat pia turba comis,
et certamen habent leti, quae viva sequatur
oniugium: pudor est non licuisse mori.
ardent victrices et flammae pectora praebent,
mponuntque suis ora perusta viris.
hoc genus infidum nuptarum, hic nulla puella
ec fida Euadne nec pia Penelope.
felix agrestum quondam pacata iuventus,
ivitiae quorum messis et arbor erant!
illis munus erat decussa Cydonia ramo,
t dare puniceis plena canistra rubis,
nunc violas tondere manu, nunc mixta referre
ilia vimineos lucida per calathos,
et portare suis vestitas frondibus uvas
ut variam plumae versicoloris avem.
his tum blanditiis furtiva per antra puellae
scula silvicolis empta dedere viris.
hinnulei pellis stratos operibat amantes,
ltaque nativo creverat herba toro,
pinus et incumbens laetas circumdabat umbras;
ec fuerat nudas poena videre deas.
corniger Arcadii vacuam pastoris in aulam
ux aries saturas ipse reduxit oves;
dique deaeque omnes, quibus est tutela per agros,
raebebant vestri verba benigna foci:
'et leporem, quicumque venis, venaberis, hospes,
t si forte meo tramite quaeris avem:
et me Pana tibi comitem de rupe vocato,
ive petes calamo praemia, sive cane.'
at nunc desertis cessant sacraria lucis:
urum omnes victa iam pietate colunt.
auro pulsa fides, auro venalia iura,
urum lex sequitur, mox sine lege pudor.
torrida sacrilegum testantur limina Brennum,
um petit intonsi Pythia regna dei:
at mox laurigero concussus vertice diras
allica Parnasus sparsit in arma nives.
te scelus accepto Thracis Polymestoris auro
utrit in hospitio non, Polydore, pio.
tu quoque ut auratos gereres, Eriphyla, lacertos,
elapsis nusquamst Amphiarau+s equis.
proloquar (atque utinam patriae sim verus haruspex!):
rangitur ipsa suis Roma superba bonis.
certa loquor, sed nulla fides; neque vilia quondam
erax Pergameis maenas habenda mali:
sola Parim Phrygiae fatum componere, sola
allacem Troiae serpere dixit equum.
ille furor patriae fuit utilis, ille parenti:
xpertast veros irrita lingua deos.
XIV
Multa tuae, Sparte, miramur iura palaestrae,
ed mage virginei tot bona gymnasii,
quod non infamis exercet corpore ludos
nter luctantis nuda puella viros,
cum pila velocis fallit per bracchia iactus,
ncrepat et versi clavis adunca trochi,
pulverulentaque ad extremas stat femina metas,
t patitur duro vulnera pancratio:
nunc ligat ad caestum gaudentia bracchia loris,
issile nunc disci pondus in orbe rotat,
et modo Taygeti, crinis aspersa pruina,
ectatur patrios per iuga longa canes:
gyrum pulsat equis, niveum latus ense revincit,
irgineumque cavo protegit aere caput,
qualis Amazonidum nudatis bellica mammis
hermodontiacis turba lavatur aquis;
qualis et Eurotae Pollux et Castor harenis,
ic victor pugnis, ille futurus equis,
inter quos Helene nudis capere arma papillis
ertur nec fratres erubuisse deos.
lex igitur Spartana vetat secedere amantes,
t licet in triviis ad latus esse suae,
nec timor aut ullast clausae tutela puellae,
ec gravis austeri poena cavenda viri.
nullo praemisso de rebus tute loquaris
pse tuis: longae nulla repulsa morae.
nec Tyriae vestes errantia lumina fallunt,
st neque odoratae cura molesta comae.
at nostra ingenti vadit circumdata turba,
ec digitum angustast inseruisse via;
nec quae sit facies nec quae sint verba rogandi
nvenias: caecum versat amator iter.
quod si iura fores pugnasque imitata Laconum,
arior hoc esses tu mihi, Roma, bono.
XV
Sic ego non ullos iam norim in amore tumultus
ec veniat sine te nox vigilanda mihi,
fabula nulla tuas de nobis concitet aures;
te solam et lignis funeris ustus amem.
ut mihi praetexti pudor est relevatus amictus
t data libertas noscere amoris iter,
illa rudis animos per noctes conscia primas
mbuit, heu nullis capta Lycinna datis!
tertius (haud multo minus est) cum ducitur annus,
ix memini nobis verba coisse decem.
cuncta tuus sepelivit amor, nec femina post te
lla dedit collo dulcia vincla meo.
at tu non meritam parcas vexare Lycinnam:
escit vestra ruens ira referre pedem.
testis erit Dirce tam vano crimine saeva,
ycteos Antiopen accubuisse Lyco.
ah quotiens pulchros vulsit regina capillos,
olliaque immitis fixit in ora manus!
ah quotiens famulam pensis oneravit iniquis,
t caput in dura ponere iussit humo!
saepe illam immundis passast habitare tenebris,
ilem ieiunae saepe negavit aquam.
Iuppiter, Antiopae nusquam succurris habenti
ot mala? corrumpit dura catena manus.
si deus es, tibi turpe tuam servire puellam:
nvocet Antiope quem nisi vincta Iovem?
sola tamen, quaecumque aderant in corpore vires,
egalis manicas rupit utraque manu.
inde Cithaeronis timido pede currit in arces.
ox erat, et sparso triste cubile gelu.
saepe vago Asopi sonitu permota fluentis
redebat dominae pone venire pedes.
et durum Zethum et lacrimis Amphiona mollem
xpertast stabulis mater abacta suis.
ac veluti, magnos cum ponunt aequora motus,
urus et adversus desinit ire Noto,
litore sollicito sonitus rarescit harenae,
ic cadit inflexo lapsa puella genu.
sera, tamen pietas: natis est cognitus error.
igne Iovis natos qui tueare senex,
tu reddis pueris matrem; puerique trahendam
inxerunt Dircen sub trucis ora bovis.
Antiope, cognosce Iovem: tibi gloria Dirce
ucitur in multis mortem habitura locis.
prata cruentantur Zethi, victorque canebat
aeana Amphion rupe, Aracynthe, tua.
XVI
Nox media, et dominae mihi venit epistula nostrae:
ibure me missa iussit adesse mora,
candida qua geminas ostendunt culmina turres,
t cadit in patulos nympha Aniena lacus.
quid faciam? obductis committam mene tenebris
t timeam audacis in mea membra manus?
at si distulero haec nostro mandata timore,
octurno fletus saevior hoste mihi.
peccaram semel, et totum sum pulsus in annum:
n me mansuetas non habet illa manus.
nec tamen est quisquam, sacros qui laedat amantes:
Scironis medias his licet ire vias.
quisquis amator erit, Scythicis licet ambulet oris,
emo adeo ut feriat barbarus esse volet.
sanguine tam parvo quis enim spargatur amantis
mprobus, et cuius sit comes ipsa Venus?
luna ministrat iter, demonstrant astra salebras,
pse Amor accensas praecutit ante faces,
saeva canum rabies morsus avertit hiantis:
uic generi quovis tempore tuta viast.
quod si certa meos sequerentur funera cursus,
ali mors pretio vel sit emenda mihi.
afferet haec unguenta mihi sertisque sepulcrum
rnabit custos ad mea busta sedens.
di faciant, mea ne terra locet ossa frequenti
ua facit assiduo tramite vulgus iter!
post mortem tumuli sic infamantur amantum.
e tegat arborea devia terra coma,
aut humer ignotae cumulis vallatus harenae:
on iuvat in media nomen habere via.
XVII
Nunc, o Bacche, tuis humiles advolvimur aris:
a mihi pacato vela secunda, pater.
tu potes insanae Veneris compescere fastus,
urarumque tuo fit medicina mero.
per te iunguntur, per te solvuntur amantes:
u vitium ex animo dilue, Bacche, meo.
te quoque enim non esse rudem testatur in astris
yncibus ad caelum vecta Ariadna tuis.
hoc mihi, quod veteres custodit in ossibus ignes,
unera sanabunt aut tua vina malum.
semper enim vacuos nox sobria torquet amantes;
pesque timorque animos versat utroque modo.
quod si, Bacche, tuis per fervida tempora donis
ccersitus erit somnus in ossa mea,
ipse seram vites pangamque ex ordine colles,
uos carpant nullae me vigilante ferae.
dum modo purpureo spument mihi dolia musto,
t nova pressantis inquinet uva pedes,
quod superest vitae per te et tua cornua vivam,
irtutisque tuae, Bacche, poeta ferar.
dicam ego maternos Aetnaeo fulmine partus,
ndica Nysaeis arma fugata choris,
vesanumque nova nequiquam in vite Lycurgum,
entheos in triplicis funera rapta greges,
curvaque Tyrrhenos delphinum corpora nautas
n vada pampinea desiluisse rate,
et tibi per mediam bene olentia flumina Diam,
nde tuum potant Naxia turba merum.
candida laxatis onerato colla corymbis
inget Bassaricas Lydia mitra comas,
levis odorato cervix manabit olivo,
t feries nudos veste fluente pedes.
mollia Dircaeae pulsabunt tympana Thebae,
apripedes calamo Panes hiante canent,
vertice turrigero iuxta dea magna Cybebe
tundet ad Idaeos cymbala rauca choros.
ante fores templi, cratere antistes et auro
ibatum fundens in tua sacra merum,
haec ego non humili referam memoranda coturno,
ualis Pindarico spiritus ore tonat:
tu modo servitio vacuum me siste superbo,
tque hoc sollicitum vince sopore caput.
XVIII
Clausus ab umbroso qua tundit pontus Averno
umida Baiarum stagna tepentis aquae,
qua iacet et Troiae tubicen Misenus harena,
t sonat Herculeo structa labore via;
hic ubi, mortalis dexter cum quaereret urbes,
ymbala Thebano concrepuere deo--
at nunc invisae magno cum crimine Baiae,
uis deus in vestra constitit hostis aqua?--
Marcellus Stygias vultum demisit in undas,
rrat et inferno spiritus ille lacu.
quid genus aut virtus aut optima profuit illi
ater, et amplexum Caesaris esse focos?
aut modo tam pleno fluitantia vela theatro,
t per mirantis omina festa manus?
occidit, et misero steterat vicesimus annus:
ot bona tam parvo clausit in orbe dies.
i nunc, tolle animos et tecum finge triumphos,
tantiaque in plausum tota theatra iuvent;
Attalicas supera vestes, atque ostra smaragdis
emmea sint Indis: ignibus ista dabis.
sed tamen huc omnes, huc primus et ultimus ordo:
st mala, sed cunctis ista terenda viast.
exoranda canis tria sunt latrantia colla,
candendast torvi publica cumba senis.
nec forma aeternum aut cuiquamst fortuna perennis:
ongius aut propius mors sua quemque manet.
ille licet ferro cautus se condat et aere,
ors tamen inclusum protrahit inde caput.
Nirea non facies, non vis exemit Achillem,
roesum aut, Pactoli quas parit umor, opes.
at tibi nauta, pias hominum quo traicit umbras,
uc animae portet corpus inane tuae:
qua Siculae victor telluris Claudius et qua
aesar, ab humana cessit in astra via.
XIX
Obicitur totiens a te mihi nostra libido:
rede mihi, vobis imperat ista magis.
vos, ubi contempti rupistis frena pudoris,
escitis captae mentis habere modum.
flamma per incensas citius sedetur aristas,
luminaque ad fontis sint reditura caput,
et placidum Syrtes portum et bona litora nautis
raebeat hospitio saeva Malea suo,
quam possit vestros quisquam reprehendere cursus
t rabidae stimulos frangere nequitiae.
testis, Cretaei fastus quae passa iuvenci
nduit abiegnae cornua falsa bovis;
testis Thessalico flagrans Salmonis Enipeo,
uae voluit liquido tota subire deo.
crimen et illa fuit, patria succensa senecta
rboris in frondes condita Myrrha novae.
nam quid Medeae referam, quo tempore matris
ram natorum caede piavit amor?
quidve Clytaemestrae, propter quam tota Mycenis
nfamis stupro stat Pelopea domus?
tuque, o, Minoa venumdata, Scylla, figura
ondes purpurea regna paterna coma.
hanc igitur dotem virgo desponderat hosti!
ise, tuas portas fraude reclusit amor.
at vos, innuptae, felicius urite taedas:
endet Cretaea tracta puella rate.
non tamen immerito Minos sedet arbiter Orci:
ictor erat quamvis, aequus in hoste fuit.
XX
Credis eum iam posse tuae meminisse figurae,
idisti a lecto quem dare vela tuo?
durus, qui lucro potuit mutare puellam!
antine, ut lacrimes, Africa tota fuit?
at tu stulta adeo's? tu fingis inania verba:
orsitan ille alio pectus amore terat.
est tibi forma potens, sunt castae Palladis artes,
plendidaque a docto fama refulget avo,
fortunata domus, modo sit tibi fidus amicus.
idus ero: in nostros curre, puella, toros!
tu quoque, qui aestivos spatiosius exigis ignes,
hoebe, moraturae contrahe lucis iter.
nox mihi prima venit! primae da tempora nocti!
ongius in primo, Luna, morare toro.
quam multae ante meis cedent sermonibus horae
ulcia quam nobis concitet arma Venus!
foedera sunt ponenda prius signandaque iura
t scribenda mihi lex in amore novo.
haec Amor ipse suo constringet pignora signo:
estis sidereae torta corona deae.
namque ubi non certo vincitur foedere lectus,
on habet ultores nox vigilanda deos,
et quibus imposuit, solvit mox vincla libido:
ontineant nobis omina prima fidem.
ergo, qui tactis haec foedera ruperit aris,
ollueritque novo sacra marita toro,
illi sint quicumque solent in amore dolores,
t caput argutae praebeat historiae,
nec flenti dominae patefiant nocte fenestrae:
emper amet, fructu semper amoris egens.
XXI
Magnum iter ad doctas proficisci cogor Athenas
t me longa gravi solvat amore via.
crescit enim assidue spectando cura puellae:
pse alimenta sibi maxima praebet amor.
omnia sunt temptata mihi, quacumque fugari
osset: at exsomnis me premit ipse deus.
vix tamen aut semel admittit, cum saepe negarit:
seu venit, extremo dormit amicta toro.
unum erit auxilium: mutatis Cynthia terris
uantum oculis, animo tam procul ibit amor.
nunc agite, o socii, propellite in aequora navem,
emorumque pares ducite sorte vices,
iungiteque extremo felicia lintea malo:
am liquidum nautis aura secundat iter.
Romanae turres et vos valeatis, amici,
ualiscumque mihi tuque, puella, vale!
ergo ego nunc rudis Hadriaci vehar aequoris hospes,
ogar et undisonos nunc prece adire deos.
deinde per Ionium vectus cum fessa Lechaeo
edarit placida vela phaselus aqua,
quod superest, sufferre, pedes, properate laborem,
sthmos qua terris arcet utrumque mare.
inde ubi Piraei capient me litora portus,
candam ego Theseae bracchia longa viae.
illic vel stadiis animum emendare Platonis
ncipiam aut hortis, docte Epicure, tuis;
persequar aut studium linguae, Demosthenis arma,
ibaboque tuos, culte Menandre, sales;
aut certe tabulae capient mea lumina pictae,
ive ebore exactae, seu magis aere, manus.
et spatia annorum et longa intervalla profundi
enibunt tacito vulnera nostra sinu:
seu moriar, fato, non turpi fractus amore;
tque erit illa mihi mortis honesta dies.
XXII
Frigida tam multos placuit tibi Cyzicus annos,
ulle, Propontiaca qua fluit isthmos aqua,
Dindymis et sacra fabricata in vite Cybebe,
aptorisque tulit quae via Ditis equos?
si te forte iuvant Helles Athamantidos urbes,
ec desiderio, Tulle, movere meo,
si tibi olorigeri visendast ora Caystri,
t quae serpentis temperat unda vias;
tu licet aspicias caelum omne Atlanta gerentem,
ectaque Persea Phorcidos ora manu,
Geryonis stabula et luctantum in pulvere signa
erculis Antaeique, Hesperidumque choros;
tuque tuo Colchum propellas remige Phasim,
eliacaeque trabis totum iter ipse legas,
qua rudis Argoa natat inter saxa columba
n faciem prorae pinus adacta novae:
omnia Romanae cedent miracula terrae.
atura hic posuit, quidquid ubique fuit.
armis apta magis tellus quam commoda noxae:
amam, Roma, tuae non pudet historiae.
nam quantum ferro tantum pietate potentes
tamus: victricis temperat ira manus.
hic, Anio Tiburne, fluis, Clitumnus ab Umbro
ramite, et aeternum Marcius umor opus,
Albanus lacus et foliis Nemorensis abundans,
otaque Pollucis nympha salubris equo.
at non squamoso labuntur ventre cerastae,
Itala portentis nec furit unda novis;
non hic Andromedae resonant pro matre catenae,
ec tremis Ausonias, Phoebe fugate, dapes,
nec cuiquam absentes arserunt in caput ignes
xitium nato matre movente suo;
Penthea non saevae venantur in arbore Bacchae,
ec solvit Danaas subdita cerva rates;
cornua nec valuit curvare in paelice Iuno
ut faciem turpi dedecorare bove;
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
arboreasque cruces Sinis, et non hospita Grais
axa, et curtatas in fera fata trabes.
haec tibi, Tulle, parens, haec est pulcherrima sedes,
ic tibi pro digna gente petendus honos,
hic tibi ad eloquium cives, hic ampla nepotum
pes et venturae coniugis aptus amor.
XXIII
Ergo tam doctae nobis periere tabellae,
cripta quibus pariter tot periere bona!
has quondam nostris manibus detriverat usus,
ui non signatas iussit habere fidem.
illae iam sine me norant placare puellas,
t quaedam sine me verba diserta loqui.
non illas fixum caras effecerat aurum:
ulgari buxo sordida cera fuit.
qualescumque mihi semper mansere fideles,
emper et effectus promeruere bonos.
forsitan haec illis fuerunt mandata tabellis:
irascor, quoniam's, lente, moratus heri.
an tibi nescio quae visast formosior? an tu
on bona de nobis crimina ficta iacis?'
aut dixit: 'venies hodie, cessabimus una:
ospitium tota nocte paravit Amor,'
et quaecumque volens reperit non stulta puella
arrula, cum blandis dicitur hora dolis.
me miserum, his aliquis rationem scribit avarus
t ponit duras inter ephemeridas!
quas si quis mihi rettulerit, donabitur auro:
uis pro divitiis ligna retenta velit?
i puer, et citus haec aliqua propone columna,
t dominum Esquiliis scribe habitare tuum.
XXIV
Falsast ista tuae, mulier, fiducia formae,
lim oculis nimium facta superba meis.
noster amor talis tribuit tibi, Cynthia, laudes:
ersibus insignem te pudet esse meis.
mixtam te varia laudavi saepe figura,
t, quod non esses, esse putaret amor;
et color est totiens roseo collatus Eoo,
um tibi quaesitus candor in ore foret:
quod mihi non patrii poterant avertere amici,
luere aut vasto Thessala saga mari,
hoc ego--non ferro, non igne coactus, at ipsa
aufragus Aegaea (vera fatebor) aqua.
correptus saevo Veneris torrebar aeno;
vinctus eram versas in mea terga manus.
ecce coronatae portum tetigere carinae,
raiectae Syrtes, ancora iacta mihist.
nunc demum vasto fessi resipiscimus aestu,
ulneraque ad sanum nunc coiere mea.
Mens Bona, si qua dea's, tua me in sacraria dono!
xciderunt surdo tot mea vota Iovi.
XXV
t de me poterat quilibet esse loquax.
quinque tibi potui servire fideliter annos:
ngue meam morso saepe querere fidem.
nil moveor lacrimis: ista sum captus ab arte;
emper ab insidiis, Cynthia, flere soles.
flebo ego discedens, sed fletum iniuria vincit:
u bene conveniens non sinis ire iugum.
limina iam nostris valeant lacrimantia verbis,
ec tamen irata ianua fracta manu.
at te celatis aetas gravis urgeat annis,
t veniat formae ruga sinistra tuae!
vellere tum cupias albos a stirpe capillos,
am speculo rugas increpitante tibi,
exclusa inque vicem fastus patiare superbos,
t quae fecisti facta queraris anus!
has tibi fatalis cecinit mea pagina diras:
ventum formae disce timere tuae!