Albii Tibulli

Elegiae

Liber Primus

I
Divitias alius fuluo sibi congerat auro
et teneat culti iugera multa soli,
quem labor adsiduus uicino terreat hoste,
 artia cui somnos classica pulsa fugent:
me mea paupertas uita traducat inerti,
 um meus adsiduo luceat igne focus.
ipse seram teneras maturo tempore uites
 usticus et facili grandia poma manu:
nec Spes destituat sed frugum semper aceruos
 raebeat et pleno pinguia musta lacu.
nam ueneror, seu stipes habet desertus in agris
 eu uetus in triuio florida serta lapis:
et quodcumque mihi pomum nouus educat annus,
 ibatum agricolae ponitur ante deo.
flaua Ceres, tibi sit nostro de rure corona
 picea, quae templi pendeat ante fores;
pomosisque ruber custos ponatur in hortis
 erreat ut saeua falce Priapus aues.
uos quoque, felicis quondam, nunc pauperis agri
 ustodes, fertis munera uestra, Lares.
tunc uitula innumeros lustrabat caesa iuuencos:
 unc agna exigui est hostia parua soli.
agna cadet uobis, quam circum rustica pubes
 lamet 'io messes et bona uina date.'
iam mihi, iam possim contentus uiuere paruo
 ec semper longae deditus esse uiae,
sed Canis aestiuos ortus uitare sub umbra
 rboris ad riuos praetereuntis aquae.
nec tamen interdum pudeat tenuisse bidentem
 ut stimulo tardos increpuisse boues;
non agnamue sinu pigeat fetumue capellae
 esertum oblita matre referre domum.
at uos exiguo pecori, furesque lupique,
 arcite: de magno praeda petenda grege.
hinc ego pastoremque meum lustrare quot annis
 t placidam soleo spargere lacte Palem.
adsitis, diui, neu uos e paupere mensa
 ona nec e puris spernite fictilibus.--
fictilia antiquus primum sibi fecit agrestis
 ocula, de facili composuitque luto.--
non ego diuitias patrum fructusque requiro,
 uos tulit antiquo condita messis auo:
parua seges satis est; satis est, requiescere lecto
 i licet et solito membra leuare toro.
quam iuuat immites uentos audire cubantem
 t dominam tenero continuisse sinu
aut, gelidas hibernus aquas cum fuderit Auster,
 ecurum somnos imbre iuuante sequi!
hoc mihi contingat: sit diues iure, furorem
 ui maris et tristes ferre potest pluuias.
o quantum est auri pereat potiusque smaragdi,
 uam fleat ob nostras ulla puella uias.
te bellare decet terra, Messalla, marique,
 t domus hostiles praeferat exuuias:
me retinent uinctum formosae uincla puellae,
 t sedeo duras ianitor ante fores.
non ego laudari curo, mea Delia: tecum
 um modo sim, quaeso segnis inersque uocer.
te spectem, suprema mihi cum uenerit hora,
 t teneam moriens deficiente manu.
flebis et arsuro positum me, Delia, lecto,
 ristibus et lacrimis oscula mixta dabis.
flebis: non tua sunt duro praecordia ferro
 incta, nec in tenero stat tibi corde silex.
illo non iuuenis poterit de funere quisquam
 umina, non uirgo sicca referre domum.
tu manes ne laede meos, sed parce solutis
 rinibus et teneris, Delia, parce genis.
interea, dum fata sinunt, iungamus amores:
 am ueniet tenebris Mors adoperta caput;
iam subrepet iners aetas, nec amare decebit,
 icere nec cano blanditias capite.
nunc leuis est tractanda uenus, dum frangere postes
 on pudet et rixas inseruisse iuuat
hic ego dux milesque bonus: uos, signa tubaeque,
 te procul, cupidis uulnera ferte uiris,
ferte et opes: ego composito securus aceruo
 ites despiciam despiciamque famem.
II
Adde merum uinoque nouos compesce dolores,
 ccupet ut fessi lumina uicta sopor:
neu quisquam multo percussum tempora baccho
 xcitet, infelix dum requiescit amor.
nam posita est nostrae custodia saeua puellae,
 lauditur et dura ianua firma sera.
ianua difficilis domini te uerberet imber,
 e Iouis imperio fulmina missa petant.
ianua, iam pateas uni mihi uicta querellis,
 eu furtim uerso cardine aperta sones.
et mala si qua tibi dixit dementia nostra,
 gnoscas: capiti sint precor illa meo.
te meminisse decet quae plurima uoce peregi
 upplice cum posti florida serta darem.
tu quoque ne timide custodes, Delia, falle.
 udendum est: fortes adiuuat ipsa Venus.
illa fauet seu quis iuuenis noua limina temptat
 eu reserat fixo dente puella fores:
illa docet molli furtim derepere lecto,
 lla pedem nullo ponere posse sono,
illa uiro coram nutus conferre loquaces
 landaque compositis abdere uerba notis.
nec docet hoc omnes, sed quos nec inertia tardat
 ec uetat obscura surgere nocte timor.
en ego cum tenebris tota uagor anxius urbe,
 . . . . . .
nec sinit occurrat quisquam qui corpora ferro
 ulneret aut rapta praemia ueste petat.
quisquis amore tenetur, eat tutusque sacerque
 ualibet; insidias non timuisse decet.
non mihi pigra nocent hibernae frigora noctis,
 on mihi cum multa decidit imber aqua.
non labor hic laedit, reseret modo Delia postes
 t uocet ad digiti me taciturna sonum.
parcite luminibus, seu uir seu femina fiat
 buia: celari uult sua furta Venus.
neu strepitu terrete pedum neu quaerite nomen
 eu prope fulgenti lumina ferte face.
si quis et imprudens aspexerit, occulat ille
 erque deos omnes se meminisse neget:
nam fuerit quicumque loquax, is sanguine natam,
 s Venerem e rapido sentiet esse mari.
nec tamen huic credet coniunx tuus, ut mihi uerax
 ollicita est magico saga ministerio.
hanc ego de caelo ducentem sidera uidi,
 luminis haec rapidi carmine uertit iter,
haec cantu finditque solum manesque sepulcris
 licit et tepido deuocat ossa rogo:
iam tenet infernas magico stridore cateruas,
 am iubet aspersas lacte referre pedem.
cum libet, haec tristi depellit nubila caelo:
 um libet, aestiuo conuocat orbe niues.
sola tenere malas Medeae dicitur herbas,
 ola feros Hecatae perdomuisse canes.
haec mihi composuit cantus, quis fallere posses:
 er cane, ter dictis despue carminibus.
ille nihil poterit de nobis credere cuiquam,
 on sibi, si in molli uiderit ipse toro.
tu tamen abstineas aliis: nam cetera cernet
 mnia: de me uno sentiet ille nihil.
quid credam? nempe haec eadem se dixit amores
 antibus aut herbis soluere posse meos,
et me lustrauit taedis, et nocte serena
 oncidit ad magicos hostia pulla deos.
non ego totus abesset amor, sed mutuus esset,
 rabam, nec te posse carere uelim.
ferreus ille fuit qui, te cum posset habere,
 aluerit praedas stultus et arma sequi.
ille licet Cilicum uictas agat ante cateruas,
 onat et in capto Martia castra solo,
totus et argento contextus, totus et auro,
 nsideat celeri conspiciendus equo;
ipse boues mea si tecum modo Delia possim
 ungere et in solito pascere monte pecus,
et te dum liceat teneris retinere lacertis,
 ollis et inculta sit mihi somnus humo.
quid Tyrio recubare toro sine amore secundo
 rodest cum fletu nox uigilanda uenit?
nam neque tunc plumae nec stragula picta soporem
 ec sonitus placidae ducere posset aquae.
num Veneris magnae uiolaui numina uerbo,
 t mea nunc poenas impia lingua luit?
num feror incestus sedes adiisse deorum
 ertaque de sanctis deripuisse focis?
non ego, si merui, dubitem procumbere templis
 t dare sacratis oscula liminibus,
non ego tellurem genibus perrepere supplex
 t miserum sancto tundere poste caput.
at tu, qui laetus rides mala nostra, caueto
 ox tibi: non uni saeuiet usque deus.
uidi ego qui iuuenum miseros lusisset amores
 ost Veneris uinclis subdere colla senem
et sibi blanditias tremula componere uoce
 t manibus canas fingere uelle comas:
stare nec ante fores puduit caraeue puellae
 ncillam medio detinuisse foro.
hunc puer, hunc iuuenis turba circumterit arta,
 espuit in molles et sibi quisque sinus.
at mihi parce, Venus: semper tibi dedita seruit
 ens mea: quid messes uris acerba tuas?
III
Ibitis Aegaeas sine me, Messalla, per undas,
  utinam memores ipse cohorsque mei!
me tenet ignotis aegrum Phaeacia terris:
 bstineas auidas Mors modo nigra manus.
abstineas, Mors atra, precor: non hic mihi mater
 uae legat in maestos ossa perusta sinus,
non soror, Assyrios cineri quae dedat odores
 t fleat effusis ante sepulcra comis,
Delia non usquam quae, me cum mitteret urbe,
 icitur ante omnes consuluisse deos.
illa sacras pueri sortes ter sustulit: illi
 ettulit e trinis omnia certa puer.
cuncta dabant reditus: tamen est deterrita numquam
 uin fleret nostras respiceretque uias.
ipse ego solator, cum iam mandata dedissem,
 uaerebam tardas anxius usque moras.
aut ego sum causatus aues aut omina dira
 aturniue sacram me tenuisse diem.
o quotiens ingressus iter mihi tristia dixi
 ffensum in porta signa dedisse pedem!
audeat inuito ne quis discedere Amore,
 ut sciat egressum se prohibente deo.
quid tua nunc Isis mihi, Delia, quid mihi prosunt
 lla tua totiens aera repulsa manu,
quidue, pie dum sacra colis, pureque lauari
 e, memini, et puro secubuisse toro?
nunc, dea, nunc succurre mihi (nam posse mederi
 icta docet templis multa tabella tuis)
ut mea uotiuas persoluens Delia uoces
 nte sacras lino tecta fores sedeat
bisque die resoluta comas tibi dicere laudes
 nsignis turba debeat in Pharia.
at mihi contingat patrios celebrare Penates
 eddereque antiquo menstrua tura Lari.
quam bene Saturno uiuebant rege, priusquam
 ellus in longas est patefacta uias!
nondum caeruleas pinus contempserat undas,
 ffusum uentis praebueratque sinum,
nec uagus ignotis repetens compendia terris
 resserat externa nauita merce ratem.
illo non ualidus subiit iuga tempore taurus,
 on domito frenos ore momordit equus,
non domus ulla fores habuit, non fixus in agris
 ui regeret certis finibus arua, lapis.
ipsae mella dabant quercus, ultroque ferebant
 buia securis ubera lactis oues.
non acies, non ira fuit, non bella, nec ensem
 mmiti saeuus duxerat arte faber.
nunc Ioue sub domino caedes et uulnera semper,
 unc mare, nunc leti mille repente uiae.
parce, pater. timidum non me periuria terrent,
 on dicta in sanctos impia uerba deos.
quod si fatales iam nunc expleuimus annos,
 ac lapis inscriptis stet super ossa notis:
HIC IACET IMMITI CONSVMPTVS MORTE TIBVLLVS,
 ESSALLAM TERRA DVM SEQVITVRQVE MARI.
sed me, quod facilis tenero sum semper Amori,
 psa Venus campos ducet in Elysios.
hic choreae cantusque uigent, passimque uagantes
 ulce sonant tenui gutture carmen aues;
fert casiam non culta seges, totosque per agros
 loret odoratis terra benigna rosis;
ac iuuenum series teneris immixta puellis
 udit, et adsidue proelia miscet amor.
illic est, cuicumque rapax Mors uenit amanti,
 t gerit insigni myrtea serta coma.
at scelerata iacet sedes in nocte profunda
 bdita, quam circum flumina nigra sonant:
Tisiphoneque impexa feros pro crinibus angues
 aeuit et huc illuc impia turba fugit;
tum niger in porta serpentum Cerberus ore
 tridet et aeratas excubat ante fores.
illic Iunonem temptare Ixionis ausi
 ersantur celeri noxia membra rota;
porrectusque nouem Tityos per iugera terrae
 dsiduas atro uiscere pascit aues.
Tantalus est illic, et circum stagna: sed acrem
 am iam poturi deserit unda sitim;
et Danai proles, Veneris quod numina laesit,
 n caua Lethaeas dolia portat aquas.
illic sit quicumque meos uiolauit amores,
 ptauit lentas et mihi militias.
at tu casta precor maneas, sanctique pudoris
 dsideat custos sedula semper anus.
haec tibi fabellas referat positaque lucerna
 educat plena stamina longa colu;
at circa grauibus pensis adfixa puella
 aulatim somno fessa remittat opus.
tunc ueniam subito, nec quisquam nuntiet ante,
 ed uidear caelo missus adesse tibi.
tunc mihi, qualis eris longos turbata capillos,
 buia nudato, Delia, curre pede.
hoc precor, hunc illum nobis Aurora nitentem
 uciferum roseis candida portet equis.
IV
'Sic umbrosa tibi contingant tecta, Priape,
 e capiti soles, ne noceantque niues:
quae tua formosos cepit sollertia? certe
 on tibi barba nitet, non tibi culta coma est;
nudus et hibernae producis frigora brumae,
 udus et aestiui tempora sicca Canis.'
sic ego: tum Bacchi respondit rustica proles
 rmatus curua sic mihi falce deus.
'o fuge te tenerae puerorum credere turbae:
 am causam iusti semper amoris habent.
hic placet, angustis quod equum compescit habenis
 ic placidam niueo pectore pellit aquam;
hic, quia fortis adest audacia, cepit: at illi
 irgineus teneras stat pudor ante genas.
sed ne te capiant, primo si forte negabit,
 aedia; paulatim sub iuga colla dabit.
longa dies homini docuit parere leones,
 onga dies molli saxa peredit aqua;
annus in apricis maturat collibus uuas,
 nnus agit certa lucida signa uice.
nec iurare time: ueneris periuria uenti
 nrita per terras et freta summa ferunt
gratia magna Ioui: uetuit Pater ipse ualere,
 urasset cupide quidquid ineptus amor:
perque suas impune sinit Dictynna sagittas
 dfirmes, crines perque Minerua suos.
at si tardus eris errabis. transiet aetas
 uam cito! non segnis stat remeatque dies.
quam cito purpureos deperdit terra colores,
 uam cito formosas populus alta comas.
quam iacet, infirmae uenere ubi fata senectae,
 ui prior Eleo est carcere missus equus.
uidi iam iuuenem, premeret cum serior aetas,
 aerentem stultos praeteriisse dies.
crudeles diui! serpens nouus exuit annos:
 ormae non ullam fata dedere moram.
solis aeterna est Baccho Phoeboque iuuentas:
 am decet intonsus crinis utrumque deum.
tu, puero quodcumque tuo temptare libebit,
 edas: obsequio plurima uincet amor.
neu comes ire neges, quamuis uia longa paretur
 t Canis arenti torreat arua siti,
quamuis praetexens picta ferrugine caelum
 enturam amiciat imbrifer arcus aquamt.
uel si caeruleas puppi uolet ire per undas,
 pse leuem remo per freta pelle ratem.
nec te paeniteat duros subiisse labores
 ut opera insuetas atteruisse manus;
nec, uelit insidiis altas si claudere ualles,
 um placeas, umeri retia ferre negent.
si uolet arma, leui temptabis ludere dextra;
 aepe dabis nudum, uincat ut ille, latus.
tunc tibi mitis erit, rapias tum cara licebit
 scula: pugnabit, sed tibi rapta dabit.
rapta dabit primo, post adferet ipse roganti,
 ost etiam collo se implicuisse uelit.
heu male nunc artes miseras haec saecula tractant:
 am tener adsueuit munera uelle puer.
at tua, qui uenerem docuisti uendere primus,
 uisquis es, infelix urgeat ossa lapis.
Pieridas, pueri, doctos et amate poetas,
 urea nec superent munera Pieridas.
carmine purpurea est Nisi coma: carmina ni sint,
 x umero Pelopis non nituisset ebur.
quem referent Musae, uiuet, dum robora tellus,
 um caelum stellas, dum uehet amnis aquas.
at qui non audit Musas, qui uendit amorem,
 daeae currus ille sequatur Opis,
et tercentenas erroribus expleat urbes
 t secet ad Phrygios uilia membra modos.
blanditiis uult esse locum Venus ipsa: querellis
 upplicibus, miseris fletibus illa fauet.'
haec mihi, quae canerem Titio, deus edidit ore:
 ed Titium coniunx haec meminisse uetat.
pareat ille suae: uos me celebrate magistrum,
 uos male habet multa callidus arte puer.
gloria cuique sua est: me, qui spernentur, amantes
 onsultent: cunctis ianua nostra patet.
tempus erit, cum me Veneris praecepta ferentem
 educat iuuenum sedula turba senem.
eheu quam Marathus lento me torquet amore!
 eficiunt artes, deficiuntque doli.
parce, puer, quaeso, ne turpis fabula fiam,
 um mea ridebunt uana magisteria.
V
Asper eram et bene discidium me ferre loquebar:
 t mihi nunc longe gloria fortis abest.
namque agor ut per plana citus sola uerbere turben
 uem celer adsueta uersat ab arte puer.
ure ferum et torque, libeat ne dicere quicquam
 agnificum post haec: horrida uerba doma.
parce tamen, per te furtiui foedera lecti,
 er uenerem quaeso compositumque caput.
ille ego cum tristi morbo defessa iaceres
 e dicor uotis eripuisse meis:
ipseque te circum lustraui sulpure puro,
 armine cum magico praecinulsset anus;
ipse procuraui ne possent saeua nocere
 omnia, ter sancta deueneranda mola;
ipse ego uelatus filo tunicisque solutis
 ota nouem Triuiae nocte silente dedi.
omnia persolui: fruitur nunc alter amore,
 t precibus felix utitur ille meis.
at mihi felicem uitam, si salua fuisses,
 ingebam demells, et renuente deo.
rura colam, frugumque aderit mea Delia custos,
 rea dum messes sole calente teret,
aut mihi seruabit plenis in lintribus uuas
 ressaque ueloci candida musta pede.
consuescet numerare pecus; consuescet amantis
 arrulus in dominae ludere uerna sinu.
illa deo sciet agricolae pro uitibus uuam,
 ro segete spicas, pro grege ferre dapem.
illa regat cunctos, illi sint omnia curae:
 t iuuet in tota me nihil esse domo.
huc ueniet Messalla meus, cui dulcia poma
 elia selectis detrahat arboribus:
et, tantum uenerata uirum, hunc sedula curet,
 uic paret atque epulas ipsa ministra gerat.
haec mihi fingebam, quae nunc Eurusque Notusque
 actat odoratos uota per Armenios.
saepe ego temptaui curas depellere uino:
 t dolor in lacrimas uerterat omne merum.
saepe aliam tenui: sed iam cum gaudia adirem,
 dmonuit dominae deseruitque Venus.
tunc me discedens deuotum femina dixit,
  pudet, et narrat scire nefanda meam.
non facit hoc uerbis, facie tenerisque lacertis
 euouet et flauis nostra puella comis.
talis ad Haemonium Nereis Pelea quondam
 ecta est frenato caerula pisce Thetis.
haec nocuere mihi. quod adest huic diues amator,
 enit in exitium callida lena meum.
sanguineas edat illa dapes atque ore cruento
 ristia cum multo pocula felle bibat:
hanc uolitent animae circum sua fata querentes
 emper, et e tectis strix uiolenta canat:
ipsa fame stimulante furens herbasque sepulcris
 uaerat et a saeuis ossa relicta lupis;
currat et inguinibus nudis ululetque per urbes,
 ost agat e triuiis aspera turba canum.
eueniet; dat signa deus: sunt numina amanti,
 aeuit et iniusta lege relicta Venus.
at tu quam primum sagae praecepta rapacis
 esere: nam donis uincitur omnis amor.
pauper erit praesto tibi semper: pauper adibit
 rimus et in tenero fixus erit latere:
pauper in angusto fidus comes agmine turbae
 ubicietque manus efficietque uiam:
pauper ad occultos furtim deducet amicos
 inclaque de niueo detrahet ipse pede.
heu canimus frustra nec uerbis uicta patescit
 anua sed plena est percutienda manu.
at tu, qui potior nunc es, mea furta timeto:
 ersatur celeri Fors leuis orbe rotae.
non frustra quidam iam nunc in limine perstat
 edulus ac crebro prospicit ac refugit
et simulat transire domum, mox deinde recurrit
 olus et ante ipsas exscreat usque fores.
nescio quid furtiuus amor parat. utere quaeso,
 um licet: in liquida nam tibi linter aqua,
VI
Semper ut inducar blandos offers mihi uultus,
 ost tamen es misero tristis et asper, Amor.
quid tibi, saeue, rei mecum est? an gloria magna est
 nsidias homini composuisse deum?
nam mihi tenduntur casses: iam Delia furtim
 escio quem tacita callida nocte fovet.
illa quidem iurata negat, sed credere durum est:
 ic etiam de me pernegat usque uiro.
ipse miser docui, quo posset ludere pacto
 ustodes: heu heu nunc premor arte mea.
fingere tunc didicit causas ut sola cubaret,
 ardine tunc tacito uertere posse fores:
tunc sucos herbasque dedi quis liuor abiret
 uem facit impresso mutua dente uenus.
at tu, fallacis coniunx incaute puellae,
 e quoque seruato, peccet ut illa nihil,
neu iuuenes celebret multo sermone caueto
 eue cubet laxo pectus aperta sinu,
neu te decipiat nutu, digitoque liquorem
 e trahat et mensae ducat in orbe notas.
exibit quam saepe, time, seu uisere dicet
 acra Bonae maribus non adeunda Deae.
at mihi si credas, illam sequar unus ad aras:
 unc mihi non oculis sit timuisse meis.
saepe, uelut gemmas eius signumque probarem,
 er causam memini me tetigisse manum:
saepe mero somnum peperi tibi, at ipse bibebam
 obria supposita pocula uictor aqua.
non ego te laesi prudens: ignosce fatenti.
 ussit Amor: contra quis ferat arma deos?
ille ego sum, nec me iam dicere uera pudebit,
 nstabat tota cui tua nocte canis.
quid tenera tibi coniuge opus? tua si bona nescis
 eruare, frustra clauis inest foribus.
te tenet, absentes alios suspirat amores
 t simulat subito condoluisse caput.
at mihi seruandam credas: non saeua recuso
 erbera, detrecto non ego uincla pedum.
tum procul absitis, quisquis colit arte capillos,
 t fluit effuso cui toga laxa sinu:
quisquis et occurret, ne possit crimen habere,
 tet procul ante, aut alia stet procul ante uia.
sic fieri iubet ipse deus, sic magna sacerdos
 st mihi diuino uaticinata sono.
haec, ubi Bellonae motu est agitata, nec acrem
 lammam, non amens uerbera torta timet:
ipsa bipenne suos caedit uiolenta lacertos
 anguineque effuso spargit inulta deam,
statque latus praefixa ueru, stat saucia pectus,
 t canit euentus quos dea magna monet.
'parcite quam custodit Amor uiolare puellam,
 e pigeat magno post didicisse malo.
attigerit, labentur opes, ut uulnere nostro
 anguis, ut hic uentis diripiturque cinis.'
et tibi nescio quas dixit, mea Delia, poenas:
 i tamen admittas, sit precor illa leuis.
non ego te propter parco tibi, sed tua mater
 e mouet atque iras aurea uincit anus.
haec mihi te adducit tenebris multoque timore
 oniungit nostras clam taciturna manus:
haec foribusque manet noctu me adfixa proculque
 ognoscit strepitus me ueniente pedum.
uiue diu mihi, dulcis anus: proprios ego tecum,
 it modo fas, annos contribuisse uelim.
te semper natamque tuam te propter amabo:
 uidquid agit, sanguis est tamen illa tuus.
sit modo casta, doce, quamuis non uitta ligatos
 mpediat crines nec stola longa pedes.
et mihi sint durae leges, laudare nec ullam
 ossim ego quin oculos appetat illa meos;
et si quid peccasse putet, ducarque capillis
 mmerito pronas proripiarque uias.
non ego te pulsare uelim, sed, uenerit iste
 i furor, optarim non habuisse manus.
nec saeuo sis casta metu, sed mente fideli:
 utuus absenti te mihi seruet amor.
at quae fida fuit nulli, post uicta senecta
 ucit inops tremula stamina torta manu
firmaque conductis adnectit licia telis
 ractaque de niueo uellere ducta putat.
hanc animo gaudente uident iuuenumque cateruae
 ommemorant merito tot mala ferre senem:
hanc Venus ex alto flentem sublimis Olympo
 pectat et infidis quam sit acerba monet.
haec aliis maledicta cadant: nos, Delia, amoris
 xemplum cana simus uterque coma.
VII
Hunc cecinere diem Parcae fatalia nentes
 tamina, non ulli dissoluenda deo:
hunc fore, Aquitanas posset qui fundere gentes,
 uem tremeret forti milite uictus Atax.
euenere: nouos pubes Romana triumphos
 idit et euinctos bracchia capta duces:
at te uictrices lauros, Messalla, gerentem
 ortabat nitidis currus eburnus equis.
non sine me est tibi partus honos: Tarbella Pyrene
 estis et Oceani litora Santonici,
testis Arar Rhodanusque celer magnusque Garunna,
 arnutis et flaui caerula lympha Liger.
an te, Cydne, canam, tacitis qui leniter undis
 aeruleus placidis per uada serpis aquis,
quantus et aetherio contingens uertice nubes
 rigidus intonsos Taurus alat Cilicas?
quid referam ut uolitet crebras intacta per urbes
 lba Palaestino sancta columba Syro,
utque maris uastum prospectet turribus aequor
 rima ratem uentis credere docta Tyros,
qualis et, arentes cum findit Sirius agros,
 ertilis aestiua Nilus abundet aqua?
Nile pater, quanam possim te dicere causa
 ut quibus in terris occuluisse caput?
te propter nullos tellus tua postulat imbres,
 rida nec pluuio supplicat herba Ioui.
te canit atque suum pubes miratur Osirim
 arbara, Memphiten plangere docta bouem.
primus aratra manu sollerti fecit Osiris
 t teneram ferro sollicitauit humum,
primus inexpertae commisit semina terrae
 omaque non notis legit ab arboribus.
hic docuit teneram palis adiungere uitem,
 ic uiridem dura caedere falce comam:
illi iucundos primum matura sapores
 xpressa incultis uua dedit pedibus.
ille liquor docuit uoces inflectere cantu,
 ouit et ad certos nescia membra modos:
Bacchus et agricolae magno confecta labore
 ectora tristitiae dissoluenda dedit:
Bacchus et adflictis requiem mortalibus adfert,
 rura licet dura compede pulsa sonent.
non tibi sunt tristes curae nec luctus, Osiri,
 ed chorus et cantus et leuis aptus amor,
sed uarii flores et frons redimita corymbis,
 usa sed ad teneros lutea palla pedes
et Tyriae uestes et dulcis tibia cantu
 t leuis occultis conscia cista sacris.
huc ades et Genium ludis centumque choreis
 oncelebra et multo tempora funde mero:
illius et nitido stillent unguenta capillo,
 t capite et collo mollia serta gerat.
sic uenias hodierne: tibi dem turis honores,
 iba et Mopsopio dulcia melle feram.
at tibi succrescat proles quae facta parentis
 ugeat et circa stet ueneranda senem.
nec taceat monumenta uiae, quem Tuscula tellus
 andidaque antiquo detinet Alba Lare.
namque opibus congesta tuis hic glarea dura
 ternitur, hic apta iungitur arte silex.
te canet agricola, a magna cum uenerit urbe
 erus, inoffensum rettuleritque pedem.
at tu, Natalis multos celebrande per annos,
 andidior semper candidiorque ueni.
VIII
Non ego celari possum, quid nutus amantis
 uidue ferant miti lenia uerba sono.
nec mihi sunt sortes nec conscia fibra deorum,
 raecinit euentus nec mihi cantus auis:
ipsa Venus magico religatum bracchia nodo
 erdocuit multis non sine uerberibus.
desine dissimulare: deus crudelius urit,
 uos uidet inuitos succubuisse sibi.
quid tibi nunc molles prodest coluisse capillos
 aepeque mutatas disposuisse comas,
quid fuco splendente genas ornare, quid ungues
 rtificis docta subsecuisse manu?
frustra iam uestes, frustra mutantur amictus
 nsaque compressos colligat arta pedes.
illa placet, quamuis inculto uenerit ore
 ec nitidum tarda compserit arte caput.
num te carminibus, num te pallentibus herbis
 euouit tacito tempore noctis anus?
cantus uicinis fruges traducit ab agris,
 antus et iratae detinet anguis iter,
cantus et e curru Lunam deducere temptat,
 t faceret, si non aera repulsa sonent.
quid queror heu misero carmen nocuisse, quid herbas?
 orma nihil magicis utitur auxiliis:
sed corpus tetigisse nocet, sed longa dedisse
 scula, sed femori conseruisse femur.
nec tu difficilis puero tamen esse memento:
 ersequitur poenis tristia facta Venus.
munera ne poscas: det munera canus amator,
 t foueat molli frigida membra sinu.
carior est auro iuuenis, cui leuia fulgent
 ra nec amplexus aspera barba terit.
huic tu candentes umero suppone lacertos,
 t regum magnae despiciantur opes.
at Venus inueniet puero concumbere furtim,
 um timet et teneros conserit usque sinus,
et dare anhelanti pugnantibus umida linguis
 scula et in collo figere dente notas.
non lapis hanc gemmaeque iuuant, quae frigore sola
 ormiat et nulli sit cupienda uiro.
heu sero reuocatur amor seroque iuuentas
 um uetus infecit cana senecta caput.
tum studium formae est: coma tum mutatur, ut anno
 issimulet uiridi cortice tincta nucis:
tollere tum cura est albos a stirpe capillos
 t faciem dempta pelle referre nouam.
at tu dum primi floret tibi temporis aetas
 tere: non tardo labitur illa pede.
neu Marathum torque: puero quae gloria uicto est?
 n ueteres esto dura, puella, senes.
parce precor tenero: non illi sontica causa est.
 ed nimius luto corpora tingit amor.
uel miser absenti maestas quam saepe querellas
 onicit et lacrimis omnia plena madent!
'quid me spernis?' ait. 'poterat custodia uinci:
 pse dedit cupidis fallere posse deus.
nota uenus furtiua mihi est, ut lenis agatur
 piritus, ut nec dent oscula rapta sonum;
et possum media quamuis obrepere nocte
 t strepitu nullo clam reserare fores.
quid prosunt artes, miserum si spernit amantem
 t fugit ex ipso saeua puella toro?
uel cum promittit, subito sed perfida fallit,
 st mihi nox multis euigilanda malis.
dum mihi uenturam fingo, quodcumque mouetur,
 llius credo tunc sonuisse pedes.'
desistas lacrimare, puer: non frangitur illa,
 t tua iam fletu lumina fessa tument.
oderunt, Pholoe, moneo, fastidia diui,
 ec prodest sanctis tura dedisse focis.
hic Marathus quondam miseros ludebat amantes,
 escius ultorem post caput esse deum;
saepe etiam lacrimas fertur risisse dolentis
 t cupidum ficta detinuisse mora:
nunc omnes odit fastus, nunc displicet illi
 uaecumque opposita est ianua dura sera.
at te poena manet, ni desinis esse superba.
 uam cupies uotis hunc reuocare diem!
IX
Quid mihi, si fueras miseros laesurus amores,
 oedera per diuos, clam uiolanda, dabas?
a miser, et si quis primo periuria celat,
 era tamen tacitis Poena uenit pedibus.
parcite, caelestes: aequum est impune licere
 umina formosis laedere uestra semel.
lucra petens habili tauros adiungit aratro
 t durum terrae rusticus urget opus,
lucra petituras freta per parentia uentis
 ucunt instabiles sidera certa rates:
muneribus meus est captus puer. at deus illa
 n cinerem et liquidas munera uertat aquas.
iam mihi persoluet poenas, puluisque decorem
 etrahet et uentis horrida facta coma;
uretur facies, urentur sole capilli,
 eteret inualidos et uia longa pedes.
admonui quotiens 'auro ne pollue formam:
 aepe solent auro multa subesse mala.
diuitiis captus si quis uiolauit amorem,
 speraque est illi difficilisque Venus
ure meum potius flamma caput et pete ferro
 orpus et intorto uerbere terga seca.
nec tibi celandi spes sit peccare paranti:
 cit deus, occultos qui uetat esse dolos.
ipse deus tacito permisit +leue+ ministro
 deret ut multo libera uerba mero:
ipse deus somno domitos emittere uocem
 ussit et inuitos facta tegenda loqui.'
haec ego dicebam: nunc me fleuisse loquentem,
 unc pudet ad teneros procubuisse pedes.
tunc mihi iurabas nullo te diuitis auri
 ondere, non gemmis, uendere uelle fidem,
non tibi si pretium Campania terra daretur,
 on tibi si Bacchi cura Falernus ager.
illis eriperes uerbis mihi sidera caeli
 ucere et pronas fluminis esse uias.
quin etiam flebas: at non ego fallere doctus
 ergebam umentes credulus usque genas.
quid faciam, nisi et ipse fores in amore puellae?
 it precor exemplo sit leuis illa tuo.
o quotiens, uerbis ne quisquam conscius esset,
 pse comes multa lumina nocte tuli!
saepe insperanti uenit tibi munere nostro
 t latuit clausas post adoperta fores.
tum miser interii, stulte confisus amari:
 am poteram ad laqueos cautior esse tuos.
quin etiam attonita laudes tibi mente canebam,
 t me nunc nostri Pieridumque pudet.
illa uelim rapida Vulcanus carmina flamma
 orreat et liquida deleat amnis aqua.
tu procul hinc absis, cui formam uendere cura est
 t pretium plena grande referre manu.
at te qui puerum donis corrumpere es ausus
 ideat adsiduis uxor inulta dolis,
et cum furtiuo iuuenem lassauerit usu,
 ecum interposita languida ueste cubet.
semper sint externa tuo uestigia lecto
 t pateat cupidis semper aperta domus:
nec lasciua soror dicatur plura bibisse
 ocula uel plures emeruisse uiros.
illam saepe ferunt conuiuia ducere baccho,
 um rota Luciferi prouocet orta diem:
illa nulla queat melius consumere noctem
 ut operum uarias disposuisse uices.
at tua perdidicit: nec tu, stultissime, sentis,
 um tibi non solita corpus ab arte mouet.
tune putas illam pro te disponere crines
 ut tenues denso pectere dente comas?
istane persuadet facies, auroque lacertos
 inciat et Tyrio prodeat apta sinu?
non tibi sed iuueni cuidam uult bella uideri,
 euoueat pro quo remque domumque tuam.
nec facit hoc uitio, sed corpora foeda podagra
 t senis amplexus culta puella fugit.
huic tamen accubuit noster puer: hunc ego credam
 um trucibus uenerem iungere posse feris.
blanditiasne meas aliis tu uendere es ausus,
 une aliis demens oscula ferre mea?
tum flebis, cum me uinctum puer alter habebit
 t geret in regno regna superba tuo.
at tua tum me poena iuuet, Venerique merenti
 ixa notet casus aurea palma meos:
HANC TIBI FALLACI RESOLVTVS AMORE TIBVLLVS
 EDICAT ET GRATA SIS, DEA, MENTE ROGAT.
X
Quis fuit, horrendos primus qui protulit enses?
 uam ferus et uere ferreus ille fuit!
tum caedes hominum generi, tum proelia nata,
 um breuior dirae mortis aperta uia est.
an nihil ille miser meruit, nos ad mala nostra
 ertimus, in saeuas quod dedit ille feras?
diuitis hoc uitium est auri, nec bella fuerunt,
 aginus astabat cum scyphus ante dapes.
non arces, non uallus erat, somnumque petebat
 ecurus uarias dux gregis inter oues.
tunc mihi uita foret uulgi nec tristia nossem
 rma nec audissem corde micante tubam.
nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostis
 aesura in nostro tela gerit latere.
sed patrii seruate Lares: aluistis et idem,
 ursarem uestros cum tener ante pedes.
neu pudeat prisco uos esse e stipite factos:
 ic ueteris sedes incoluistis aui.
tunc melius tenuere fidem, cum paupere cultu
 tabat in exigua ligneus aede deus.
hic placatus erat, seu quis libauerat uuam
 eu dederat sanctae spicea serta comae:
atque aliquis uoti compos liba ipse ferebat
 ostque comes purum filia parua fauum.
at nobis aerata, Lares, depellite tela,
 . . . . . .
hostiaque e plena rustica porcus hara.
 anc pura cum ueste sequar myrtoque canistra
uincta geram, myrto uinctus et ipse caput.
 ic placeam uobis: alius sit fortis in armis,
sternat et aduersos Marte fauente duces,
 t mihi potanti possit sua dicere facta
miles et in mensa pingere castra mero.
 uis furor est atram bellis accersere Mortem?
imminet et tacito clam uenit illa pede.
 on seges est infra, non uinea culta, sed audax
Cerberus et Stygiae nauita turpis aquae:
 llic percussisque genis ustoque capillo
errat ad obscuros pallida turba lacus.
 uin potius laudandus hic est quem prole parata
occupat in parua pigra senecta casa!
 pse suas sectatur oues, at filius agnos,
et calidam fesso comparat uxor aquam.
 ic ego sim, liceatque caput candescere canis
temporis et prisci facta referre senem.
 nterea pax arua colat. pax candida primum
duxit araturos sub iuga curua boues:
 ax aluit uites et sucos condidit uuae,
funderet ut nato testa paterna merum:
 ace bidens uomerque nitent, at tristia duri
militis in tenebris occupat arma situs.--
 usticus e lucoque uehit, male sobrius ipse,
uxorem plaustro progeniemque domum.--
 ed ueneris tunc bella calent, scissosque capillos
femina, perfractas conqueriturque fores;
 let teneras subtusa genas: sed uictor et ipse
flet sibi dementes tam ualuisse manus.
 t lasciuus Amor rixae mala uerba ministrat,
inter et iratum lentus utrumque sedet.
  lapis est ferrumque, suam quicumque puellam
uerberat: e caelo deripit ille deos.
 it satis e membris tenuem rescindere uestem,
sit satis ornatus dissoluisse comae,
 it lacrimas mouisse satis: quater ille beatus
quo tenera irato flere puella potest.
 ed manibus qui saeuus erit, scutumque sudemque
is gerat et miti sit procul a Venere.
 t nobis, Pax alma, ueni spicamque teneto,
profluat et pomis candidus ante sinus.

Liber Secundus

 

I
Quisquis adest, faueat: fruges lustramus et agros,
 itus ut a prisco traditus extat auo.
Bacche, ueni, dulcisque tuis e cornibus uua
 endeat, et spicis tempora cinge, Ceres.
luce sacra requiescat humus, requiescat arator,
 t graue suspenso uomere cesset opus.
soluite uincla iugis: nunc ad praesepia debent
 lena coronato stare boues capite.
omnia sint operata deo: non audeat ulla
 anificam pensis imposuisse manum.
uos quoque abesse procul iubeo, discedat ab aris,
 ui tulit hesterna gaudia nocte Venus.
casta placent superis: pura cum ueste uenite
 t manibus puris sumite fontis aquam.
cernite, fulgentes ut eat sacer agnus ad aras
 inctaque post olea candida turba comas.
di patrii, purgarnus agros, purgamus agrestes:
 os mala de nostris pellite limitibus,
neu seges eludat messem fallacibus herbis,
 eu timeat celeres tardior agna lupos.
tunc nitidus plenis confisus rusticus agris
 ngeret ardenti grandia ligna foco,
turbaque uernarum, saturi bona signa coloni,
 udet et ex uirgis extruet ante casas.
euentura precor: uiden ut felicibus extis
 ignificet placidos nuntia fibra deos?
nunc mihi fumosos ueteris proferte Falernos
 onsulis et Chio soluite uincla cado.
uina diem celebrent: non festa luce madere
 st rubor, errantes et male ferre pedes.
sed 'bene Messallam' sua quisque ad pocula dicat,
 omen et absentis singula uerba sonent.
gentis Aquitanae celeber Messalla triumphis
 t magna intonsis gloria uictor auis,
huc ades aspiraque mihi, dum carmine nostro
 edditur agricolis gratia caelitibus.
rura cano rurisque deos. his uita magistris
 esueuit querna pellere glande famem:
illi compositis primum docuere tigillis
 xiguam uiridi fronde operire domum:
illi etiam tauros primi docuisse feruntur
 eruitium et plaustro supposuisse rotam.
tum uictus abiere feri, tum consita pomus,
 um bibit inriguas fertilis hortus aquas,
aurea tum pressos pedibus dedit uua liquores
 ixtaque securo est sobria lympha mero.
rura ferunt messes, calidi cum sideris aestu
 eponit flauas annua terra comas.
rure leuis uerno flores apis ingerit alueo,
 ompleat ut dulci sedula melle fauos.
agricola adsiduo primum satiatus aratro
 antauit certo rustica uerba pede
et satur arenti primum est modulatus auena
 armen, ut ornatos diceret ante deos,
agricola et minio suffusus, Bacche, rubenti
 rimus inexperta duxit ab arte choros.
huic datus a pleno memorabile munus ouili
 ux pecoris curtas auxerat hircus opes.
rure puer uerno primum de flore coronam
 ecit et antiquis imposuit Laribus.
rure etiam teneris curam exhibitura puellis
 olle gerit tergo lucida uellus ouis.
hinc et femineus labor est, hinc pensa colusque,
 usus et adposito pollice uersat opus:
atque aliqua adsiduae textrix operata mineruae
 antat, et a pulso tela sonat latere.
ipse quoque inter agros interque armenta Cupido
 atus et indomitas dicitur inter equas.
illic indocto primum se exercuit arcu:
 i mihi, quam doctas nunc habet ille manus!
nec pecudes, uelut ante, petit: fixisse puellas
 estit et audaces perdomuisse uiros.
hic iuueni detraxit opes, hic dicere iussit
 imen ad iratae uerba pudenda senem:
hoc duce custodes furtim transgressa iacentes
 d iuuenem tenebris sola puella uenit
et pedibus praetemptat iter suspensa timore,
 xplorat caecas cui manus ante uias.
a miseri, quos hic grauiter deus urget! at ille
 elix, cui placidus leniter adflat Amor.
sancte, ueni dapibus festis, sed pone sagittas
 t procul ardentes hinc precor abde faces.
uos celebrem cantate deum pecorique uocate
 oce: palam pecori, clam sibi quisque uocet.
aut etiam sibi quisque palam: nam rurba iocosa
 bstrepit et Phrygio tibia curua sono.
ludite: iam Nox iungit equos, currumque sequuntur
 atris lasciuo sidera fulua choro,
postque uenit tacitus furuis circumdatus alis
 omnus et incerto Somnia nigra pede.
II
Dicamus bona uerba: uenit Natalis ad aras:
 uisquis ades, lingua, uir mulierque, faue.
urantur pia tura focis, urantur odores
 uos tener e terra diuite mittit Arabs.
ipse suos Clenius adsit uisurus honores,
 ui decorent sanctas mollia serta comas.
illius puro destillent tempora nardo,
 tque satur libo sit madeatque mero,
adnuat et, Cornute, tibi, quodcumque rogabis.
 n age (quid cessas? adnuit ille) roga.
auguror, uxoris fidos optabis amores:
 am reor hoc ipsos edidicisse deos.
nec tibi malueris, totum quaecumque per orbem
 ortis arat ualido rusticus arua boue,
nec tibi, gemmarum quidquid felicibus Indis
 ascitur, Eoi qua maris unda rubet.
uota cadunt: utinam strepitantibus aduolet alis
 lauaque coniugio uincula portet Amor,
uincula quae maneant semper dum tarda senectus
 nducat rugas inficiatque comas.
haec ueniat, Natalis, auis prolemque ministret,
 udat et ante tuos turba nouella pedes.
III
Rura meam, Cornute, tenent uillaeque puellam:
 erreus est, heu heu, quisquis in urbe manet.
ipsa Venus latos iam nunc migrauit in agros,
 erbaque aratoris rustica discit Amor.
o ego, cum aspicerem dominam, quam fortiter illic
 ersarem ualido pingue bidente solum
agricolaeque modo curuum sectarer aratrum,
 um subigunt steriles arua serenda boues!
nec quererer quod sol graciles exureret artus,
 aederet et teneras pussula rupta manus.
pauit et Admeti tauros formosus Apollo,
 ec cithara intonsae profueruntue comae,
nec potuit curas sanare salubribus herbis:
 uidquid erat medicae uicerat artis amor.
ipse deus solitus stabulis expellere uaccas
   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
et miscere nouo docuisse coagula lacte,
 acteus et mixtis obriguisse liquor.
tunc fiscella leui detexta est uimine iunci,
 araque per nexus est uia facta sero.
o quotiens illo uitulum gestante per agros
 icitur occurrens erubuisse soror!
o quotiens ausae, caneret dum ualle sub alta,
 umpere mugitu carmina docta boues!
saepe duces trepidis petiere oracula rebus,
 enit et a templis inrita turba domum:
saepe holrere sacros doluit Latona capillos,
 uos admirata est ipsa nouerca prius.
quisquis inornatumque caput crinesque solutos
 spiceret, Phoebi quaereret ille comam.
Delos ubi nunc, Phoebe, tua est, ubi Delphica Pytho?
 empe Amor in parua te iubet esse casa.
felices olim, Veneri cum fertur aperte
 eruire aeternos non puduisse deos.
fabula nunc ille est: sed cui sua cura puella est,
 abula sit mauult quam sine amore deus.
at tu, quisquis is es, cui tristi fronte Cupido
 mperat ut nostra sint tua castra domo
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 errea non uenerem sed praedam saecula laudant:
praeda tamen multis est operata malis.
 raeda feras acies cinxit discordibus armis:
hinc cruor, hinc caedes mors propiorque uenit.
 raeda uago iussit geminare pericula ponto,
bellica cum dubiis rostra dedit ratibus.
 raedator cupit immensos obsidere campos,
ut multa innumera iugera pascat oue:
 ui lapis externus curae est, urbisque tumultu
portatur ualidis mille columna iugis,
 laudit et indomitum moles mare, lentus ut intra
neglegat hibernas piscis adesse minas.
 t mihi laeta trahant Samiae conuiuia testae
fictaque Cumana lubrica terra rota.
 eu heu diuitibus uideo gaudere puellas:
iam ueniant praedae, si Venus optat opes:
 t mea luxuria Nemesis fluat utque per urbem
incedat donis conspicienda meis.
 lla gerat uestes tenues, quas femina Coa
texuit, auratas disposuitque uias:
 lli sint comites fusci, quos India torret
Solis et admotis inficit ignis equis:
 lli selectos certent praebere colores
Africa puniceum purpureumque Tyros.
 ota loquor: regnum ipse tenet, quem saepe coegit
barbara gypsatos ferre catasta pedes.
 t tibi, dura seges, Nemesim quae abducis ab urbe,
persoluat nulla semina Terra fide.
 t tu, Bacche tener, iucundae consitor uuae,
tu quoque deuotos, Bacche, relinque lacus.
 aud impune licet formosas tristibus agris
abdere: non tanti sunt tua musta, pater.
  ualeant fruges, ne sint modo rure puellae:
glans alat et prisco more bibantur aquae.
 lans aluit ueteres, et passim semper amarunt:
quid nocuit sulcos non habuisse satos?
 unc, quibus aspirabat Amor, praebebat aperte
mitis in umbrosa gaudia ualle Venus.
 ullus erat custos, nulla exclusura dolentes
ianua: si fas est, mos precor ille redi.
   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
horrida uillosa corpora ueste tegant.
 unc si clausa mea est, si copia rara uidendi,
heu miserum, laxam quid iuuat esse togam?
 ucite: ad imperium dominae sulcabimus agros:
non ego me uinclis uerberibusque nego.
IV
Hic mihi seruitium uideo dominamque paratam:
 am mihi, libertas illa paterna, uale.
seruitium sed triste datur, teneorque catenis,
 t numquam misero uincla remittit Amor,
et seu quid merui seu nil peccauimus, urit.
 ror, io, remoue, saeua puella, faces.
o ego ne possim tales sentire dolores,
 uam mallem in gelidis montibus esse lapis,
stare uel insanis cautes obnoxia uentis,
 aufraga quam uasti tunderet unda maris!
nunc et amara dies et noctis amarior umbra est:
 mnia nam tristi tempora felle madent.
nec prosunt elegi nec carminis auctor Apollo:
 lla caua pretium flagitat usque manu.
ite procul, Musae, si non prodestis amanti:
 on ego uos, ut sint bella canenda, colo,
nec refero Solisque uias et qualis, ubi orbem
 ompleuit, uersis Luna recurrit equis.
ad dominam faciles aditus per carmina quaero:
 te procul, Musae, si nihil ista ualent.
at mihi per caedem et facinus sunt dona paranda,
 e iaceam clausam flebilis ante domum:
aut rapiam suspensa sacris insignia fanis:
 ed Venus ante alios est uiolanda mihi.
illa malum facinus suadet dominamque rapacem
 at mihi: sacrilegas sentiat illa manus.
o pereat quicumque legit uiridesque smaragdos
 t niueam Tyrio murice tingit ouem.
addit auaritiae causas et Coa puellis
 estis et e Rubro lucida concha mari.
haec fecere malas: hinc clauim ianua sensit
 t coepit custos liminis esse canis.
sed pretium si grande feras, custodia uicta est
 ec prohibent claues et canis ipse tacet.
heu quicumque dedit fomlam caelestis auarae,
 uale bonum multis attulit ille malis!
hinc fletus rixaeque sonant, haec denique causa
 ecit ut infamis nunc deus erret Amor.
at tibi, quae pretio uictos excludis amantes,
 ripiant partas uentus et ignis opes:
quin tua tunc iuuenes spectent incendia laeti,
 ec quisquam flammae sedulus addat aquam.
seu ueniet tibi mors, nec erit qui lugeat ullus
 ec qui det maestas munus in exsequias.
at bona quae nec auara fuit, centum licet annos
 ixerit, ardentem flebitur ante rogum:
atque aliquis senior ueteres ueneratus amores
 nnua constructo serta dabit tumulo
et 'bene' discedens dicet 'placideque quiescas,
 erraque securae sit super ossa leuis.'
uera quidem moneo, sed prosunt quid mihi uera?
 llius est nobis lege colendus amor.
quin etiam sedes iubeat si uendere auitas,
 te sub imperium sub titulumque, Lares.
quidquid habet Circe, quidquid Medea ueneni,
 uidquid et herbarum Thessala terra gerit,
et quod, ubi indomitis gregibus Venus adflat amores,
 ippomanes cupidae stillat ab inguine equae,
si modo me placido uideat Nemesis mea uultu,
 ille alias herbas misceat illa, bibam.
V
Phoebe, faue: nouus ingreditur tua templa sacerdos:
 uc age cum cithara carminibusque ueni.
nunc te uocales impellere pollice chordas,
 unc precor ad laudes flectere uerba meas.
ipse triumphali deuinctus tempora lauro,
 um cumulant aras, ad tua sacra ueni.
sed nitidus pulcherque ueni: nunc indue uestem
 epositam, longas nunc bene pecte comas,
qualem te memorant Saturno rege fugato
 ictori laudes concinuisse Ioui.
tu procul euentura uides, tibi deditus augur
 cit bene quid fati prouida cantet auis;
tuque regis sortes, per te praesentit haruspex,
 ubrica signauit cum deus exta notis;
te duce Romanos numquam frustrata Sibylla,
 bdita quae senis fata canit pedibus.
Phoebe, sacras Messalinum sine tangere chartas
 atis, et ipse precor quid canat illa doce.
haec dedit Aeneae sortes, postquam ille parentem
 icitur et raptos sustinuisse Lares
nec fore credebat Romam, cum maestus ab alto
 lion ardentes respiceretque deos.
(Romulus aeternae nondum formauerat urbis
 oenia, consorti non habitanda Remo;
sed tunc pascebant herbosa Palatia uaccae
 t stabant humiles in Iouis arce casae.
lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae
 t facta agresti lignea falce Pales,
pendebatque uagi pastoris in arbore uotum,
 arrula siluestri fistula sacra deo,
fistula cui semper decrescit harundinis ordo:
 am calamus cera iungitur usque minor.
at qua Velabri regio patet, ire solebat
 xiguus pulsa per uada linter aqua.
illa saepe gregis diti placitura magistro
 d iuuenem festa est uecta puella die,
cum qua fecundi redierunt munera ruris,
 aseus et niueae candidus agnus ouis.)
'Impiger Aenea, uolitantis frater Amoris,
 roica qui profugis sacra uehis ratibus,
iam tibi Laurentes adsignat Iuppiter agros,
 am uocat errantes hospita terra Lares.
illic sanctus eris cum te ueneranda Numici
 nda deum caelo miserit indigetem.
ecce super fessas uolitat Victoria puppes;
 andem ad Troianos diua superba uenit.
ecce mihi lucent Rutulis incendia castris:
 am tibi praedico, barbare Turne, necem.
ante oculos Laurens castrum murusque Lauini est
 lbaque ab Ascanio condita Longa duce.
te quoque iam uideo, Marti placitura sacerdos
 lia, Vestales deseruisse focos,
concubitusque tuos furtim uittasque iacentes
 t cupidi ad ripas arma relicta dei.
carpite nunc, tauri, de septem montibus herbas
 um licet: hic magnae iam locus urbis erit.
Roma, tuum nomen terris fatale regendis,
 ua sua de caelo prospicit arua Ceres,
quaque patent ortus et qua fluitantibus undis
 olis anhelantes abluit amnis equos.
Troia quidem tunc se mirabitur et sibi dicet
 os bene tam longa consuluisse uia.
uera cano: sic usque sacras innoxia laurus
 escar, et aeternum sit mihi uirginitas.'
haec cecinit uates et te sibi, Phoebe, uocauit,
 actauit fusas et caput ante comas.---
quidquid Amalthea, quidquid Marpesia dixit
 erophile, Phyto Graia quod admonuit,
quaeque Aniena sacras Tiburs per flumina sortes
 ortarat sicco pertuleratque sinu---
haec fore dixerunt belli mala signa cometen,
 ultus ut in terras deplueretque lapis.
atque tubas atque arma ferunt strepitantia caelo
 udita et lucos praecinuisse fugam:
ipsum etiam Solem defectum lumine uidit
 ungere pallentes nubilus annus equos:
et simulacra deum lacrimas fudisse tepentes
 ataque uocales praemonuisse boues.
haec fuerant olim: sed tu iam mitis, Apollo,
 rodigia indomitis merge sub aequoribus,
et succensa sacris crepitet bene laurea flammis,
 mine quo felix et sacer annus erit.
laurus ubi bona signa dedit, gaudete coloni;
 istendet spicis horrea plena Ceres,
oblitus et musto feriet pede rusticus uuas,
 olia dum magni deficiantque lacus:
ac madidus baccho sua festa Palilia pastor
 oncinet: a stabulis tunc procul este lupi.
ille leuis stipulae sollemnis potus aceruos
 ccendet, flammas transilietque sacras.
et fetus matrona dabit, natusque parenti
 scula comprensis auribus eripiet,
nec taedebit auum paruo aduigilare nepoti
 albaque cum puero dicere uerba senem.
tunc operata deo pubes discumbet in herba,
 rboris antiquae qua leuis umbra cadit,
aut e ueste sua tendent umbracula sertis
 incta, coronatus stabit et ipse calix.
at sibi quisque dapes et festas extruet alte
 aespitibus mensas caespitibusque torum.
ingeret hic potus iuuenis maledicta puellae,
 ostmodo quae uotis inrita facta uelit:
nam ferus ille suae plorabit sobrius idem
 t se iurabit mente fuisse mala.
pace tua pereant arcus pereantque sagittae,
 hoebe, modo in terris erret inermis Amor.
ars bona: sed postquam sumpsit sibi tela Cupido,
 eu heu quam multis ars dedit ista malum!
et mihi praecipue, iaceo cum saucius annum
 t (faueo morbo cum iuuat ipse dolor)
usque cano Nemesim, sine qua uersus mihi nullus
 erba potest iustos aut reperire pedes.
at tu, nam diuum seruat tutela poetas,
 raemoneo, uati parce, puella, sacro,
ut Messalinum celebrem, cum praemia belli
 nte suos currus oppida uicta feret,
ipse gerens laurus: lauro deuinctus agmsti
 iles 'io' magna uoce 'triumphe' canet.
tunc Messalla meus pia det spectacula turbae
 t plaudat curru praetereunte pater.
adnue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,
 ic tua perpetuo sit tibi casta soror.
VI
Castra Macer sequitur: tenero quid fiet Amori?
 it comes et collo fortiter arma gerat?
et seu longa uirum terrae uia seu uaga ducent
 equora, cum telis ad latus ire uolet?
ure, puer, quaeso, tua qui ferus otia liquit,
 tque iterum erronem sub tua signa uoca.
quod si militibus parces, erit hic quoque miles,
 pse leuem galea qui sibi portet aquam.
castra peto, ualeatque Venus ualeantque puellae:
 t mihi sunt uires et mihi laeta tuba est.
magna loquor, sed magnifice mihi magna locuto
 xcutiunt clausae fortia uerba fores.
iuraui quotiens rediturum ad limina numquam!
 um bene iuraui, pes tamen ipse redit.
acer Amor, fractas utinam tua tela sagittas,
 i licet, extinctas aspiciamque faces!
tu miserum torques, tu me mihi dira precari
 ogis et insana mente nefanda loqui.
iam mala finissem leto, sed credula uitam
 pes fouet et fore cras semper ait melius.
spes alit agricolas, spes sulcis credit aratis
 emina quae magno faenore reddat ager:
haec laqueo uolucres, haec captat harundine pisces,
 um tenues hamos abdidit ante cibus:
spes etiam ualida solatur compede uinctum:
 rura sonant ferro, sed canit inter opus:
spes facilem Nemesim spondet mihi, sed negat illa.
 i mihi, ne uincas, dura puella, deam.
parce, per immatura tuae precor ossa sororis:
 ic bene sub tenera parua quiescat humo.
illa mihi sancta est, illius dona sepulcro
 t madefacta meis serta feram lacrimis,
illius ad tumulum fugiam supplexque sedebo
 t mea cum muto fata querar cinere.
non feret usque suum te propter flere clientem:
 llius ut uerbis, sis mihi lenta ueto,
ne tibi neglecti mittant mala somnia manes,
 aestaque sopitae stet soror ante torum,
qualis ab excelsa praeceps delapsa fenestra
 enit ad infernos sanguinolenta lacus.
desino, ne dominae luctus renouentur acerbi:
 on ego sum tanti, ploret ut illa semel.
nec lacrimis oculos digna est foedare loquaces:
 ena nocet nobis, ipsa puella bona est.
lena necat miserum Phryne furtimque tabellas
 cculto portans itque reditque sinu:
saepe, ego cum dominae dulces a limine duro
 gnosco uoces, haec negat esse domi:
saepe, ubi nox mihi promissa est, languere puellam
 untiat aut aliquas extimuisse minas.
tunc morior curis, tunc mens mihi perdita fingit,
 uisue meam teneat, quot teneatue modis:
tunc tibi, lena, precor diras: satis anxia uiuas,
 ouerit e uotis pars quotacumque deos.

Liber Tertius

 

I
Martis Romani festae uenere kalendae
  exoriens nostris hic fuit annus auis -
et uaga nunc certa discurrunt undique pompa
 erque uias urbis munera perque domos.
5
Dicite, Pierides, quonam donetur honore
 eu mea, seu fallor, cara Neaera tamen.
Carmine formosae, pretio capiuntur auare:
 audeat, ut digna est, uersibus illa meis.
Lutea sed niueum inuoluat membrana libellum,
10
 umex et canas tondeat ante comas,
summaque praetexat tenuis fastigia chartae
 ndicet ut nomen littera facta tuum,
atque inter geminas pingantur cornua frontes:
 ic etenim comptum mittere oportet opus.
15
Per uos, auctores huius mihi carminis, oro
 astaliamque umbram Pieriosque lacus,
ite domum cultumque illi donate libellum,
 icut erit: nullus defluat inde color.
Illa mihi referet, si nostri mutua cura est,
20
 n minor, an toto pectore deciderim.
Sed primum meritam larga donate salute
 tque haec submisso dicite uerba sono:
"Haec tibi uir quondam, nunc frater, casta Neaera,
 ittit et accipias munera parua rogat,
25
teque suis iurat caram magis esse medullis,
 iue sibi coniunx siue futura soror;
sed potius coniunx: huius spem nominis illi
 uferet extincto pallida Ditis aqua."
II
Qui primus caram iuueni carumque puellae
 ripuit iuuenem, ferreus ille fuit;
durus et ille fuit, qui tantum ferre dolorem,
 iuere et erepta coniuge qui potuit.
5
Non ego firmus in hoc, non haec patientia nostro
 ngenio: frangit fortia corda dolor;
nec mihi uera loqui pudor est uitaeque fateri,
 ot mala perpessae, taedia nata meae.
Ergo cum tenuem fuero mutatus in umbram
10
 andidaque ossa supra nigra fauilla teget,
ante meum ueniat longos incompta capillos
 t fleat ante meum maesta Neaera rogum;
sed ueniat carae matris comitata dolore:
 aereat haec genero, maereat illa uiro.
15
Praefatae ante meos manes animamque precatae
 erfusaeque pias ante liquore manus,
pars quae sola mei superabit corporis, ossa
 ncinctae nigra candida ueste legent
et primum annoso spargent collecta lyaeo,
20
 ox etiam niueo lacte parent,
post haec carbaseis umorem tollere uelis
 tque in marmorea ponere sicca domo.
Illic quas mittit diues Panchaia merces
 oique Arabes, diues et Assyria,
25
et nostri memores lacrimae fundantur eodem:
 ic ego componi uersus in ossa uelim.
Sed tristem mortis demonstret littera causam
 tque haec in celebri carmina fronte notet:
LYGDAMVS HIC SITVS EST: DOLOR HVIC ET CVRA NEAERAE,
30
 ONIVGIS EREPTAE, CAVSA PERIRE FVIT.
III
Quid prodest caelum uotis implesse, Neaera,
 landaque cum multa tura dedisse prece,
non ut marmorei prodirem e limine tecti,
 nsignis clara conspicuusque domo,
5
aut ut multa mei renouarent iugera tauri
 t magnas messes terra benigna daret,
sed tecum ut longae sociarem gaudia uitae
 nque tuo caderet nostra senecta sinu,
tum cum permenso defunctus tempore lucis
10
 udus Lethaea cogerer ire rate?
Nam graue quid prodest pondus mihi diuitis auri,
 ruaque si findant pinguia mille boues?
Quidue domus prodest Phrygiis innixa columnis,
 aenare siue tuis, siue Caryste tuis,
15
et nemora in domibus sacros imitantia lucos
 urataeque trabes marmoreumque solum?
Quidue in Erythraeo legitur quae litore concha
 inctaque Sidonio murice lana iuuat,
et quae praeterea populus miratur? In illis
20
 nuidia est: falso plurima uulgus amat.
Non opibus mentes hominum curaeque leuantur
 ec Fortuna sua tempora lege regit.
Sit mihi paupertas tecum iucunda, Neaera:
 t sine te regum munera nulla uolo.
25
O niueam quae te poterit mihi reddere lucem!
  mihi felicem terque quaterque diem!
At si, pro dulci reditu quaecumque uouentur,
 udiat auersa non meus aure deus,
nec me regna iuuant nec Lydius aurifer amnis
30
 ec quas terrarum sustinet orbis opes.
Haec alii cupiant; liceat mihi paupere cultu
 ecuro cara coniuge posse frui.
Adsis et timidis faueas, Saturnia, uotis,
 t faueas concha, Cypria, uecta tua.
35
Aut si fata negant reditum tristesque sorores,
 tamina quae ducunt quaeque futura neunt,
me uocet in uastos amnes nigramque paludem
 iues in ignaua luridus Orcus aqua.
IV
Di meliora ferant, nec sint mihi somnia uera,
 uae tulit hesterna pessima nocte quies.
Ite procul uani falsique auertite uisus,
 esinite in nobis quaerere uelle fidem.
5
Diui uera monent, uenturae nuntia sortis
 era monent Tuscis exta probata uiris;
somnia fallaci ludunt temeraria nocte
 t pauidas mentes falsa timere iubent;
et natum in curas hominum genus omina noctis
10
 arre pio placant et saliente sale!
Et tamen, utcumque est, siue illi uera moneri,
 endaci somno credere siue uolent,
efficiat uanos noctis Lucina timores
 t frustra inmeritum pertimuisse uelit,
15
si mea nec turpi mens est obnoxia facto
 ec laesit magnos impia lingua deos.
Iam Nox aetherium nigris emensa quadrigis
 undum cacruleo lauerat amne rotas,
nec me sopierat menti deus utilis aegrae:
20
 omnus sollicitas deficit ante domos.
Tandem, cum summo Phoebus prospexit ab ortu,
 ressit languentis lumina sera quies.
Hic iuuenis casta redimitus tempora lauro
 st uisus nostra ponere sede pedem.
25
Non illo quicquam formosius ulla priorum
 etas, heroum nec tulit ulla domus.
Intonsi crines longa ceruice fluebant,
 tillabat Syrio myrtea rore coma.
Candor erat qualem praefert Latonia Luna,
30
 t color in niueo corpore purpureus,
ut iuueni primum uirgo deducta marito
 nficitur teneras ore rubente genas,
et cum contexunt amarantis alba puellae
 ilia et autumno candida mala rubent.
35
Ima uidebatur talis inludere palla:
 amque haec in nitido corpore uestis erat.
Artis opus rarae, fulgens testudine et auro
 endebat laeua garrula parte lyra.
Hanc primum ueniens plectro modulatus eburno
40
 elices cantus ore sonante dedit;
sed postquam fuerant digiti cum uoce locuti,
 didit haec dulci tristia uerba modo:
"Salue, cura deum: casto nam rite poetae
 hoebusque et Bacchus Pieridesque fauent;
45
sed proles Semelae Bacchus doctaeque sorores
 icere non norunt quid ferat hora sequens;
at mihi fatorum leges aeuisque futuri
 uentura pater posse uidere dedit;
quare ego quae dico non fallax accipe uates
50
 uodque deus uero Cynthius ore feram.
Tantum cara tibi quantum nec filia matri,
 uantum nec cupido bella puella uiro,
pro qua sollicitas caelestia numina uotis,
 uae tibi securos non sinit ire dies
55
et, cum te fusco Somnus uelauit amictu,
 anum nocturnis fallit imaginibus,
carminibus celebrata tuis formosa Neaera
 lterius mauultl esse puella uiri,
diuersasque suas agitat mens impia curas,
60
 ec gaudet casta nupta Neaera domo.
A crudele genus nec fidum femina nomen!
  pereat, didicit fallere si qua uirum!
Sed flecti poterit: mens est mutabilis illis;
 u modo cum multa bracchia tende fide.
65
Saeuus Amor docuit ualidos temptare labores,
 aeuus Amor docuit uerbera posse pati.
Me quondam Admeti niueas pauisse iuuencas
 on est in uanum fabula ficta iocum;
tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora
70
 ec similes chordis reddere uoce sonos,
sed perlucenti cantum meditabar auena
 lle ego Latonae filius atque Iouis.
Nescis quid sit amor, iuuenis, si ferre recusas
 mmitem dominam coniugiumque ferum.
75
Ergo ne dubita blandas adhibere querellas:
 incuntur molli pectora dura prece.
Quod si uera canunt sacris oracula templis,
 aec illi nostro nomine dicta refer:
hoc tibi conigium promittit Delius ipse;
80
 elix hoc, alium desine uelle uirum."
Dixit, et ignauus defluxit corpore somnus.
  ego ne possim tanta uidere mala!
Nec tibi crediderim uotis contraria uota
 ec tantum crimen pectore inesse tuo:
85
nam te nec uasti genuerunt aequora ponti
 ec flammam uoluens ore Chimaera fero
nec canis anguinea redimitus terga caterua,
 ui tres sunt linguae tergeminumque caput,
Scyllaque uirgineam canibus succincta figuram,
90
 ec te conceptam saeua leaena tulit,
barbara nec Scythiae tellus horrendaue Syrtis,
 ed culta et duris non habitanda domus
et longe ante alias omnes mitissima mater
 sque pater quo non alter amabilior.
95
Haec deus in melius crudelia somnia uertat
 t iubeat tepidos inrita ferre Notos.
V
Vos tenet, Etruscis manat quae fontibus unda,
 nda sub aestiuum non adeunda Canem,
nunc autem sacris Baiarum proxima lymphis,
 um se purpureo uere remittit humus.
5
At mihi Persephone nigram denuntiat horam:
 mmerito iuueni parce nocere, dea.
Non ego temptauit nulli temeranda uirorum
 udax laudandae sacra docere deae,
nec mea mortiferis infecit pocula sucis
10
 extera nec cuiquam trita uenena dedit,
nec nos sacrilegos templis admouimus ignes,
 ec cor sollicitant facta nefanda meum,
nec nos insanae meditantes iurgia mentis
 mpia in aduersos soluimus ora deos.
15
Et nondum cani nigros laesere capillos,
 ec uenit tardo curua senecta pede:
natalem primo nostrum uidere parentes,
 um cecidit fato consul uterque pari.
Quid fraudare iuuat uitem crescentibus uuis
20
 t modo nata mala uellere poma manu?
Parcite, pallentes undas quicumque tenetis
 uraque sortiti tertia regna dei.
Elysios olim liceat cognoscere campos
 ethaeamque ratem Cimmeriosque lacus,
25
cum mea rugosa pallebunt ora senecta
 t referam pueris tempora prisca senex.
Atque utinam uano nequiquam terrear aestu!
 anguent ter quinos sed mea membra dies.
At uobis Tuscae celebrantur numina lymphae
30
 t facilis lenta pellitur unda manu.
Viuite felices, memores et uiuite nostri,
 iue erimus seu nos fata fuisse uelint.
Interea nigras pecudes promittite Diti
 t niuei lactis pocula mixta mero.
VI
Candide Liber, ades - sic sit tibi mystica uitis
 emper, sic hedera tempora uincta feras -
aufer et, ipse, meum, pariter medicande, dolorem:
 aepe tuo cecidit munere uictus amor.
5
Care puer, madeant generoso pocula baccho,
 t nobis prona funde Falerna manu.
Ite procul durum curae genus, ite labores;
 ulserit hic niueis Delius alitibus.
Vos modo proposito dulces faueatis amici,
10
 eue neget quisquam me duce se comitem,
aut si quis uini certamen mite recusat,
 allat eum tecto cara puella dolo.
Ille facit dites animos deus, ille ferocem
 ontundit et dominae misit in arbitrium,
15
Armenias tigres et fuluas ille leaenas
 icit et indomitis mollia corda dedit.
Haec Amor et maiora ualet; sed poscite Bacchi
 unera: quem uestrum pocula sicca iuuant?
Conuenit ex aequo nec toruus Liber in illis
20
 ui se quique una uina iocosa colunt,
nunc uenit iratus nimium nimiumque seueris:
 ui timet irati numina magna, bibat.
Quales his poenas qualis quantusque minetur,
 admeae matris praeda cruenta docet.
25
Sed procul a nobis hic sit timor, illaque, si qua est,
 uid ualeat laesi sentiat ira dei.
Quid precor a demens? Venti temeraria uota,
 eriae et nubes diripienda ferant.
Quamuis nulla mei superest tibi cura, Neaera,
30
 is felix et sint candida fata tua.
At nos securae reddamus tempora mensae:
 enit post multos una serena dies.
Ei mihi, difficile est imitari gaudia falsa,
 ifficile est tristi fingere mente iocum,
35
nec bene mendaci risus componitur ore,
 ec bene sollicitis ebria uerba sonant.
Quid queror infelix? Turpes discedite curae:
 dit Lanaeus tristia uerba pater.
Gnosia, Theseae quondam periuria linguae
40
 leuisti ignoto sola relicta mari:
sic cecinit pro te doctus, Minoi, Catullus
 ngrati referens impia facta uiri.
Vos ego nunc moneo: felix, quicumque dolore
 lterius disces posse cauere tuos.
45
Nec uos aut capiant pendentia bracchia collo
 ut fallat blanda sordida lingua fide;
etsi perque suos fallax iurauit ocellos
 ononemque suam perque suam Venerem,
nulla fides inerit: periuria ridet amantum
50
 uppiter et uentos inrita ferre iubet.
Ergo quid totiens fallacis uerba puellae
 onqueror? Ite a me, seria uerba, precor.
Quam uellem tecum longas requiescere noctes
 t tecum longos peruigilare dies,
55
perfida nec merito nobis inimica merenti,
 erfida, sed, quamuis perfida, cara tamen!
Naida Bacchus amat: cessas, o lente minister?
 emperet annosum Marcia lympha merum.
Non ego, si fugit nostrae conuiuia mensae
60
 gnotum cupiens uana puella torum,
sollicitus repetam tota suspiria nocte.
 u, puer, i, liquidum fortius adde merum.
Iam dudum Syrio madefactus tempora nardo
 ebueram sertis implicuisse comas.
VII
Panegyricus Messallae
Te, Messalla, canam, quamquam me cognita uirtus
terret; ut infirmae nequeant subsistere uires,
incipiam tamen, ac meritas si carmina laudes
deficiant, - humilis tantis sim conditor actis
5
nec tua praeter te chartis intexere quisquam
facta queat, dictis ut non maiora supersint, -
est nobis uoluisse satis; nec munera parua
respueris: etiam Phoebo gratissima dona
Cres tulit, et cunctis Baccho iucundior hospes
10
Icarus, ut puro testantur sidera caelo
Erigoneque Canisque, neget ne longior aetas;
quin etiam Alcides, deus ascensurus Olympum,
laeta Molorcheis posuit uestigia tectis,
paruaque caelestis placauit mica, nec illis
15
semper inaurato taurus cadit hostia cornu.
Hic quoque sit gratus paruus labor, ut tibi possim
inde alios alioque memor componere uersus.
Alter dicat opus magni mirabile mundi,
qualis in immenso desederit aere tellus,
20
qualis et in curuum pontus confluxerit orbem,
et uagus, e terris qua surgere nititur, aer,
huic et contextus passim fluat igneus aether,
pendentique super claudantur ut omnia caelo;
at quodcumque meae poterunt audere camenae,
25
seu tibi par poterunt seu, quod spes abnuit, ultra
siue minus ( certeque canent minus), omne uouemus
hoc tibi, nec tanto careat mihi carmine charta.
Nam quamquam antiquae gentis superant tibi laudes,
non tua maiorum contenta est gloria fama
30
nec quaeris quid quaque index sub imagine dicat,
sed generis priscos contendis uincere honores,
quam tibi maiores maius decus ipse futuris:
at tua non titulus capiet sub nomine facta,
aeterno sed erunt tibi magna uolumina uersu,
35
conuenientque tuas cupidi componere laudes
undique quique canent uincto pede quique soluto;
quis potius, certamen erit: sim uictor in illis,
ut nostrum tantis inscribam nomen in actis.
Nam quis te maiora gerit castrisue foroue?
40
Nec tamen hic aut hic tibi laus maiorue minorue,
iusta pari premitur ueluti cum pondere libra,
prona nec hac plus parte sedet nec surgit ab illa,
qualis, inaequatum si quando onus urget utrimque,
instabilis natat alterno depressior orbe.
45
Nam seu diuersi fremat inconstantia uulgi,
non alius sedare queat; seu iudicis ira
sit placanda, tuis poterit mitescere uerbis.
Non Pylos aut Ithace tantos genuisse feruntur
Nestora uel paruae magnum decus urbis Vlixem,
50
uixerit ille senex quamuis, dum terna per orbem
saecula fertilibus Titan decurreret horis,
ille per ignotas audax errauerit urbes,
qua maris extremis tellus includitur undis:
nam Ciconumque manus aduersis reppulit armis,
55
nec ualuit lotos coeptos auertere cursus,
cessit et Aetnaeae Neptunius incola rupis
uicta Maroneo foedatus lumina baccho;
uexit et Aeolios placidum per Nerea uentos,
incultos adiit Laestrygonas Antiphatenque,
60
nobilis Artacie gelida quos inrigat unda;
solum nec doctae uerterunt pocula Circes,
quamuis illa foret Solis genus, apta uel herbis
aptaque uel cantu ueteres mutare figuras;
Cimmerion etiam obscuras accessit ad arces,
65
quis numquam candente dies apparuit ortu,
seu supra terras Phoebus seu curreret infra;
uidit ut inferno Plutonis subdita regno
magna deum proles leuibus discurreret umbris,
praeteriitque cita Sirenum litora puppi;
70
illum inter geminae nantem confinia mortis
nec Scyllae saeuo conterruit impetus ore,
cum canibus rabidas inter fera serperet undas,
nec uiolenta suo consumpsit more Charybdis,
uel si sublimis fluctu consurgeret imo,
75
uel si interrupto nudaret gurgite pontum.
Non uiolata uagi sileantur pascua Solis,
non amor et fecunda Atlantidos arua Calypsus,
finis et erroris miseri Phaeacia tellus.
Atque haec seu nostras inter sunt cognita terras,
80
fabula siue nouum dedit his erroribus orbem,
sit labor illius, tua dum facundia maior.
Iam te non alius belli tenet aptius artes,
qua deceat tutam castris praeducere fossam,
qualiter aduersos hosti defigere ceruos,
85
quemue locum ducto melius sit claudere uallo,
fontis ubi dulces erumpat terra liquores,
ut facilisque tuis aditus sit et arduus hosti,
laudis ut adsiduo uigeat certamine miles,
quis tardamue sudem melius celeremue sagittam
90
iecerit aut lento perfregerit obuia pilo,
aut quis equum celeremue arto compescere freno
possit et effusas tardo permittere habenas
inque uicem modo directo contendere passu,
seu libeat, curuo breuius conuertere gyro,
95
quis parma, seu dextra uelit seu laeua, tueri,
siue hac siue illac ueniat grauis impetus hastae
amplior aut signata cita loca tangere funda.
Iam simul audacis uenient certamina Martis
aduersisque parent acies concurrere signis,
100
tum tibi non desit faciem componere pugnae,
seu sit opus quadratum acies consistat in agmen,
rectus ut aequatis decurrat frontibus ordo,
seu libeat duplicem seiunctim cernere martem,
dexter uti laeuum teneat dextrumque sinister
105
miles sitque duplex gemini uictoria casus.
At non per dubias errant mea carmina laudes:
nam bellis experta cano. Testis mihi uictae
fortis Iapydiae miles, testis quoque fallax
Pannonius, gelidas passim disiectus in Alpes,
110
testis Arupinis et pauper natus in aruis,
quem si quis uideat uetus ut non fregerit aetas,
terna minus Pyliae miretur saecula famae:
112b
namque senex longae peragit dum tempora uitae,
centum fecundos Titan renouauerit annos,
ipse tamen uelox celerem super edere corpus
115
audet equum ualidisque sedet moderator habenis.
Te duce non alias conuersus terga Domator
libera Romanae subiecit colla catenae.
Nec tamen his contentus eris: maiora peractis
instant, compertum est ueracibus ut mihi signis,
120
quis Amythaonius nequeat certare Melampus.
Nam modo fulgentem Tyrio subtegmine uestem
indueras oriente die duce fertilis anni,
splendidior liquidis cum Sol caput extulit undis
et fera discordes tenuerunt flamina uenti,
125
curua nec adsuetos egerunt flumina cursus,
quin rapidum placidis etiam mare constitit undis,
ulla nec aerias uolucris perlabitur auras
nec quadrupes densas depascitur aspera siluas,
quin largita tuis sunt muta silentia uotis.
130
Iuppiter ipse leui uectus per inania curru
adfuit et caelo uicinum liquit Olympum
intentaque tuis precibus se praebuit aure
cunctaque ueraci capite adnuit: additus aris
laetior eluxit structos super ignis aceruos.
135
Quin hortante deo magnis insistere rebus
incipe; non idem tibi sint aliisque triumphi:
non te uicino remorabitur obuia marte
Gallia nec latis audax Hispania terris
nec fera Theraeo tellus obsessa colono,
140
nec qua uel Nilus uel regia lympha Choaspes
profluit aut rapidus, Cyri dementia, Gyndes,
aret Araccaeis aut unda Oroatia campis,
nec qua regna uago Tomyris finiuit Araxe,
impia nec saeuis celebrans conuiuia mensis
145
ultima uicinus Phoebo tenet arua Padaeus,
quaque Hebrus Tanaisque Getas rigat atque Magynos.
Quid moror? Oceanus ponto qua continet orbem,
nulla tibi aduersis regio sese offeret armis.
Te manet inuictus Romano marte Britannus
150
teque interiecto mundi pars altera sole.
Nam circumfuso consistit in aere tellus
et quinque in partes toto disponitur orbe.
Atque duae gelido uastantur frigore semper:
illic et densa tellus absconditur umbra,
155
et nulla incepto perlabitur unda liquore,
sed durata riget densam in glaciemque niuemque,
quippe ubi non umquam Titan super egerit ortus.
At media est Phoebi semper subiecta calori,
seu propior terris aestiuum fertur in orbem
160
seu celer hibernas properat decurrere luces;
non igitur presso tellus exsurgit aratro,
nec frugem segetes praebent neque pabula terrae;
non illic colit arua deus, Bacchusue Ceresue,
nulla nec exustas habitant animalia partes.
165
Fertilis hanc inter posita est interque rigentes
nostraque et huic aduersa solo pars altera nostro,
quas similis utrimque tenens uicinia caeli
temperat, alter et alterius uires necat aer;
hinc placidus nobis per tempora uertitur annus,
170
hinc et colla iugo didicit submittere taurus
et lenta excelsos uitis conscendere ramos,
tondeturque seges maturos annua partus,
et ferro tellus, pontus confinditur aere,
quin etiam structis exsurgunt oppida muris.
175
Ergo ubi per claros ierint tua facta triumphos,
solus utroque idem diceris magnus in orbe.
Non ego sum satis ad tantae praeconia laudis,
ipse mihi non si praescribat carmina Phoebus.
Est tibi, qui possit magnis se accingere rebus,
180
Valgius: aeterno propior non alter Homero.
Languida non noster peragit labor otia, quamuis
Fortuna, ut mos est illi, me aduersa fatiget.
Nam mihi, cum magnis opibus domus alta niteret,
cui fuerant flaui ditantes ordine sulci
185
horrea fecundas ad deficientia messis,
cuique pecus denso pascebant agmine colles,
et domino satis et nimium furique lupoque,
nunc desiderium superest: nam cura nouatur,
cum memor ante actos semper dolor admonet annos.
190
Sed licet asperiora cadant spolierque relictis,
non te deficient nostrae memorare camenae.
Nec solum tibi Pierii tribuentur honores:
pro te uel rapidas ausim maris ire per undas,
aduersis hiberna licet tumeant freta uentis,
195
pro te uel densis solus subsistere turmis
uel paruum Aetnaeae corpus committere flammae.
Sum quodcumque, tuum est. Nostri si paruula cura
sit tibi, quanta libet, si sit modo, non mihi regna
Lydia, non magni potior sit fama Gylippi,
200
posse Meleteas nec mallem uincere chartas.
Quod tibi si uersus noster, totusue minusue,
uel bene sit notus, summo uel inerret in ore,
nulla mihi statuunt finem te fata canendi.
Quin etiam mea tunc tumulus cum texerit ossa,
205
seu matura dies celerem properat mihi mortem,
longa manet seu uita, tamen, mutata figura
seu me finget equum rigidos percurrere campos
doctum seu tardi pecoris sim gloria taurus
siue ego per liquidum uolucris uehar aera pennis,
210
quandocumque hominem me longa receperit aetas,
inceptis de te subtexam carmina chartis.

De Sulpici Incerti Auctoris Elegiae
VIII
Sulpicia est tibi culta tuis, Mars magne, kalendis;
 pectatum e caelo, si sapis, ipse ueni;
hoc Venus ignoscet; at tu, uiolente, caueto
 e tibi miranti turpiter arma cadant:
5
illius ex oculis, cum uult exurere diuos,
 ccendit geminas lampadas acer Amor.
Illam, quidquid agit, quoquo uestigia mouit,
 omponit furtim subsequiturque Decor;
seu soluit crines, fusis decet esse capillis:
10
 eu composit, comptis est ueneranda comis.
Vrit, seu Tyria uoluit procedere palla:
 rit, seu niuea candida ueste uenit.
Talis in aeterno felix Vertumnus Olympo
 ille habet ornatus, mille decenter habet.
15
Sola puellarum digna est cui mollia caris
 ellera det sucis bis madefacta Tyros,
possideatque, metit quidquid bene olentibus aruis
 ultor odoratae diues Arabs segetis,
et quascumque niger rubro de litore gemmas
20
 roximus Eois colligit Indus aquis.
Hanc uos, Pierides, festis cantate kalendis,
 t testudinea Phoebe superbe lyra.
Hoc sollemne sacrum multos haec sumet in annos:
 ignior est uestro nulla puella choro.
IX
Parce meo iuueni, seu quis bona pascua campi
 eu colis umbrosi deuia montis aper,
neu tibi sit duros acuisse in proelia dentes;
 ncolumem custos hunc mihi seruet Amor.
5
Sed procul abducit uenandi Delia cura:
  pereant siluae deficiantque canes!
Quis furor est, quae mens, densos indagine colles
 laudentem teneras laedere uelle manus?
Quidue iuuat furtim latebras intrare ferarum
10
 andidaque hamatis crura notare rubis?
Sed tamen, ut tecum liceat, Cerinthe, uagari,
 psa ego per montes retia torta feram,
ipsa ego uelocis quaeram uestigia cerui
 t demam celeri ferrea uincla cani.
15
Tunc mihi, tunc placeant siluae, si, lux mea, tecum
 rguar ante ipsas concubuisse plagas:
tunc ueniat licet ad casses, inlaesus abibit,
 e ueneris cupidae gaudia turbet, aper.
Nunc sine me sit nulla Venus, sed lege Dianae,
20
 aste puer, casta retia tange manu:
et, quaecumque meo furtim subrepit amori,
 ncidat in saeuas diripienda feras.
At tu uenandi studium concede parenti,
 t celer in nostros ipse recurre sinus.
X
Huc ades et tenerae morbos expelle puellae,
 uc ades, intonsa Phoebe superbe coma;
crede mihi, propera, nec te iam, Phoebe, pigebit
 ormosae medicas applicuisse manus.
5
Effice ne macies pallentes occupet artus,
 eu notet informis candida membra color,
et quodcumque mali est et quidquid triste timemus,
 n pelagus rapidis euehat amnis aquis.
Sancte, ueni, tecumque feras, quicumque sapores,
10
 uicumque et cantus corpora fessa leuant;
neu iuuenem torque, metuit qui fata puellae
 otaque pro domina uix numeranda facit;
interdum uouet, interdum, quod langueat illa,
 icit in aeternos aspera uerba deos.
15
Pone metum, Cerinthe: deus non laedit amantes;
 u modo semper ama: salua puella tibi est;
21
nil opus est fletu: lacrimis erit aptius uti,
22
 i quando fuerit tristior illa tibi.
17
At nunc tota tua est, te solum candida secum
 ogitat, et frustra credula turba sedet.
Phoebe, faue: laus magna tibi tribuetur in uno
20
 orpore seruato restituisse duos.
23
Iam celeber, iam laetus eris, cum debita reddet
 ertatim sanctis laetus uterque focis;
25
tunc te felicem dicet pia turba deorum,
 ptabunt artes et sibi quisque tuas.
XI
Qui mihi te, Cerinthe, dies dedit, hic mihi sanctus
 tque inter festos semper habendus erit:
te nascente nouum Parcae cecinere puellis
 eruitium et dederunt regna superba tibi.
5
Vror ego ante alias: iuuat hoc, Cerinthe, quod uror,
 i tibi de nobis mutuus ignis adest;
mutuus adsit amor, per te dulcissima furta
 erque tuos oculos per Geniumque rogo.
Mane Geni, cape tura libens uotisque faueto,
10
 i modo, cum de me cogitat, ille calet.
Quod si forte alios iam nunc suspiret amores,
 unc precor infidos, sancte, relinque focos.
Nec tu sis iniusta, Venus: uel seruiat aeque
 inctus uterque tibi uel mea uincla leua;
15
sed potius ualida teneamur uterque catena,
 ulla queat posthac quam soluisse dies.
Optat idem iuuenis quod nos, sed tectius optat:
 am pudet haec illum dicere uerba palam.
At tu, Natalis, quoniam deus omnia sentis,
20
 dnue: quid refert, clamne palamne roget?
XII
Natalis Iuno, sanctos cape turis aceruos,
 uos tibi dat tenera docta puella manu;
tota tibi est hodie, tibi se laetissima compsit,
 taret ut ante tuos conspicienda focos.
5
Illa quidem ornandi causas tibi, diua, relegat;
 st tamen, occulte cui placuisse uelit.
At tu, sancta, faue, neu quis diuellat amantes,
 ed iuueni, quaeso, mutua uincla para.
Sic bene compones: ullae non ille puellae
10
 eruire aut cuiquam dignior illa uiro.
Nec possit cupidos uigilans deprendere custos
 allendique uias mille ministret Amor.
Adnue purpureaque ueni perlucida palla:
 er tibi fit libo, ter, dea casta, mero;
15
praecipit et natae mater studiosa, quod optat:
 lla aliud tacita iam sua mente rogat;
uritur, ut celeres urunt altaria flammae,
 ec, liceat quamuis, sana fuisse uelit.
Sis iuueni grata ac, ueniet cum proximus annus,
20
 ic idem uotis iam uetus exstet amor.

Sulpiciae Elegidia
XIII
Tandem uenit amor, qualem texisse pudori
 uam nudasse alicui sit mihi fama magis.
Exorata meis illum Cytherea Camenis
 ttulit in nostrum deposuitque sinum.
5
Exsoluit promissa Venus: mea gaudia narret,
 icetur si quis non habuisse sua.
Non ego signatis quicquam mandare tabellis,
 e legat id nemo quam meus ante, uelim,
sed peccasse iuuat, uultus componere famae
10
 aedet: cum digno digna fuisse ferar.
XIV
Inuisus natalis adest, qui rure molesto
 t sine Cerintho tristis agendus erit.
Dulcius urbe quid est? An uilla sit apta puellae
 tque Arretino frigidus amnis agro?
5
Iam, nimium Messalla mei studiose, quiescas;
 on tempestiuae saepe, propinque, uiae.
Hic animum sensusque meos abducta relinquo
 rbitrio, quamuis non sinis esse, meo.
XV
Scis iter ex animo sublatum triste puellae?
 atali Romae iam licet esse tuo.
Omnibus ille dies nobis natalis agatur,
 ui nec opinanti nunc tibi forte uenit.
XVI
Gratum est, securus multum quod iam tibi de me
 ermittis, subito ne male inepta cadam.
Sit tibi cura togae potior pressumque quasillo
 cortum quam Serui filia Sulpicia:
5
solliciti sunt pro nobis, quibus illa dolori est
ne cedam ignoto maxima causa toro.
XVII
Estne tibi, Cerinthe, tuae pia cura puellae,
 uod mea nunc uexat corpora fessa calor?
A ego non aliter tristes euincere morbos
 ptarim, quam te si quoque uelle putem.
5
At mihi quid prosit morbos euincere, si tu
 ostra potes lento pectore ferre mala?
XVIII
Ne tibi sim, mea lux, aeque iam feruida cura
 c uideor paucos ante fuisse dies,
si quicquam tota commisi stulta iuuenta
 uius me fatear paenituisse magis,
5
hesterna quam te solum quod nocte reliqui,
 rdorem cupiens dissimulare meum.

Incerti Auctoris
XIX
Nulla tuum nobis subducet femina lectum:
 oc primum iuncta est foedere nostra uenus.
Tu mihi sola places, nec iam te praeter in urbe
 ormosa est oculis ulla puella meis.
5
Atque utinam posses uni mihi bella uideri!
 ispliceas aliis: sic ego tutus ero.
Nil opus inuidia est, procul absit gloria uulgi:
 ui sapit, in tacito gaudeat ille sinu.
Sic ego secretis possum bene uiuere siluis,
10
 ua nulla humano sit uia trita pede.
Tu mihi curarum requies, tu nocte uel atra
 umen, et in solis tu mihi turba locis.
Nunc licet e caelo mittatur amica Tibullo,
 ittetur frustra deficietque Venus;
15
hoc tibi sancta tuae Iunonis numina iuro,
 uae sola ante alios est mihi magna deos.
Quid facio demens? Heu! heu! mea pignora cedo;
 uraui stulte: proderat iste timor.
Nunc tu fortis eris, nunc tu me audacius ures:
20
 oc peperit misero garrula lingua malum.
Iam faciam quodcumque uoles, tuus usque manebo,
 ec fugiam notae seruitium dominae,
sed Veneris sanctae considam uinctus ad aras:
 aec notat iniustos supplicibusque fauet.
XX
Rumor ait crebro nostram peccare puellam
 unc ego me surdis auribus esse uelim.
Crimina non haec sunt nostro sine facta dolore:
 uid miserum torques, rumor acerbe? Tace.
Domiti Marsi
Te quoque Vergilio comitem non aequa, Tibulle,
 ors iuvenem campos misit ad Elysios
ne foret aut elegis molles qui fleret amores
 ut caneret forti regia bella pede.